Μόνη διέξοδος, πιστέψτε με για να μην ακούτε για «έξυπνες» στάσεις λεωφορείων, ούτε για ανακτήσεις παραλιών και προμενάδες, και βέβαια αν θα γίνει και με ποιους θα γίνει η πενταμερής! Εξέλθετε, όχι δια του αυτοκινητόδρομου των διαφημίσεων, αλλά δια οδών και τόπων πεπαλαιωμένων και κυρίως δι’ ιστοριών που αποδεικνύουν ποιοι είμαστε και γιατί υπάρχουμε!
Ξεκίνησα από την πανθαύμαστη πρωτεύουσα με τα 40ρια της- θέλαμε Χαντίτ- με κατεύθυνση Τρόοδος. Στην Κακοπετριά έκλεισα τον κλιματισμό του αυτοκινήτου, θερμοκρασία κατιούσα, 27 βαθμοί, αέρας καθαρός. Τελικός προορισμός ο Βωμός της Θεάς μέσω της πόλης της.
Από το Τρόοδος κατηφόρισα στις Πλάτρες, στάθμευσα στο Φόρεστ Πάρκ, θυμήθηκα τον Τίτη και τον Σκυριανίδη με τις ιστορίες του Φαρούκ, τις Λεμεσιανές αρχόντισσες της κοσμοπολίτικης ζωής και των καλών τρόπων! Άλλοι καιροί άλλα ήθη. Είδα και θαύμασα τα υπέροχα αποικιοκρατικά σπίτια των μεγάλων τζακιών της Χώρας, μου άρεσαν τα νέα αρχιτεκτονήματα, κατέβηκα στον Πρόδρομο, κοντοστάθηκα στο Βερεγγάρια, και μέσω Μανδριών, όδευσα προς τον Άγιο Νικόλαο και τους Μαύρους Γκρεμούς. Ουδείς στον δρόμο, ούτε ένα αυτοκίνητο.
Τι τόπο απίστευτο, πανέμορφο και άγνωστο έχουμε. Βουνοκορφές με φαράγγια απάτητα, τοπίο που θα ζήλευε ο Cezanne, ο ήλιος έπαιζε χωστό, οι σκιές έδιναν στο τοπίο ένα chiaroscuro αναγεννησιακό. Θεόρατα δάση εναλλάσσονταν με αμπέλια, στις άκρες του δρόμου καθαρό χρυσάφι τα αγριόχορτα, απόλυτη ηρεμία, χαρά θεού, παράθυρα ορθάνοιχτα.
Έφτασα στο Πραιτώρι, ο νους μου ο αγύριστος αναζήτησε Ρωμαίους λεγεωνάριους. Πραίτωρ (praetor) είναι ο επικεφαλής στρατηγός, πραιτωριανοί οι πανίσχυροι άνδρες των σωμάτων της αυτοκρατορικής φρουράς! Το Πραιτώριον λοιπόν κάποιο ρόλο θα είχε, υπομονή, θα καταλάβετε!
Κατηφόρισα προς Κέδαρες, ημέρευση τοπίου, αμπέλια, δόμες – άχ αυτές οι δόμες που είναι ο μέγας κίνδυνος για το κράτος και την πολιτική μας υπόσταση- ποια υπόσταση, μουρμούρησα, και ευτυχώς πάτησα φρένο, εμβρόντητη μπροστά από το Καφενείο Γυναικών! Οι γιαγιάδες μου είπαν ότι τούτο είναι το καινούργιο χωριό, στο παλιό είχε έρθει ένας άγιος Αντώνιος που σκόρπισε θανατικό και έφυγαν όλοι οι κάτοικοι και έκτισαν πέρα τα σπίτια τους. Ήθελε, μου είπαν, μόνο για πάρτι του το χωριό. Σταυροκοπήθηκα καλού κακού και έφυγα απορημένη γιατί πίστευα ότι όλοι οι άγιοι είναι άγιοι!
Μια μεγάλη στροφή με έφερε αντιμέτωπη με ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο. Ο απόλυτος χρωματικός διαχωρισμός. Το σκουροπράσινο των Μαύρων Γκρεμών διαδέχτηκαν φαιόχρωμοι λόφοι με ελάχιστη βλάστηση. Στη μέση η κοιλάδα του Διαρίζου, του τρομερού ποταμού που έχει χίλια παρακλάδια και διασχίζει τον τόπο. Ίσως ο ποταμός που αναφέρει στις Βάκχες ο Ευριπίδης, αυτός με τις εκατόστομες ροές. Προφανώς αυτόν προστατεύουν ως κόρην οφθαλμού οι Πραιτωριανοί, εκεί η ζήση, τα χωράφια, τα βοσκοτόπια, τα ξωκκλήσια.
Με συνοδεύει μια πυκνή ποταμοσιά, βαλανιδιές, λεύκες, ένα τοπίο ονειρικό, περιμένεις να ξεμυτίσουν δράκοι, ρήγαινες και ανεράδες, και ο εκπληκτικός Ιωσήφ Χατζηκυριάκος να εξιστορεί τους μύθους του νησιού. Γύρω μικρά χωριά, κυρίως Τουρκοκυπριακά, όλα με κάποιο φεουδαρχικό παρελθόν, που εξαφάνισε ο σεισμός του 1953.
Το Κιδάσι, όσο και να σας φαίνεται απίθανο ανήκε στη Μαριέττα Βραγαδίν, το Πραστειό και το κοντινό μοναστήρι του Αγίου Σάββα της Καρόνος, κάηκε το 1467 από κεραυνό όπως έγραψε στον βασιλιά Ιάκωβο Β’ ο τότε ηγούμενος του μοναστηριού. Εκάη ὅλον τό μοναστήρι, ὁποῦ οὐδέν ἐγλύτωσε παρά ἡ ἐκκλησία καί μερικά σπήτια, ὥστε ἐκάησαν ἀνώγαια καί κατώγαια, σιτάρι, κριθάρι, τά ροῦχα μας, τά βιβλία μας καί ἕτερα ὁποῦ ἐγένετο μία μεγάλη ζημία καί ἐξολοθρευμός τέλειος.
Ο Άγιος Γεώργιος με εκκλησιά και τζαμί, ο Μάρωνας που συσχετίστηκε με τη Μαρωνεία της Θράκης, τα Μαμώνια, γνωστά στους γεωλόγους για τον σχηματισμό των Μαμονιών που μας ήρθε από αλλού και επικάθησε της γης μας πριν 210 εκατομμύρια χρόνια. Φέουδο κάποτε ν’ ανήκει μια στον ευγενή Νταπιέρ, και μια στον Μαμελούκο Εμίρη Κουρσουμά!
Και εκεί που δεν το περιμένεις ένα ελάχιστο πέρασμα ανάμεσα σε δυο βράχους/θεριά που σχεδόν ο ένας αγγίζει τον άλλο! Το πέρασμα των Χασαμπουλιών.
Τρεις Τουρκοκύπριοι φυγόδικοι, ο Χασάν Αχμέτ Πουλλή, ο Μεχμέτ Αχμέτ άλλως Καϊμακκάμ και ο Χουσεΐν Αχμέτ άλλως Καβουνής αλλά και τα πέριξ χωριά έζησαν στιγμές ιστορικές! Αιτία ενός κακού -η κολασμένη γυνή- μύρια έπονται, έρωτες παράφοροι, ζήλιες, κλοπές και άγριοι φόνοι! Ασύλληπτος ήρωας ο Χασαμπουλής και η παρέα του, τάραξαν τα νεύρα των Άγγλων ζαπτιέδων, τους βοηθούσαν και τους έκρυβαν και οι χωριανοί, τη μια μέρα άφαντοι στις χαράδρες των Μαύρων Γκρεμών, την άλλη κουστουμαρισμένοι να γλεντούν σε γάμους. Όλοι τον ζήλευαν και τον φοβόντουσαν, θρύλος ζωντανός ο Χασαμπουλής, αλλά όπως όλα τελειώνουν σ’ αυτή τη ζωή αρρώστησε με μαλάρια, και που να βρει γιατρό στα γέριμα τα Τουρκοχώρια. Παραδόθηκε, μήπως τον σπλαχνιστεί κανένας Εγγλέζος, αλλά πού; Σάπισε στις φυλακές της Λευκωσίας.
Ημέρεψε το τοπίο, πεδιάδα πια. Ο Ασπρόκρεμμος σε απόσταση αναπνοής, μπόλικο νερό και φυτείες παντού. Πέρασα από τη Φασούλα και έφτασα στη Νικόκλεια, για να θυμηθώ τον Νικοκλή και τους βασιλιάδες της Πάφου. Σ’ όλη τη διαδρομή μικρά καφενεδάκια, εμφανής η παρουσία των Άγγλων κατοίκων των γύρω χωριών, Valley Café, the Extreme View Café, tea and cakes, αλλά και το Deb Beauty Dog Grooming. Εγγλέζοι γαρ, τυχερά τα σκυλιά και τα γατιά της περιοχής.
Ελεύθερα, 6.7.2025
