Με σημαντικές μεταρρυθμίσεις και μία φιλόδοξη στρατηγική αναμόρφωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Ιούλιο του 2025 την πρότασή της για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) που θα τεθεί σε εφαρμογή για την περίοδο 2028–2034. Πρόκειται για μια θεμελιώδη αλλαγή στον τρόπο χρηματοδότησης, διαχείρισης και υλοποίησης της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία προκαλεί ήδη έντονες συζητήσεις ανάμεσα στα κράτη-μέλη και φυσικά στην Κύπρο.
Η πιο ριζική αλλαγή στη νέα ΚΑΠ είναι η εγκατάλειψη του υφιστάμενου συστήματος των δύο Πυλώνων (άμεσες ενισχύσεις – αγροτική ανάπτυξη) υπέρ ενός ενιαίου Ταμείου που θα χρηματοδοτεί συνολικά τις πολιτικές για τη γεωργία, την περιφερειακή ανάπτυξη, την αλιεία, την κοινωνική συνοχή και την ασφάλεια. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εκπονούν ένα ενιαίο Εθνικό και Περιφερειακό Σχέδιο Εταιρικής Σχέσης (NRP) για όλες τις πολιτικές, γεγονός που δημιουργεί τόσο ευκαιρίες, όσο και διοικητικές προκλήσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει συνολικό προϋπολογισμό ύψους €782,8 δισ. για την περίοδο 2028–2034. Από αυτά, περίπου €293,7 δισ. (37,5%) θα κατευθυνθούν στην εισοδηματική στήριξη των γεωργών. Σημειώνεται ότι η έννοια της εισοδηματικής στήριξης είναι διευρυμένη και καλύπτει και τις επενδύσεις, ενισχύσεις εγκατάστασης νέων γεωργών, καθώς και τις τομεακές ενισχύσεις.
Η πρόταση κανονισμού περιλαμβάνει επιπρόσθετες επιλογές στήριξης που σχετίζονται με την γεωργία που είναι εκτός του πιο πάνω ποσού, μεταξύ των οποίων και κάποιες υποχρεωτικές, που μπορούν να στηριχθούν από το υπόλοιπο ποσό. Τέτοιες παρεμβάσεις είναι το LEADER, στήριξη για την ανταλλαγή γνώσης και καινοτομίας στην γεωργία και δασοκομία, περιφερειακή και τοπική συνεργασία, σχέδιο για τα σχολεία (φρούτα και γάλα). Σημαντικό σημείο του νέου πλαισίου αποτελεί και η μη δέσμευση ποσού 25% στα NRP’s για να είναι διαθέσιμα προς στήριξη κρίσεων.
Η Κύπρος αναμένεται να εξασφαλίσει €415,9 εκατ. ως ελάχιστη εισοδηματική στήριξη στην επόμενη ΚΑΠ, ποσό που αντιστοιχεί στο 77% των πόρων της τρέχουσας περιόδου (2021–2027: €541,9 εκατ. ευρώ). Παρά τη μείωση, που αφορά τη φθίνουσα στρεμματική εισοδηματική στήριξη, την ειδική ενίσχυση καλλιέργειας για το βαμβάκι, τις αγρο-περιβαλλοντικές και κλιματικές δράσεις και τη στήριξη των μικρών γεωργών, η κυπριακή πλευρά σημειώνει ότι οι συνολικοί πόροι θα αυξηθούν με την προσθήκη επιπρόσθετων παρεμβάσεων εκτός του ελάχιστου προϋπολογισμού.
Οι προτάσεις της Κομισιόν βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση με τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με στόχο την υιοθέτηση του τελικού νομικού πλαισίου πριν το τέλος του 2026, ώστε να υπάρξει επαρκής χρόνος προετοιμασίας.
Η νέα ΚΑΠ, περισσότερο από ποτέ, θα καθορίσει όχι μόνο το εισόδημα των γεωργών, αλλά και τον ρόλο της γεωργίας στη νέα πράσινη και ψηφιακή Ευρώπη.
Για τον αγροτικό κόσμο της Κύπρου, η πρόκληση είναι διπλή: Να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον και, ταυτόχρονα, να διασφαλίσει ότι η φωνή του θα ακουστεί στην ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση.
Η Κύπρος τάσσεται υπέρ μιας «ισχυρής, καλά χρηματοδοτημένης και λειτουργικής ΚΑΠ», σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας. Αν και η νέα δομή αποκλίνει από το παραδοσιακό σύστημα των δύο Πυλώνων, η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίζει τη δυναμική του νέου πλαισίου υπό την προϋπόθεση ότι θα διασφαλίζεται σαφές μήνυμα προς τους γεωργούς: Εγγύηση χρηματοδότησης, σταθερό εισόδημα και λειτουργικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Ωστόσο, η Λευκωσία εκφράζει σοβαρές επιφυλάξεις για επιμέρους προτάσεις:
>> Αποκλεισμός συνταξιούχων γεωργών από τις εκταρικές επιδοτήσεις μετά το 2032: Η Κύπρος τονίζει πως τέτοια μέτρα απαιτούν μεγαλύτερη ευελιξία, ειδικά σε χώρες με γερασμένο αγροτικό πληθυσμό. «Το 57% των γεωργών στην ΕΕ είναι άνω των 55 ετών. Αν δεν καταστήσουμε τη γεωργία ελκυστική για τους νέους, τέτοιες ρυθμίσεις ενδέχεται να αποδυναμώσουν περαιτέρω τον τομέα», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη θέση της Κύπρου.
>> Υποχρεωτική εφαρμογή φθίνουσας στήριξης και ορίων στις ενισχύσεις: Η Κύπρος εξέφρασε αντίθεση, υποστηρίζοντας πως η ενιαία προσέγγιση δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφορετικές γεωργικές δομές ανά κράτος-μέλος.
>> Εθνική συγχρηματοδότηση: Αν και υποστηρίζεται η εθνική ενίσχυση, η Κύπρος προειδοποιεί για τον κίνδυνο δημιουργίας ανισοτήτων μεταξύ κρατών-μελών με διαφορετικές δημοσιονομικές δυνατότητες.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την υλοποίηση της νέας ΚΑΠ στην Κύπρο και σε κάθε κράτος-μέλος είναι ο απαραίτητος συντονισμός μεταξύ πολλών Υπουργείων και Υπηρεσιών. Το ενιαίο NRP απαιτεί οριζόντια συνεργασία εντός αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων. Η εμπειρία της προηγούμενης Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης καταδεικνύει ότι χωρίς αποτελεσματικό συντονισμό, η υλοποίηση μπορεί να συναντήσει σοβαρά εμπόδια.
Τι αλλαγές φέρνει στους γεωργούς η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική
Η νέα ΚΑΠ φέρνει σαρωτικές αλλαγές, ειδικά στα εξής σημεία:
>> Βασική ενίσχυση Μείωση ανάλογα με το ύψος ενίσχυσης: -25% για €20.000-€50.000, -50% για €50.000-€75.000, -75% για €75.000-€100.000, ανώτατο όριο στήριξης ανά έτος: €100.000. Η στήριξη υπό την ΚΓΠ θα αφορά ενεργούς γεωργούς (active farmers) με στόχο τη στήριξη ατόμων/ επιχειρήσεων που παράγουν τρόφιμα.
>> Στήριξη αγροπεριβαλλοντικών δράσεων Αφορά υποχρεωτική στήριξη μέτρων (ετήσιων ή πολυετών) με οφέλη για το κλίμα το περιβάλλον και υγεία και ευημερία των ζώων.
>> Συνταξιούχοι Απαγόρευση εκταρικών ενισχύσεων από το 2032 σε όσους γεωργούς λαμβάνουν σύνταξη με βάση την εθνική νομοθεσία.
>> Ενίσχυση για μικροκαλλιεργητές: Απλοποιημένο σύστημα καταβολής εισοδηματικής στήριξης σε μικροκαλλιεργητές, με κατ’ αποκοπή ποσό που δεν υπερβαίνει τα €3.000 ανά έτος. Η στήριξη απευθύνεται πρωτίστως στους γεωργούς που ασκούν γεωργική δραστηριότητα στην εκμετάλλευσή τους και συμβάλλουν ενεργά στην επισιτιστική ασφάλεια.
>> Νέοι γεωργοί Υποχρεωτικά «starter packs» και στρατηγικές για την ανανέωση των γενεών. Υποχρεωτικό πακέτο εγκατάστασης νέων, με συγχρηματοδότηση έως 85%. Διευρύνονται οι επιλογές στήριξης (π.χ. μπορεί να δοθεί πριμ εγκατάστασης και σε άτομα που θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία για πρώτη φορά μεγαλύτερα από 40 ετών).
>> LEADER Δεν υπάρχει ελάχιστο %, απλοποιημένο κόστος και lump-sum €20.000-€100.000.
>> Απλοποιημένο κόστος (SCO) Υποχρεωτική χρήση SCO για έργα ≤€400.000 € (ή ≤€100.000 για ορισμένα).
>> Υπεύθυνη διαχείριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (Farm stewardship) Νέο πλαίσιο συμμόρφωσης: SMR + κοινωνική αιρεσιμότητα + προστατευτικές πρακτικές (αφαιρούνται προηγούμενες υποχρεώσεις υπό τις Καλές Γεωργικές και Περιβαλλοντικές Πρακτικές)
>> Συνδεδεμένες ενισχύσεις Αύξηση του ανώτατου ποσοστού στήριξης από 13% σε 20% σε στοχευμένους τομείς, που αφορά την ειδική ενίσχυση καλλιέργειας για το βαμβάκι, τις αγρο-περιβαλλοντικές και κλιματικές δράσεις και τη στήριξη των μικρών γεωργών.
>> Διαχείριση κινδύνου Υποχρεωτική εφαρμογή στήριξης στους γεωργούς για συμμετοχή τους σε εργαλεία διαχείρισης κινδύνων και η στήριξη χορηγείται μόνο για την κάλυψη ζημιών οι οποίες υπερβαίνουν ένα κατώτατο όριο, (κατώφλι ζημίας ≥20%) και προνοούνται ειδικές παρεκκλίσεις για νέους.
>> Στήριξη για υπηρεσίες αρωγής στην εκμετάλλευση Νέα παρέμβαση για farm relief services: Οικονομική στήριξη αντικατάστασης των γεωργών που δεν εργάζονται στις εγκαταστάσεις τους για λόγους ασθενείας, τεκνοποίησης, διακοπών ή συμμετοχής σε εκπαίδευση.
