Καμπανάκι για το θέμα των συντάξεων κρούει το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου (ΣΟΑΚ). Το Συμβούλιο, πραγματοποίησε χθες εκδήλωση με τίτλο «Το Μέλλον των Συντάξεων: Έκκληση για Αλλαγή», η οποία είχε ως στόχο την ανάδειξη της σημασίας του ζητήματος της συνταξιοδοτικής επάρκειας.
Όπως επισημαίνεται, το Συμβούλιο θεωρεί το ζήτημα της ενδυνάμωσης του συνταξιοδοτικού εισοδήματος ιδιαίτερα σημαντικό και επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή όλων των αρμόδιων φορέων σε αυτό, προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του.
Ειδικότερα, το ΣΟΑΚ υποστηρίζει τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου, το οποίο θα διασφαλίζει, μέσω του δεύτερου (ταμεία προνοίας) και τρίτου πυλώνα (ιδιωτικές ασφάλειες), τη συμπλήρωση των παροχών του πρώτου πυλώνα και, κατ’ επέκταση, τη συνταξιοδοτική επάρκεια για όλους τους πολίτες της χώρας μας. Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας παρουσίασε σειρά εισηγήσεων, με στόχο την προώθηση μιας ορθολογικής και αποτελεσματικής μεταρρύθμισης, που θα στοχεύει σε αξιοπρεπείς συντάξεις για το σύνολο των πολιτών.
Οι προτάσεις του ΣΟΑΚ
Μέσω των εισηγήσεων του, το Συμβούλιο προτείνει:
(1) Αυτόματη εγγραφή όλων των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα σε πολύ-επιχειρησιακό Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης ή σε Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης που προσφέρει ο εργοδότης.
(2) Συνεισφορά του κράτους στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το ύψος του εισοδήματος του εργαζομένου δεν φορολογείται και άρα ο εργαζόμενος δεν επωφελείται των εκάστοτε κινήτρων της φοροαπαλλαγής. Για την αποφυγή επιβάρυνσης των δημόσιων οικονομικών, το Συμβούλιο προτείνει: (α) Φορολόγηση των εφάπαξ πέραν των συνταξιοδοτικών ποσών, που αφορούν σχέδια πρόωρης αφυπηρέτησης, και (β) Καθορισμό ανώτατου ορίου φοροαπαλλαγής ή περιορισμό του ωφελήματος για πολύ ψηλά εισοδήματα.
(3) Καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και πάταξη της παραοικονομίας.
(4) Προώθηση του δικαιώματος μεταφοράς των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων των εργαζομένων από ένα Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης σε άλλο (transferability).
(5) Φορολόγηση πρόωρης διάλυσης συνταξιοδοτικών ταμείων/σχεδίων χωρίς μεταφορά σε άλλο.
(6) Ανάληψη χρημάτων με τη συμπλήρωση του ορίου αφυπηρέτησης και μείωση του ποσοστού και περιορισμού της δυνατότητας δανεισμού από τα Επαγγελματικά Ταμεία Σύνταξης.
(7) Μέθοδο είσπραξης του ποσού από τα Επαγγελματικά Ταμεία Σύνταξης.
(8) Περιορισμό δυνατότητας δανειοδότησης των μελών από τα ταμεία και υποχρεωτική εξόφληση των δανείων πριν το χρόνο συνταξιοδότησης του δανειζόμενου μέλους.
(9) Εξέταση για την παροχή των ίδιων οικονομικών κινήτρων/φορολογικών εκπτώσεων που προσφέρονται στα επαγγελματικά ταμεία σύνταξης/ασφάλειες ζωής.
(10) Ενδυνάμωση των Εποπτικών Αρχών που εποπτεύουν τα Επαγγελματικά Ταμεία Σύνταξης. Ίδρυση ενιαίας και ανεξάρτητης εποπτικής αρχής.
(11) Ανάπτυξη χρηματοοικονομικής παιδείας με θεωρητικές και πρακτικές μεθόδους διδασκαλίας από νεαρή ηλικία.
Δύο σοβαρές ανησυχίες
Πέραν των πιο πάνω, το Συμβούλιο, στα πλαίσια της παρουσίασης της σύστασης του, με τίτλο «Ενδυνάμωση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος στην Κύπρο», τονίζεται ότι για την Κύπρο η πρόκληση συνταξιοδοτικής επάρκειας είναι εντονότερη για δύο κυρίως λόγους:
(1) Διαχρονικά, με εξαίρεση τα τρία χρόνια μετά την πανδημία του κορωνοϊού, το ποσοστό αποταμίευσης στην Κύπρο ήταν κάτω από το μισό του αντίστοιχου μέσου όρου της Ευρωζώνης. Πέραν της χαμηλής αποταμίευσης, κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής και δημοσιονομικής κρίσης, μεγάλος αριθμός ταμείων προνοίας, λειτουργώντας υπό τον φόβο περαιτέρω απομείωσης των καταθέσεων τους και λόγω των αναγκών που δημιουργήθηκαν από τη μείωση των εισοδημάτων των μελών τους, είχαν διαλυθεί. Ως αποτέλεσμα, το αποθεματικό των ταμείων του δεύτερου πυλώνα (ταμεία προνοίας) βρίσκεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα.
(2) Αν και ο πληθυσμός της Κύπρου παραμένει συγκριτικά νεαρότερος από τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ, με την πάροδο του χρόνου οι δύο μέσοι όροι αναμένεται να συγκλίνουν, οδηγώντας σε επιδείνωση του Δείκτη Εξάρτησης Γήρανσης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Έκθεση Γήρανσης του 2024, το 2022 υπήρχαν στην Κύπρο 173,000 συνταξιούχοι εντός συνολικού ενεργού πληθυσμού 568,000, με δείκτη εξάρτησης γήρανσης 3.28 εργαζόμενους ανά συνταξιούχο.
Μέχρι το 2070, η έκθεση προβλέπει ότι θα υπάρχουν 291,000 συνταξιούχοι με ενεργό πληθυσμό 525,000, με το δείκτη να επιδεινώνεται σημαντικά στους 1.80 εργαζόμενους για κάθε συνταξιούχο. Αυτό αναδεικνύει τις επερχόμενες πιέσεις στον πρώτο πυλώνα, που αφορά το κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα.
