«Τώρα είναι η ώρα, η Πολιτεία να αναλάβει δράση, με περισσότερη μέριμνα, δομές και υποστήριξη προς τα παιδιά και τους ενήλικες με ΔΕΠ/Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με/χωρίς Υπερκινητικότητα)», τονίζει στον «Φ» η Μαρίνα Γεωργίου, πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης Για Άτομα με ΔΕΠΥ Κύπρου (ADD – ADHD Cyprus) και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ADHD Europe, απευθυνόμενη κυρίως στα υπουργεία Παιδείας, Υγείας και στουφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας. «Και είναι η ώρα -πρόσθεσε – η κοινωνία να δείξει αποδοχή και κατανόηση, γιατί τα παιδιά και οι ενήλικες με ΔΕΠ/Υ, δεν ζητούν προνόμια, ζητούν απλώς ίσες ευκαιρίες, ώστε να είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας».
Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, που βέβαια αφορά άμεσα και τα εκατοντάδες παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες όπως η ΔΕΠ/Υ, που αρχίζουν, ή συνεχίζουν τη φοίτησή τους στη Δημοτική και τη Μέση Εκπαίδευση, όπως και τους γονείς/κηδεμόνες τους, συνομιλήσαμε με τη Μαρίνα Γεωργίου που είναι μητέρα 18χρονης κόρης με ΔΕΠ/Υ, για τα ζητήματα που απασχολούν αυτή τη μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας, με έμφαση στις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών. Όπως μας είπε χαρακτηριστικά, «το σχολείοπρέπει να προσαρμοστεί στις εκπαιδευτικές ανάγκεςτων παιδιών και όχι οι ανάγκες των παιδιών, στοσχολείο».
Υπογράμμισε ότι η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει περίπου το 7% του μαθητικού πληθυσμού και ένα μεγάλο, αδιάγνωστο ποσοστό ενηλίκων. Υπενθύμισε δε, ότι τον Μάρτιο 2024 παρουσιάστηκαν σε δημοσιογραφική διάσκεψη του Συνδέσμου ΔΕΠΥ Κύπρου, τα αποτελέσματα έρευνας κοινής γνώμης για τα άτομα με ΔΕΠ/Υ, σύμφωνα με την οποία, 3 στους 4 πολίτες, γνωρίζουν για τη ΔΕΠ/Υ ως διαταραχή, 1 στα 7 νοικοκυριά στην Κύπρο, γνωρίζουν ότι υπάρχει άτομο με ΔΕΠ/Υ στο οικογενειακό ή στο φιλικό τους περιβάλλον, ενώ από όσους γνωρίζουν για τη ΔΕΠ/Υ, 1 στους 5 έχουν άτομο με ΔΕΠ/Υ στο οικείο τους περιβάλλον.
Σημειώνουμε ότι στις 28 Φεβρουαρίου 2022, στη διάρκεια συζήτησης στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αναφέρθηκε από την επιθεωρήτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης Άντρη ΚοντούΝεοκλέους ότι σε σύνολο 65 χιλιάδων παιδιών που φοιτούσαν εκείνη την περίοδο στη Δημοτική Εκπαίδευση στην Κύπρο, περίπου 7500 παιδιά ανήκουν στην Ειδική Εκπαίδευση, τα 340 περίπου από αυτά έχουν ειδική μαθησιακή δυσκολία και 325 έχουν ΔΕΠ/Υ.
Στην ίδια συζήτηση, η Μαρία Ευριπίδου συντονίστρια Ειδικής Αγωγής Μέσης Εκπαίδευσης πληροφόρησε ότι στη Μέση Γενική και Τεχνική Εκπαίδευση φοιτούσαν 5845 μαθητές Ειδικής Αγωγής από τους οποίους 422 (7%) έχουν ΔΕΠ/Υ και 947 (17%) παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες, περιλαμβανομένων ειδικών μαθησιακών δυσκολιών όπως η δυσλεξία. «Με βάση τα στοιχεία που μας δόθηκαν πριν τριάμισι χρόνια το Φεβρουάριο του 2022 – σχολίασε η Μαρίνα Γεωργίου – τα καταγεγραμμένα ποσοστά ΔΕΠ/Υ στην Κύπρο (0.5% του συνολικού πρωτοβάθμιου μαθητικού πληθυσμού όπως αναφέρθηκε), είναι χαμηλότερα από τις διεθνείς εκτιμήσεις (7- 8% στα παιδιά) και αυτό μάλλον αντανακλά διαφορές στην καταγραφή/διάγνωση και στο ότι τα στοιχεία που μας έδωσαν, αναφέρονται κυρίως σε μαθητές που φοιτούν στην Ειδική Αγωγή».
Ναι στη μεταρρύθμιση τουεκπαιδευτικού συστήματος
Όπως μας είπε η Μαρίνα Γεωργίου, «η ΔΕΠ/Υ αποτελείμία από τις πιο συχνές αναπτυξιακές διαταραχές, ηοποία επηρεάζει παιδιά, εφήβους αλλά και ενήλικες,με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τους.Και πρόσθεσε: «Το παιδί με ελλειμματική προσοχή,αδυνατεί να εστιάσει την προσοχή του σελεπτομέρειες ή/και κάνει λάθη απροσεξίας. Ηπαρορμητικότητα που παρουσιάζεται στη ΔΕΠ/Υ,αφορά στην αδυναμία ελέγχου μίας αντίδρασης, παράτις αρνητικές συνέπειες αυτής, με αποτέλεσμα τηνπιθανή εμπλοκή σε επικίνδυνες καταστάσεις. Γενικά,το φάσμα των κλινικών συμπτωμάτων της ΔΕΠ/Υ είναιευρύ, γι’ αυτό και συνήθως υπάρχουνδιαφοροποιήσεις στην ένταση των συμπτωμάτων.Μάλιστα τέτοιες διακυμάνσεις, μπορεί ναπαρατηρούνται στο ίδιο παιδί, κατά τη διάρκεια τηςημέρας.
Συγκεκριμένα, οι μαθητές με ΔΕΠ/Υ, κατά τησχολική ηλικία, όχι μόνο δυσκολεύονται να εκλάβουντη μαθησιακή διαδικασία με τον ίδιο τρόπο που τηλαμβάνουν οι συμμαθητές τους, αλλά ταυτόχρονα, λόγω της διάσπασης της προσοχής τους, αδυνατούννα συγκεντρωθούν μέσα στην τάξη, στο βαθμό που τοπράττουν οι υπόλοιποι μαθητές. Ο θόρυβος, η κίνηση,ή ακόμα η περιπλάνηση της σκέψης τους μακριά απότο πλαίσιο της τάξης, μπορούν εύκολα να τουςαποσπάσουν την προσοχή, με συνέπεια, συχνά, ναχάνουν σημαντικές πληροφορίες, ή οδηγίες από τημαθησιακή διαδικασία. Ακόμα, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι, πολλοί από αυτούς τους μαθητές, έχουν δυσανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα, καθώς γράφουν γρήγορα και χωρίς τήρηση των ορίων λέξης και τοποθέτησης στο χαρτί. Αρκετές φορές, οιεκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να αναγνώσουν τις εργασίες τους, οι οποίες τους φαντάζουν πρόχειρες,«τσαπατσούλικες» και σύντομες. Αυτό έχει ως συνέπεια, τα παιδιά να λαμβάνουν χαμηλούς βαθμούςκαι να υπόκεινται σε παρατηρήσεις και αρνητικόσχολιασμό».
Η κυρία Γεωργίου τόνισε ότι «το εκπαιδευτικό σύστημα στην Κύπρο, χρειάζεται θεμελιώδη μεταρρύθμιση, ώστε να υποστηρίζει ταπαιδιά με αναπηρία ή/και με εκπαιδευτικές ανάγκες.Πρέπει – συνέχισε – να υπάρξει άμεση υιοθέτησηπολυαισθητηριακών μεθόδων διδασκαλίας, ταχύτερηκαι πιο ανθρωποκεντρική διάγνωση και στήριξη,κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία και προσαρμογέςσε εξετάσεις, εκπαίδευση εκπαιδευτικών για καλύτερηκατανόηση και αντιμετώπιση, ενίσχυση τηςαυτοεκτίμησης των παιδιών, μέσω ισότιμηςμεταχείρισης και ενιαίας, συμπεριληπτικής ενταξιακήςπαιδείας».
Γονείς, ενήλικες με ΔΕΠΥ καιοι δράσεις του Συνδέσμου
«Για τους γονείς παιδιών με ΔΕΠ/Υ, η πορεία είναι γεμάτη ανησυχίες και εμπόδια», επεσήμανε η πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης Για Άτομα ΔΕΠ/Υ Κύπρου. «Παρότι υπάρχουν θεσμικές δομές και υπηρεσίες στήριξης – πρόσθεσε – πολλοί γονείς διαπιστώνουν ότι στην πράξη, αυτά δεν λειτουργούν επαρκώς, συχνά οδηγώντας τα παιδιά σε απομόνωση ή σχολική εγκατάλειψη. Συχνά, έρχονται αντιμέτωποι με ελλιπή ενημέρωση στο σχολείο, περιορισμένες υπηρεσίες στήριξης και κοινωνικές προκαταλήψεις.
Σε ό,τι αφορά τη ΔΕΠ/Υ στους ενήλικες, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εργασία, τις σχέσεις και τη ψυχική υγεία. Η έλλειψη κατανόησης και επαρκούς στήριξης, οδηγεί συχνά σε περιθωριοποίηση και μειωμένες ευκαιρίες για προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη. Σε αυτό το κενό, έρχεται να σταθεί ο Σύνδεσμος Στήριξης Για Άτομα με ΔΕΠ/Υ Κύπρου, ο μοναδικός παγκύπριος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που εδώ και 20 χρόνια, δραστηριοποιείται με συνέπεια στην ενημέρωση, στήριξη και ενδυνάμωση ατόμων με ΔΕΠ/Υ και των οικογενειών τους.
Ο Σύνδεσμος μας, υλοποιεί δράσεις παγκύπρια, όπως λειτουργία συμβουλευτικού κέντρου, με παροχή ενδυνάμωσης και καθοδήγησης σε άτομα με ΔΕΠ/Υ και τις οικογένειες τους, από εγγεγραμμένους κοινωνικούς λειτουργούς. Ο Σύνδεσμος διοργανώνει επίσης εκπαιδευτικές δράσεις, όπως ενημερωτικά σεμινάρια, διαλέξεις και βιωματικά εργαστήρια για γονείς, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες υγείας, όπως και σεμινάρια στα σχολεία, για την ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών σχετικά με τη ΔΕΠ/Υ, σε συνεργασία με δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Ο Σύνδεσμος οργανώνει επίσης εκπαιδευτικά προγράμματα και παρουσιάσεις σε επιχειρήσεις για την υποστήριξη εργαζομένων με ΔΕΠΥ, ενώ συνεργάζεται με δήμους, υπουργεία και κυβερνητικά τμήματα, για την προώθηση ευαισθητοποίησης και εκπαιδευτικών δράσεων.
Από το 2024, υλοποιούμε ως Σύνδεσμος 4 νέα προγράμματα με μερική συγχρηματοδότηση του υπουργείου Υγείας, όπως η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης, η επιδότηση εργοθεραπειών, οι ομάδες στήριξης εφήβων και η ψυχοεκπαίδευση οικογενειών. Η τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης 1484 λειτουργεί Δευτέρα – Παρασκευή 08:00 – 22:00, με παροχή ψυχολογικών πρώτων βοηθειών και άμεση αντιμετώπιση ψυχοσυναισθηματικών κρίσεων ατόμου με ΔΕΠ/Υ ή γονιού παιδιού με ΔΕΠΥ και γίνεται παραπομπή σε άλλες υπηρεσίες, οργανισμούς ή ειδικούς. Η ψυχοεκπαίδευση οικογενειών και η στήριξη γονέων ατόμων με ΔΕΠ/Υ, αποσκοπεί στην ενημέρωση, εκπαίδευση και αποδοχή της ΔΕΠΥ από το οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου με ΔΕΠΥ, καθώς και τη διαμόρφωση νέων τρόπων επικοινωνίας των υπόλοιπων μελών της οικογένειας με το άτομο με ΔΕΠ/Υ.
Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος, είναι η διαχείριση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γονείς ατόμων με ΔΕΠ/Υ, η στήριξη και διατήρηση της οικογενειακής ηρεμίας, η μείωση του οικογενειακού άγχους και η αποτελεσματική πρόληψη συζυγικών ή/και άλλων οικογενειακών κρίσεων. Από τον Σεπτέμβριο του 2024, λειτουργούμε στη Λεμεσό, με τη στήριξη του υφυπουργείου Πρόνοιας, εγκεκριμένο κέντρο από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, για παιδιά ηλικίας 6 – 12 ετών, με προγράμματα που προάγουν την κοινωνική ένταξη και τις δεξιότητες ζωής. Παρέχεται απογευματινή απασχόληση, βιωματικά εργαστήρια κοινωνικοποίησης και έκφρασης συναισθημάτων, εκμάθησης καθημερινών δραστηριοτήτων, φαγητού και μελέτης.
Ανάμεσα στις δράσεις μας, είναι το πρόγραμμα ενδυνάμωσης και υποστήριξης, ομάδων εφήβων και ενηλίκων με ΔΕΠ/Υ. Οι ενήλικες με ΔΕΠ/Υ χρειάζονται ενδυνάμωση και στήριξη σε ζητήματα ανεξαρτητοποίησης, εργοδότησης και διαχείρισης των οικονομικών τους πόρων, ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων (διαφυλικές και φιλικές σχέσεις), σταθερότητας σε ρουτίνες και δημιουργίας οικογένειας».
Τζακελίν Γιασιού: «Τώρα εξηγούνται όλα»… – Η προσωπική μαρτυρία ως άτομο με ΔΕΠ/Υ
Την προσωπική της μαρτυρία ως άτομο με ΔΕΠ/Υ, καταθέτει στο «Φ», η Τζακελίν Γιασιού (Jacqueline Yashouh), που είναι η ταμίας του διοικητικού συμβουλίου του Συνδέσμου ΔΕΠ/Υ Κύπρου. Μας είπε ότι γεννήθηκε στον Λίβανο και ότι είναι «Κύπρια-Λιβανέζα», αφού ο πατέρας της, έχει κυπριακές ρίζες. Και πρόσθεσε: «Ήρθα στην Κύπρο όταν ήμουν 3 χρόνων, μαζί με τον μικρό μου αδελφό και τους γονείς μου, λόγω του πολέμου. Μεγάλωσα με δυσκολίες, όχι λόγω της γλώσσας, αλλά κυρίως λόγω του bullying που δεχόμουν, σχεδόν καθημερινά από τους συμμαθητές μου, λόγω του ξένου ονόματος μου, της φύσης του σώματος μου (πιο παχουλή από τους υπόλοιπους), αλλά και για τον κλειστό χαρακτήρα μου (δεν μπορούσα να κάνω φίλους).
Αυτό συνεχίστηκε και στο γυμνάσιο. Με λίγα λόγια… υπήρχα απλώς σε μια τάξη και σε ένα σχολείο. Στην Γ΄ γυμνασίου, άλλαξαν λίγο τα πράγματα. Με είχε «ξυπνήσει» μια πολύ καλή καθηγήτρια, η οποία με ενθάρρυνε και με ενέπλεξε σε διάφορα εθελοντικά προγράμματα, στη χορωδία, σε ομάδες χορού, βοηθώντας με να πιστέψω στον εαυτό μου. Από τότε συμμετείχα παραπάνω στα μαθήματα μου και μετά από πολύ κόπο και δυσκολία, πήρα και αριστείο εκείνη τη χρονιά. Αποφοίτησα από το λύκειο εν καιρώ κορονοϊού, με τη σύμβουλο του σχολείου να μου λέει πως δεν θα τα καταφέρω ποτέ να μπω στο πανεπιστήμιο… και όμως, ήμουν η μόνη που πίστεψα στον εαυτό μου και τα κατάφερα. Και τώρα κάνω και το μεταπτυχιακό μου, στον τομέα της εκπαιδευτικής διοίκησης και αξιολόγησης του Πανεπιστημίου Κύπρου, αφού έχω αποφοιτήσει ως δασκάλα.
Πριν 2 χρόνια περίπου, διαγνώστηκα με ΔΕΠ/Υ και ήταν η στιγμή που είπα, «τώρα εξηγούνται όλα»… Πλέον καταλαβαίνω περισσότερο τη ΔΕΠ/Υ μου και προσπαθώ να βρω τρόπους να τη διαχειρίζομαι, μέσα από τη βοήθεια και την υποστήριξη του Συνδέσμου και μέσω εργοθεραπείας…».
Αναγκαία η εργοθεραπεία μέσω του ΓεΣΥ
Όπως μας ανέφερε η πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης Για Άτομα με ΔΕΠ/Υ Κύπρου, «παρά την αυξημένη αναγνώριση της διαταραχής, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις και προκλήσεις, όσον αφορά την έγκαιρη και επαρκή διάγνωση, την πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας, την έγκαιρη θεραπεία και την υποστήριξη των ατόμων με ΔΕΠ/Υ και των οικογενειών τους.
Εισηγούμαστε όπως εξεταστεί άμεσα η δυνατότητα ένταξης των ιδιωτών εργοθεραπευτών στο ΓεΣΥ, είτε με απευθείας συμβάσεις, είτε με την αξιοποίηση προγραμμάτων στήριξης, ώστε να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση όλων των παιδιών σε αναγκαίες υπηρεσίες. Γνωρίζουμε οικογένειες, που παρόλο που τα παιδιά τους χρειάζονται εργοθεραπεία, αδυνατούν να τους την παρέχουν ιδιωτικά, με όλες τις αρνητικές συνέπειες στη μετέπειτα ζωή τους, σε όλους τους τομείς.
Η μη παροχή συνεδριών εργοθεραπείας μέσω του ΓεΣΥ, από ιδιώτες εργοθεραπευτές, συμβάλλει στην καθυστέρηση στην πρώιμη παρέμβαση, με αρνητικές συνέπειες στη λειτουργικότητα και τη σχολική ένταξη του παιδιού, ενώ δημιουργεί συνθήκες διάκρισης, κατά παράβαση του Άρθρου 24 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το οποίο διασφαλίζει το δικαίωμα κάθε παιδιού στην υψηλότερη δυνατή στάθμη υγείας και πρόσβασης σε υπηρεσίες θεραπείας ασθενειών και αποκατάστασης.
Ως εκ τούτου, η ένταξη των ιδιωτών εργοθεραπευτών στο ΓεΣΥ, αποτελεί κρίσιμο βήμα για την εξασφάλιση ισότιμης και ποιοτικής φροντίδας σε παιδιά με ΔΕΠ/Υ, στο πλαίσιο μιας ολιστικής και συντονισμένης προσέγγισης των αναγκών τους».
*Την Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2025στις 6 το απόγευμα, θα γίνουν τα εγκαίνια τουοικήματος του Συνδέσμου στη Λευκωσία (ΛεωφόροςΑθαλάσσας 117, Διαμ. 301) από τον υπουργό ΥγείαςΜιχάλη Δαμιανό.
