Για την ώρα και εν όψει εξελίξεων, κυρίως για να κερδίσουμε τον αδυσώπητο χρόνο που εξακολουθεί να επιμένει μην είναι με το μέρος μας, επιλέγουμε να κάνουμε εντυπωσιακές βουτιές στο χάος του πρόσφατου και του πιο απομακρυσμένου παρελθόντος μας.
Επικίνδυνες και ανώφελες βουτιές. Το τι έγινε στο Κρανς Μοντάνα θα το δείξει αμείλικτα οσονούπω η δικαιοσύνη και σίγουρα η μελλοντική ιστορία. Όσοι σπούδασαν την επιστήμη της ιστορίας ξέρουν ότι αν δεν περάσουν 50 με 100 χρόνια, αν δεν ανοίξουν αρχεία, αν δεν παρέλθουν από τον επίγειο βίο οι άμεσα εμπλεκόμενοι, δεν είναι δυνατό να βγουν σωστά συμπεράσματα. Σε διακόσια χρόνια ίσως, όπως τώρα μαθαίνουμε τα μυστικά και τι αληθινά έγινε το 1821 έτσι και το 2095 οι μελλοντικοί κάτοικοι της βραχονησίδας θα ξέρουν.
Για την ώρα η ενασχόληση και η αμαύρωση προσωπικοτήτων δεν ωφελεί κανένα! Θύμα είναι σίγουρα οι μελλοντικές συνομιλίες και βέβαια ο τόπος και εμείς όλοι που αναμένουμε με αγωνία την επανένωση του τόπου.
Ως Ευρωπαίος πολίτης αυτού του μισού τόπου νιώθω ότι συνεχίζουμε να ψάχνουμε απεγνωσμένα άλλοθι, να βρούμε και να προβάλουμε τα όποια σημάδια ανταγωνισμού, έχθρας και αντιπαλότητας με το σύνοικο στοιχείο, αντί ν’ αναζητούμε αυτά που θα μπορούσαν να μας προσδώσουν εμπιστοσύνη και δύναμη για το μέλλον. Πνιγόμαστε στα λογοπαίγνια, στα δάφνινα στεφάνια και στους επιμνημόσυνους λόγους, χανόμαστε στη μετάφραση με τους Ευρωπαίους, σκαλίζουμε το χώμα όχι για να το καλλιεργήσουμε, αλλά για να εντοπίσουμε αλλόθρησκα «ζιζάνια» και να τα ξεριζώσουμε.
Έτσι λειτουργούμε εδώ και οκτώ ολάκερα χαμένα χρόνια.
Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία, διδάσκουμε με στόμφο στα παιδιά μας. Ριζική αναδιαμόρφωση χρειάζεται κυρίως η παιδεία μας, δε φτάνουν ρητά και γνωμικά. Ζούμε καθημερινά τις αντιδράσεις για όσους τολμούν να την απελευθερώσουν από τα δεσμά της παρελθοντολογίας. Ναι, στο ένδοξο παρελθόν της 28ης Οκτωβρίου, αλλά να εξηγήσουμε στα παιδιά τι σημαίνει «αέρας». Ναι, στις ένδοξες μέρες του απελευθερωτικού αγώνα του 55-59, αλλά να εξηγήσουμε στα παιδιά όλη την ιστορία, και γιατί δεν ήταν και δεν είναι κατορθωτή η Ένωση! Να μιλήσουμε για την αποικιοκρατία και την έννοια της ελευθερίας των λαών, όχι μόνο ότι κρέμασαν οι Βρετανοί τα αμούστακα παιδιά μας.
Ναι, στους σωστούς εορτασμούς του δικοινοτικού κράτους μας, που δεν πρέπει να είναι μόνον ενδεικτικοί του στρατιωτικού μας εξοπλισμού! Ταυτόχρονα χρειάζεται να εξηγήσουμε στα παιδιά τους λόγους γιατί κανείς ούτε αγάπησε ούτε τήρησε το σύνταγμα! Κυρίως, πρέπει να τους εξηγήσουμε τις επιπτώσεις αυτής της περιφρόνησης στη σύγχρονη μας ιστορία.
Έτσι κι ενώ βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, είμαστε ζωσμένοι ασφυχτικά από μια καθημερινή παρελθοντολογία που αναιρεί την όποια σκέψη για το μέλλον. Ζούμε σήμερα μια παρατεταμένη συνωμοσία, μια αντιπαλότητα όχι μόνον με τους Τουρκοκύπριους, μας φταίει ο κόσμος όλος και επαναφέρουμε φορτικά το αίσθημα της αδικίας που νιώθουμε μόνο εμείς, και ουδείς άλλος κάτοικος του νησιού.
Κι όμως, υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσαν ν’ αλλάξουν έστω και στο ελάχιστο αυτή την καθημερινή και παρεξηγημένη παρελθοντολογία. Για παράδειγμα. Αυτή τη βδομάδα εγκαινιάστηκε σε διάφορα μέρη της κατεχόμενης Λευκωσίας μια Μπιενάλε τέχνης. Πόσο δύσκολο θα ήταν να υπάρξει μια συνεννόηση ανάμεσά στους καλλιτέχνες, τους δημάρχους, τους ανθρώπους της δημιουργίας ένθεν και ένθεν της γραμμής τούτη η Μπιενάλε να γίνει και στις δυο μεριές ταυτόχρονα; Η τέχνη ενώνει, μάς λένε.
Μόλις χθες σε δημοσιογραφική διάσκεψη τα ΗΕ τόνισαν τον ρόλο που διαδραματίζουν κι αυτόν που θα μπορούσαν να διαδραματίζουν συμβάλλοντας ενεργά στην επανένωση του νησιού μας. Σκεφτείτε αν ζητούσαμε έγκαιρα από τα ΗΕ να γίνουν προσπάθειες η Μπιενάλε να γινόταν στη νεκρή ζώνη, ένα ολοζώντανο ΜΟΕ ανάμεσα στους καλλιτέχνες, να τη σπάσει έστω και για λίγο, θα μπορούσε να ζωντανέψει ένα κομμάτι της πόλης προσφέροντας δείγματα μελλοντικής ελευθερίας. Δε χρειάζεται μόνο αρετή και τόλμη, έχει ανάγκη από όραμα η ελευθερία. Προσπάθειες έγιναν για να γίνει το γραμμικό γύρω- γύρω από τη Λευκωσία και πέτυχε και προχωρεί γιατί το ζητήσαμε. Πόσο δύσκολο θα ήταν να πετύχουμε μια νίκη μέσα από την τέχνη!
Ψάχνω για σημερινές νίκες και δε τις βρίσκω πουθενά. Ψάχνω λόγους για να πιστεύω σ’ ένα μέλλον για όλους μας και βλέπω μαυρίλα και σκοτάδια. Κυκλοφορώ και τις δυο μεριές της κατεχόμενής μας πρωτεύουσας και παρατήρησα τους τουριστικούς χάρτες ένθεν κι ένθεν.
Οι ολίγοι που την επισκέπτονται και ενδιαφέρονται για την ιστορία της θέλουν να δουν αυτό που χαρακτηρίζει την πόλη: τη μεσαιωνική της οχύρωση, τα τείχη δηλαδή του 16ου αιώνα. Στη δική μας πλευρά ο χάρτης δείχνει μόνο πέντε «ελεύθερους» προμαχώνες, για το βόρειο μέρος έχει μια σημείωση που λέει «Area under Turkish occupation since 1974». Στην απέναντι όχθη ο χάρτης δείχνει τους υπόλοιπους έξη «κατεχόμενους» προμαχώνες και το δικό μας κομμάτι αγνοείται με τον ίδιο τρόπο.
Η πολιτική της αντιπαλότητας δεν μας έβγαλε πουθενά. Η πολιτική της νούσιμης συνεργασίας είναι η μόνη διέξοδος. Θέλει αρετή, τόλμη, όραμα και κυρίως θέληση η ελευθερία. Θέλει να έχεις τα μάτια ανοιχτά στον ορίζοντα, ν’ ακούς, ν’ αφουγκράζεσαι, και να καταλαβαίνεις που πατάς και προς τα πού πηγαίνεις, για να παραφράσω τον αξέχαστο και μοναδικό Διονύση.
Ελεύθερα, 16.11.2025
