Σημαντική μεταρρύθμιση στον τομέα της διαχείρισης κρίσεων και φυσικών καταστροφών φέρνει η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για τη δημιουργία Εθνικού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, καθώς και για τη μετεξέλιξη της Πολιτικής Άμυνας σε Γενική Διοίκηση Πολιτικής Προστασίας. Απόφαση λήφθηκε κατά τη χθεσινή συνεδρία του Υπουργικού, έπειτα από πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, Κωνσταντίνου Ιωάννου.
Όπως δήλωσε ο κ. Ιωάννου, στόχος είναι ο ριζικός εκσυγχρονισμός του εθνικού πλαισίου διαχείρισης κρίσεων, με την Πολιτική Προστασία να αναλαμβάνει πλέον κεντρικό συντονιστικό ρόλο, διασφαλίζοντας τη μέγιστη αξιοποίηση όλων των εμπλεκόμενων δυνάμεων – Αστυνομίας, Πυροσβεστικής, Τμήματος Δασών, Υπηρεσίας Ασθενοφόρων, Επαρχιακών Διοικήσεων, Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας και άλλων υπηρεσιών.
Η νέα δομή θα υλοποιηθεί με βάση τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), υπό την καθοδήγηση του γαλλικού οργανισμού Expertise France και με χρηματοδότηση ύψους €700.000 από τη Διεύθυνση Μεταρρυθμίσεων DG REFORM της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η σχετική μελέτη που αφορά το έργο «Μεταρρύθμιση, ανάπτυξη και ενίσχυση του συστήματος πολιτικής προστασίας στην Κύπρο» αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2026.
Η Κυπριακή Δημοκρατία επιδιώκει την εναρμόνιση με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές, ενισχύοντας τις υποδομές της χώρας για πρόληψη, προετοιμασία, ανταπόκριση και αποκατάσταση έναντι φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών.
Η υφιστάμενη Πολιτική Άμυνα μετονομάζεται σε Γενική Διοίκηση Πολιτικής Προστασίας, αναλαμβάνοντας νέο, διευρυμένο ρόλο. Στις αρμοδιότητές της περιλαμβάνονται πλέον: • Διαχείριση κρίσεων και κινδύνων • Παρακολούθηση κρίσιμων υποδομών • Εκπαίδευση και συντονισμός εθελοντών • Λειτουργία του αριθμού έκτακτης ανάγκης 112 και του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης του πληθυσμού (PWS) • Ανάπτυξη και διαχείριση της Εθνικής Βάσης Δεδομένων.
Παράλληλα, θα συσταθεί Εθνικός Συντονιστής, με αρμοδιότητα τον γενικό συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε περιόδους κρίσης, καθώς και την ενημέρωση της Υπουργικής Ομάδας Χειρισμού Κρίσεων. Παράλληλα, θα υποβάλλει εισηγήσεις προς την Υπουργική Ομάδα για τη βέλτιστη, υπό τις συνθήκες, επιλογή ανάληψης δράσης, βάσει της αξιολόγησης των δεδομένων, την ανταλλαγή απόψεων με τους επικεφαλής των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών και της τεχνογνωσίας του. Ο ρόλος του Εθνικού Συντονιστή μπορεί να αναληφθεί από τον εκάστοτε Διοικητή της Πολιτικής Άμυνας ή από άλλο εμπειρογνώμονα που δυνατόν να αποφασίσει το Υπουργικό Συμβούλιο.
Ο εκσυγχρονισμός αυτός κρίθηκε αναγκαίος λόγω των σύγχρονων και πολυδιάστατων απειλών – από δασικές πυρκαγιές και ακραία καιρικά φαινόμενα, μέχρι πανδημίες, τεχνολογικές κρίσεις και γεωπολιτικές αναταράξεις. Η αναδιοργάνωση στοχεύει στην ενίσχυση της εθνικής ανθεκτικότητας και την καλύτερη προστασία του πληθυσμού και των κρίσιμων υποδομών.
Το Υπουργείο Εσωτερικών αναλαμβάνει την εκπόνηση του θεσμικού πλαισίου για τον Εθνικό Μηχανισμό, τον καθορισμό των πρωτοκόλλων συνεργασίας και την πλήρη εφαρμογή της μεταρρύθμισης, την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Πολιτική Άμυνας, την έγκριση της δημιουργίας Μόνιμου Επιστημονικού Συμβουλίου, την έγκριση του θεσμού του Εθνικού Συντονιστή. Με τη θεσμοθέτηση και λειτουργία του Εθνικού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, η Κύπρος επιδιώκει να εδραιώσει ένα ολοκληρωμένο, ευέλικτο και αποδοτικό σύστημα διαχείρισης κρίσεων, σε απόλυτη αρμονία με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Σήμερα, η Πολιτική Άμυνα είναι αρμόδια για τη λήψη προληπτικών, κατασταλτικών και ανακουφιστικών ανθρωπιστικών μέτρων, τα οποία αποσκοπούν στην προστασία του πληθυσμού και της περιουσίας του, στην προστασία του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και των υποδομών ζωτικής σημασίας από τις επιπτώσεις συμφορών, οι οποίες είτε προέρχονται από φυσικά αίτια (σεισμοί, πλημύρες, ανεμοστρόβιλοι κ.ά.) είτε οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα (εμπρησμοί, ατυχήματα κ.ά.).
Οι σύγχρονες προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση, οι πανδημίες, η τεχνολογική εξάρτηση, η ενεργειακή ανασφάλεια και οι γεωπολιτικές αστάθειες, με καταστροφικές συνέπειες για τον άνθρωπο, την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομία καθιστούν επιτακτική την ενίσχυση του ρόλου της Πολιτικής Άμυνας στη διαχείριση του συνεχώς μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος κινδύνων. Μεταξύ άλλων, τον Δεκέμβριο του 2023 της ανατέθηκε ο συντονισμός, εφαρμογή και διαχείριση του ενιαίου ευρωπαϊκού αριθμού έκτακτης ανάγκης 112, καθώς και η ανάπτυξη και διαχείριση του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης του πληθυσμού σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ενώ αναμένεται σύντομα η έγκριση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων του νομοθετικού πλαισίου που καθιστά την Πολιτική Άμυνα ως την Αρμόδια Αρχή για τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας των κρίσιμων οντοτήτων.
Σε τρεις βασικούς άξωνες
Η Γενική Διοίκηση Πολιτικής Προστασίας θα διαρθρώνεται σε τρεις βασικούς τομείς:
• Τομέας Συντονισμού, Κρίσεων και Επιχειρήσεων:
α) Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων (κάτω από το οποίο θα λειτουργούν επίσης το Κέντρο Ελέγχου Επιχειρήσεων, το Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης του Πανευρωπαϊκού Αριθμού Έκτακτης Ανάγκης «112» και το Κέντρο Διαχείρισης του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης του Πληθυσμού (Public Warning System – PWS)) β) Κλάδο Διαχείρισης Κινδύνων και Παρακολούθησης Ανθεκτικότητας Κρίσιμων Οντοτήτων γ) Περιφερειακές Διοικήσεις Πολιτικής Προστασίας και Καταφύγια
• Τομέας Επικοινωνιών, Εκπαίδευσης και Τεχνολογίας:
(α) Κλάδο Συντονισμού Εθελοντών και Εκπαίδευσης (β) Κλάδο Διεθνών Σχέσεων, Επικοινωνίας και Ενημέρωσης (γ) Κλάδο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Εθνικής Βάσης Δεδομένων (με στοιχεία σε πραγματικό χρόνο)
• Τομέας Οικονομικών και Ανθρώπινου Δυναμικού:
(α) Κλάδο Οικονομικής Διαχείρισης, Ευρωπαϊκής Χρηματοδότησης και Δημοσίων Συμβάσεων (β) Κλάδο Στρατηγικού Σχεδιασμού (γ) Κλάδο Προσωπικού και Ανάπτυξης
Επιστημονική υποστήριξη και στρατηγική κατεύθυνση
Το νέο πλαίσιο περιλαμβάνει και τη σύσταση Μόνιμου Επιστημονικού Συμβουλίου, το οποίο θα απαρτίζεται από εμπειρογνώμονες και ακαδημαϊκούς. Το Συμβούλιο θα έχει συμβουλευτικό ρόλο προς τον Υπουργό Εσωτερικών και θα προτείνει τρόπους ενίσχυσης της ετοιμότητας του κράτους και βελτίωσης της ανταπόκρισης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Οι εν λόγω προτάσεις θα αξιολογούνται σε συνεννόηση με τις συναρμόδιες υπηρεσίες και θα οδηγούνται στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση.
Η Πολιτική Άμυνα μέσα στο πλαίσιο του Εθνικού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, θα είναι αρμόδια για την παρακολούθηση της υλοποίησης των Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου από τους εμπλεκόμενους φορείς και της λήψης όλων των αρμόδιων ενεργειών από πλευράς τους, ώστε να διασφαλίζεται, σε περιόδους μη κρίσης, ότι λαμβάνονται όλα τα απαιτούμενα μέτρα για ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας της Δημοκρατίας. Σε περίπτωση δε που θα διαπιστώνεται ελλιπής υλοποίηση ή μη συμμόρφωση με τις αποφάσεις, η Πολιτική Άμυνα θα ενημερώνει σχετικά τον Υπουργό Εσωτερικών, ο οποίος θα θέτει το θέμα ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου. Η σύνθεση και ο ρόλος του Μόνιμου Επιστημονικού Συμβουλίου θα καθοριστούν με σαφήνεια στο νέο θεσμικό πλαίσιο που θα αναπτυχθεί για τον Εθνικό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας.
