Το πρόβλημα της στέγασης ταλανίζει εδώ και αρκετά χρόνια την κυπριακή κοινωνία. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα φαίνεται να έχει οξυνθεί, με αποτέλεσμα η εξασφάλιση στέγης, ιδιαίτερα για τα νεαρά ζευγάρια, να έχει καταστεί όνειρο απατηλό. Οι τιμές έχουν φτάσει σε επίπεδα τα οποία για τον μέσο Κύπριο είναι άπιαστα, ενώ και το κομμάτι του ενοικίου φαίνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις έχει ξεφύγει από τις δυνατότητες της χαμηλής και της μεσαίας εισοδηματικής τάξης.
Ωστόσο, όπως προκύπτει, το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν είναι μόνο κυπριακό αλλά πανευρωπαϊκό. Αρκετές χώρες φαίνεται να έρχονται αντιμέτωπες με το ίδιο ζήτημα και η αιτία φαίνεται να είναι η εμπορευματοποίηση της στέγης, δηλαδή η μετατροπή της κατοικίας σε επενδυτικό προϊόν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κινητοποίηση των ευρωπαϊκών Αρχών, οι οποίες ετοιμάζουν νέο νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία της κατοικίας και τη δημιουργία των προϋποθέσεων για προσιτή στέγη.
Επενδυτικό προϊόν και όχι κοινωνικό αγαθό
Αναλυτικότερα, όπως εξήγησε σε πρόσφατο άρθρο του ο CEO της Ask Wire, Παύλος Λοΐζου, η στέγαση παύει πλέον να αντιμετωπίζεται ως κοινωνικό αγαθό και μετατρέπεται σε επενδυτικό προϊόν, με τους ιδιοκτήτες να επιδιώκουν αποδόσεις και υπεραξίες, χωρίς να δαπανούν χρήματα για την ανανέωση του ακινήτου τους, γνωρίζοντας ότι ανεξάρτητα από την κατάστασή του θα ενοικιαστεί. Οι ενοικιαστές, από την άλλη, καλούνται να σηκώσουν το βάρος των αυξανόμενων εξόδων, με ελάχιστη προστασία. Παγκοσμίως, αυτή η μετάβαση είναι εμφανέστερη σε αγορές όπου η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά. Στην Κύπρο και στην Ελλάδα – μικρές, ανοιχτές οικονομίες με εισροές ξένου κεφαλαίου – οι συνέπειες είναι ακόμη πιο έντονες.
Το φαινόμενο αυτό της χρηματιστικοποίησης, όπως ονομάζεται, απειλεί να διχοτομήσει την αγορά, καθώς υπάρχουν επενδυτικά ακίνητα υψηλής ποιότητας από τη μια και ένα γηρασμένο, απαξιωμένο απόθεμα κατοικιών για τους ντόπιους από την άλλη. Αυτό υπονομεύει τη δυνατότητα στέγασης, αποδυναμώνει την κοινωνική συνοχή και διαβρώνει τη ζωντάνια των πόλεων. Τι πηγαίνει λάθος; Προφανώς τα κίνητρα, σημειώνει ο Παύλος Λοϊζου. Οι ιδιοκτήτες κοιτούν τις αποδόσεις, οι ενοικιαστές είναι προσωρινοί και κανείς δεν επενδύει στην ποιοτική, μακροχρόνια κατοικία.
Αυξήσεις σχεδόν 50% στα ενοίκια
Αυτή η κατάσταση δεν έρχεται χωρίς επιπτώσεις. Τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν κυρίως οι ενοικιαστές. Σύμφωνα με στοιχεία της Ask Wire, τα ενοίκια στη Λευκωσία αυξήθηκαν κατά 48% την περίοδο 2016-2024, ενώ σε ορισμένες περιοχές της Λεμεσού διπλασιάστηκαν (δεδομένα Ask Wire, 2025).
Την ίδια ώρα, στην Κύπρο υπάρχουν περίπου 16.000 ακίνητα που προσφέρονται για βραχυχρόνια μίσθωση, εκ των οποίων μόνο τα μισά είναι καταχωρημένα επίσημα (Υφυπουργείο Τουρισμού, 2024). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των ενοικίων παραμένει πάνω από 3%, δηλαδή αισθητά υψηλότερος από τις αυξήσεις μισθών.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, περίπου 35% των νοικοκυριών, σήμερα, ενοικιάζουν, έναντι 25% πριν από δέκα χρόνια (Eurostat, 2023). Οι καταχωρήσεις στις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης το 2015 ήταν λιγότερες από 20.000, ενώ το 2024 ξεπερνούν τις 145.000. Από αυτές ένας αριθμός πέραν των 40.000 βρίσκεται στην Αθήνα (Τράπεζα της Ελλάδος, 2024). Η αξιοποίηση των ακινήτων με αυτό τον τρόπο έχει οδηγήσει σε αύξηση των ενοικίων μακράς διάρκειας άνω του 30% από το 2018. Ένας στους έξι ενοικιαστές σήμερα δαπανά τουλάχιστον το 50% του εισοδήματός του για στέγαση.
Πανευρωπαϊκό πρόβλημα
Ωστόσο, το ζήτημα αυτό φαίνεται ότι δεν απασχολεί μόνο την Κύπρο, αλλά έχει επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη. Η απόσυρση από την αγορά ενός σημαντικού οικιστικού αποθέματος, με σκοπό την εκμετάλλευση του για βραχυχρόνια μίσθωση (Airbnb), καθώς επίσης και το φαινόμενο της χρηματιστικοποίησης, έχουν δημιουργήσει μια ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση για τους καταναλωτές, αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρέμβει για να διορθώσει την κατάσταση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με προ ημερών δημοσιεύματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει σε πρώτο στάδιο νέο νομοθετικό πλαίσιο για τον περιορισμό των βραχυχρόνιων μισθώσεων, με στόχο την αντιμετώπιση της οξυμένης στεγαστικής κρίσης που πλήττει πολίτες σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.
Σύμφωνα με τον Επίτροπο Στέγασης (και Ενέργειας), Νταν Γιόργκενσεν, η πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο του πρώτου ευρωπαϊκού σχεδίου για προσιτή στέγαση, που θα παρουσιαστεί τον Δεκέμβριο του 2025, νωρίτερα από το αρχικό χρονοδιάγραμμα του 2026.
Σε συνέντευξή του στον Guardian και σε άλλες ευρωπαϊκές εφημερίδες, ο κ. Γιόργκενσεν τόνισε ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις αποτελούν τεράστιο πρόβλημα για πολλές πόλεις, καθώς αυξάνουν τα ενοίκια, εκτοπίζουν τους κατοίκους από τα ιστορικά κέντρα και μετατρέπουν τις γειτονιές σε τουριστικές ζώνες.
Ο Επίτροπος υπογράμμισε πως η στέγαση είναι πλέον ευρωπαϊκό ζήτημα, προειδοποιώντας ότι η απραξία «θα αφήσει χώρο στους αντιευρωπαϊστές λαϊκιστές, που δεν έχουν λύσεις για την κρίση των κατοικιών».
Ενδιαφέρον από Κύπριους
Εξάλλου, σε άρθρο του για το θέμα της προσιτής στέγης, ο υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου σημείωσε ότι στόχος της κυβέρνησης, είναι να προσφέρει σε όσο το δυνατό περισσότερους πολίτες και οικογένειες, προσιτές επιλογές για απόκτηση αξιοπρεπούς στέγης.
Η ολοκληρωμένη πολιτική που σχεδιάσαμε στοχεύει σε δύο άξονες:
(α) Στην αύξηση του στεγαστικού αποθέματος -κάτι που θα συγκρατήσει και ίσως μειώσει συνολικά τις τιμές των ακινήτων- με προσθήκη και μονάδων προσιτής στέγης.
(β) Στην ενίσχυση της αγοραστικής δυνατότητας των πολιτών στη βάση κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων. Υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον, σημείωσε, τόσο για τα έργα του ΚΟΑΓ όσο και για τα στεγαστικά σχέδια που υλοποιεί το Υπουργείο Εσωτερικών. Ιδιαίτερα για το Σχέδιο κάτω των 41, μετά τις βελτιώσεις που επιφέραμε πρόσφατα, υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον. Μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί γύρω στις 600 αιτήσεις και έχουν ήδη εγκριθεί 261.
Το σχέδιο λήγει στις 30 Νοεμβρίου, συνπεώς υπάρχει ακόμη δυνατότητα, νεαρά άτομα ή ζευγάρια που είναι δικαιούχοι να το αξιοποιήσουν. Η χορηγία για το συγκεκριμένο σχέδιο κυμαίνεται από €20.000 μέχρι €50.000 αναλόγως της σύνθεσης και των εισοδημάτων της οικογένειας.
Στα ύψη και στην Ευρώπη τα ενοίκια – Προτάσεις από ΕΕ
Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί πανευρωπαϊκά με τα ενοίκια είναι πλέον ανησυχητική. Σύμφωνα με τη Eurostat, από το 2010 έως το 2023 οι τιμές κατοικιών στην Ε.Ε. αυξήθηκαν κατά 48%, ενώ τα ενοίκια κατά 22%.
Σε ορισμένες μάλιστα χώρες, οι αυξήσεις ήταν εκρηκτικές: 211% στην Εσθονία, 169% στη Λιθουανία και 98% στην Ιρλανδία. Το 2023, σχεδόν το 9% των Ευρωπαίων δαπανούσε πάνω από το 40% του εισοδήματός του για στέγη, με την Ελλάδα να κατέχει το υψηλότερο ποσοστό (29%).
Η Κομισιόν εξετάζει μέτρα προστασίας των ενοικιαστών και χαλάρωση των κανόνων κρατικών ενισχύσεων, ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να επιδοτούν εταιρείες στέγασης ή να παρέχουν φορολογικά κίνητρα. Παράλληλα, μελετάται η αντιμετώπιση της “χρηματιστικοποίησης” της στέγασης, δηλαδή της μετατροπής της κατοικίας σε επενδυτικό προϊόν, κάτι που – όπως τονίζει ο Γιέργκενσεν – «δημιουργεί σοβαρά κοινωνικά προβλήματα».
Σημειώνεται ότι στο Συνέδριο Υψηλού Επιπέδου για την προσιτή στέγη, που διοργανώθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο της Δανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Κοπεγχάγη και στο οποίο παρευρέθηκε ο υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας και Στέγασης Dan Jorgensen παρουσίασε τους βασικούς πυλώνες του «Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την Οικονομικά Προσιτή Στέγη», που αφορούν:
• Την ενίσχυση προγραμμάτων χρηματοδότησης προς τα κράτη μέλη για την υλοποίηση έργων προσιτής στέγης μέσω των ευρωπαϊκών κονδυλίων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων,
• την επανεξέταση των κανόνων κρατικής βοήθειας (state aid),
• τη μείωση της γραφειοκρατίας (red tape) και των περίπλοκων διαδικασιών αδειοδότησης, και
• τη ρύθμιση της λειτουργίας των καταλυμάτων προσωρινής διαμονής AirBnB.
