Το 1974 σε ηλικία 21 ετών, ήταν ο δεύτερος διάκονος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου όταν εκδηλώθηκε η τουρκική εισβολή, λόγω και της ιδιότητας του ξυλοκοπήθηκε από τους Τούρκους οι οποίοι τον μετέφεραν αιχμάλωτο στα Άδανα. Ήθελαν να τον κουρέψουν αλλά παρενέβη ο διευθυντής των φυλακών και τον απάλλαξε την ντροπή για έναν ιερέα. Είναι ο πατήρ Θεόκλητος Κυριάκου, ο οποίος θυμάται για τους αναγνώστες του «Φ», τις μέρες εκείνες της καταστροφής. «Τράβηξα τα βάσανα του Ιησού Χριστού κι ακόμη περισσότερα», λέει.
«Όταν εκδηλώθηκε δεύτερη φάση της εισβολής έσπασε η γραμμή της Μιάς Μηλιάς και ήρθαν οι Τούρκοι και μας βρήκαν. Οι περισσότεροι κάτοικοι μάλλον ανέμεναν ότι θα συνέβαινε αυτό και εγκατέλειψαν την Μια Μηλιά. Εγώ ούτε είχα αυτοκίνητο ούτε και οδηγούσα και ήμουν με τα πεθερικά μου, τη γυναίκα μου, το μωρό 40 ημερών και 2-3 γερόντισσες και μια οικογένεια με ένα βρέφος.
Οι στρατιώτες εγκατέλειψαν την περιοχή και ένας συγχωριανός μας στρατιώτης έτρεχε στο δρόμο και φώναζε «έρκουνται οι Τούρτζιοι». Του είπα «είμαστε καμιά δεκαρκάν δαμαί στου Τζιωνή, τζιαι βοήθα μας». Μου είπε να πάω να ξεκινήσω το φορτηγό μου και να έρθω να σας πάρω». Δεν είπα τίποτε στους άλλους για να μην φοβηθούν και όταν άκουσα θόρυβο έξω, νομιζόμενος πως ήταν ο στρατιώτης με το φορτηγό βγήκα έξω και είπα «είμαστε δαμαί», αλλά ήταν οι Τούρκοι και άρχισαν να με πυροβολούν στα πόδια ή πάνω από το κεφάλι και σήκωσα τα χέρια μου ψηλά. Ήρθε ένας και αφού όπλισε ακούμπησε το όπλο του πάνω μου να με πυροβολήσει. Ενώ ήταν έτοιμος να με πυροβολήσει έτρεξε ένας αξιωματικός με δύο αστέρες και τού φώναζε στα τούρκικα αλλά ο στρατιώτης με έσπρωχνε με το όπλο και τού μιλούσε μάλλον επιμένοντας να με σκοτώσει. Ο αξιωματικός τού έδωσε έναν πάτσο (χαστούκι) στο στόμα, οπόταν ο στρατιώτης έσκυψε το κεφάλι κάτω και έφυγε.
Ο αξιωματικός κρατούσε μια χειροβομβίδα (είχε και όπλα, τσεκούρι…) και ετοιμαζόταν να την πετάξει στο δωμάτιο όπου βρίσκονταν τα γυναικόπαιδα. Κατέβασα σιγά-σιγά τα χέρια μου πήρα το αττερί μου ως τα γόνατα και δεν ήξερα τι να πω επειδή ούτε τούρκικα ήξερα ούτε και αγγλικά και έλεγα απλώς “women-women”. Φαίνεται κατάλαβε και μου έγνεψε να τους φωνάξω. Τους φώναξα «ελάτε έξω, εν Τούρζτιοι τζαι μεν φοάστε». Βγήκαν έξω και ευτυχώς δεν έριξε την χειροβομβίδα, οπόταν σωθήκαμε. Μάζεψαν όσους είχαν απομείνει στα σπίτια τους και συγκέντρωσαν στο καφενείο περίπου 30 άτομα. Στην πορεία ο αριθμός αυξήθηκε ακόμη λίγο.
Ήρθε και ένας ο οποίος κρυβόταν σε πρόχωμα. Ήταν αδελφός τους Παρασκευάες που είχαν εμπλακεί στην ΕΟΚΑ Β’ τους οποίους μάλιστα είχε σπουδάσει ο Μακάριος και ύστερα στράφηκαν εναντίον του. Αυτός που βρισκόταν στο πρόχωμα δεν είχε σχέση μαζί τους ήταν αριστερός και Μακαριακός, ο Ηλίας ο μακαρίτης. Τον συνέλαβαν όταν βγήκε έξω να βρει τρόφιμα για την οικογένεια του που επίσης κρυβόταν. Ο Ηλίας απευθύνθηκε σε έναν Τουρκοκύπριο ο οποίος μιλούσε ελληνικά και του είπε να μεταφέρει στον αξιωματικό (ήταν ο αξιωματικός που με έσωσε) να του επιτρέψει να πάει στο πρόχωμα να φέρει και την οικογένεια του. Ο αξιωματικός, μου είπε να σταθώ στον τοίχο και δύο με τα όπλα να με σημαδεύουν και είπε στον Ηλία, «αν δεν επιστρέψεις θα πυροβολήσουμε τον παπά». Του είπε επίσης, πως ακόμη και αν πάει και δεν τους βρει, πάλι θα σκοτώσουμε τον παπά. Η γυναίκα μου και η πεθερά μου του έλεγαν να μην πάει, μήπως και έφυγαν οι συγγενείς του και με σκοτώσουν εμένα και τελικά δεν πήγε. Οι Τούρκοι άρχισαν να φωνάζουν ονόματα από κατάλογο που κρατούσαν. Φώναξαν το όνομα «Παρασκευάς» και του είπα «μην πολοηθείς». Μου είπε «μα αφού φωνάζει το επίθετο μου». Του είπα να πει ένα άλλο όνομα (Ηλίας Γεωργίου όπως ήταν το όνομα του πατέρα του) και αυτό είπε. Του το είπα επειδή είχα υποψιαστεί ότι γνώριζαν ποιους ήθελαν να εντοπίσουν, προφανώς για να τους σκοτώσουν. Τους είπε ότι λεγόταν Ηλίας Γεωργίου και σώθηκε. Πήγε μαζί μου αιχμάλωτος στην Τουρκία και επέστρεψε και πέθανε μετά από χρόνια. Μου έβαζε ευχές όσο ζούσε που τον παρότρυνα να μην πει ότι ήταν από την οικογένεια «Παρασκευά». Κάποιος άλλος ο οποίος ήταν απλώς συγγενής με τον Κολοκάση (τον πρώην μουχτάρη) όταν φώναξαν το όνομα «Κολοκάσης» και ανταποκρίθηκε, μέχρι σήμερα είναι αγνοούμενος.
Από εκεί, όλους τους άντρες μας πήραν στο Άγιο Δημήτριο, πίσω από το ΣΟΠΑΖ ενώ τις γυναίκες και τα παιδιά ήρθαν λεωφορεία με τουρκοκύπριους αστυνομικούς και τους οδήγησαν αλλού. Εμείς βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή και όταν πυροβολούσαν οι δικοί μας, ήμασταν σαν ασπίδα προστασίας των Τούρκων. Βρισκόμασταν στον παλιό δρόμο της Αμμοχώστου και όταν οι δικοί μας είδαν κόσμο, σταμάτησαν να πυροβολούν. Εκεί μας άφησαν όλο το βράδυ. Προς το απόγευμα της άλλης ημέρας, ενώ μας είχαν δεμένα τα χέρια, μας έδεσαν και τα μάτια με ρούχα.
Ακολούθως ήρθαν λεωφορεία για να μας επιβιβάσουν σε αυτά. Ήρθε και ένα αυτοκίνητο Μερσεντές μαύρο με τούρκικη σημαία δεμένη από πάνω. Από τους περίπου 300 που ήμασταν εκεί κρατούμενοι είχαν ξεχωρίσει πέντε άτομα και τους είχαν δεμένους σε άλλο σημείο. Θυμάμαι πως ήταν Μιαμηλιώτες, δηλαδή ο Μύθιλλος, ο Άγγελος, ο Κολοκάσης και άλλοι δύο. Τους έβαλαν στο αυτοκίνητο και μου είπαν να μπω κι εγώ. Έβαλα το ένα μου πόδι μέσα και ήρθε ο ίδιος αξιωματικός που με είχε σώσει και με τράβηξε έξω και το αυτοκίνητο αναχώρησε. Οι πέντε που ήταν μέσα, είναι αγνοούμενοι μέχρι σήμερα.
Όταν τού υποδεικνύουμε αστειευόμενοι ότι πρέπει να μνημονεύει τον συγκεκριμένο αξιωματικό, ο πατήρ Θεόκλητος αναφέρει πως έχει τη φωτογραφία του. Εξηγεί, πως οι Τούρκοι είχαν μαζί τους και φωτορεπόρτερ (προφανώς για προπαγάνδα) και τράβηξαν φωτογραφία την κόρη του πατρός Θεόκλητου και μάλιστα να την χαϊδεύει.
Από εκεί, μας οδήγησαν στο Σεράγιο και όπως ήμουν δεμένος με κτυπούσαν. Μια γροθιά ο ένας, μια ο άλλος και όταν προσπαθούσα να σηκωθώ, παρούσα και το αττερί και δεν μπορούσα να σταθώ στα πόδια μου. Με κλωτσούσαν, τραβούσαν τα γένια μου. Ήταν και πολίτες και στρατιώτες. Ήμασταν οκτώ άτομα σε ένα κελί 3 επί 2 μέτρα και για να ουρήσει κανείς υπήρχε ένας κουβάς (σίκλα) και εκεί μείναμε οκτώ μέρες. Τις μέρες εκείνες ήρθε ο Ερυθρός Σταυρός και έγραψε τα ονόματά μας. Μάλιστα μας έδωσαν και από ένα χαρτί να γράψουμε μήνυμα στους δικούς μας. Δικαιούμασταν 25 λέξεις και έγραψα κι εγώ . Μας είχαν συλλάβει στις 14 Αυγούστου και στις 21 του μήνα άρχισαν να δένουν τα μάτια μας και μας είπαν «άτε, εν να σας πάρουμε στο Λήδρα Πάλας να πάτε έσσω σας». Όμως, μας φόρτωσαν στα φορτηγά, όπως τα χτηνά και μας πήραν στην Κερύνεια. Σε κάποια σημεία, καθοδόν, βρομούσαν οι νεκροί που είχαν μείνει άταφοι, σε σημείο που δεν μπορούσες να αναπνεύσεις. Μας αποβίβασαν από τα φορτηγά στο λιμάνι και όπως ήμασταν δεμένοι (έχω και μια φωτογραφία που με κρατάνε) μας έβαλαν στο αμπάρι του πλοίου».
Aνεξίτηλη η μνήμη, όπως και τα τραύματα του 1974. Ο πατέρας Θεόκλητος θυμάται όσα βίωσε στις φυλακές των Αδάνων: «Μας μετέφεραν στα Άδανα όπου πέρασα τα βάσανα του Ιησού Χριστού, τζαι παραπάνω γιέ μου. Ειδικά εγώ. Επειδή ήμουν κληρικός με θεωρούσαν υπεύθυνο του κακού. Σκέφτονταν τον Μακάριο και με ταύτιζαν μαζί του επειδή ήμουν κληρικός. Με ρωτούσαν αν ήμουν παπάς. Τους εξηγούσα πως ήμουν διάκος, ότι στην ιεραρχία ακολουθεί ο παπάς και μετά ο δεσπότης αλλά μου απαντούσαν «Πασh πεζεβέγκης πίσκοπος», θεωρώντας πως είμαι Δεσπότης και κατ’ επέκταση υπεύθυνος. Με κορόιδευαν. Με ανέκριναν …ο διοικητής των φυλακών ήταν ένας μαυροσκούφης και φαινόταν καλοπροαίρετος άνθρωπος. Αυτή ήταν η προσωπική μου εκτίμηση. Μας μάζεψαν μια μέρα στις φυλακές και μας έβαλαν σε ένα τετράγωνο και μας εμβολίασαν. Ήρθε και συνεργείο της τουρκικής τηλεόρασης και μας έδωσαν και από ένα πακέτο τσιγάρα και κούρευαν «τάσι» τους φυλακισμένους. Με έβαλαν κι εμένα στην καρέκλα να με κουρέψουν και ο διοικητής της φυλακής έβλεπε προς το μέρος μου. Τον κοιτούσα κι εγώ στα μάτια. Έστειλε έναν Τούρκο ο οποίος μιλούσε ελληνικά και με ρώτησε γιατί κοιτάζω τον διοικητή, τον κομάντο, όπως τον έλεγε. Του είπα να του αναφέρει, πως «εν γιασάκκι παπάς κόψει μαλλιά». Δηλαδή, είναι προσβολή να κουρεύεται ένας παπάς. Πήγε ο διερμηνέας και του το είπε, οπόταν αυτός έδωσε οδηγίες να μην με κουρέψουν.
Ο διοικητής με φώναξε και μου είπε, εντάξει δεν θα σε κουρέψουν. Ύστερα, και πάλι μέσω του διερμηνέα, με φώναξε ο διοικητής και μαζί με έναν άλλο μας οδήγησαν σε ένα δωμάτιο στο οποίο υπήρχαν κιβώτια με τα μηνύματα των συγγενών μας, οι οποίοι απαντούσαν στο πίσω μέρος του μηνύματος που τους είχαμε στείλει εμείς. Ο διοικητής είπε ότι μπορεί να ψάξω το μήνυμα της παπαδιάς αλλά όσο και αν έψαξα δεν το βρήκα. Έφυγα άπραγος».
Ο πατέρας Θεόκλητος κρατά σαν φυλακτό το επεισόδιο με τη φωτογραφία του παιδιού της την ημέρα της σύλληψής του: «Μια μέρα ενώ βρισκόμασταν στο θάλαμο, περίπου 80 άτομα, όπου κοιμόμασταν σε άχυρα, φώναξε ο διερμηνέας, «όλοι μαζί τρεις-τρεις». Σημείωσε ότι μας μετρούσαν πρωί και βράδυ. Άνοιξε μια μικρή πορτούλα την οποίαν άνοιγαν απλώς για να δουν την κατάσταση που επικρατεί, και με φώναξαν: «Παπάς, παπάς…». Μου έδειξαν μια εφημερίδα στην οποία υπήρχε η φωτογραφία που τραβήχτηκε την ημέρα που μας συνέλαβαν στη Μια Μηλιά με το μωρό και μου το έδειχναν και με ρωτούσαν αν ήμουν εγώ στη φωτογραφία. Είπα στον Τούρκο που γνώριζε ελληνικά να μου δώσουν την εφημερίδα να κόψω τη φωτογραφία να βλέπω το μωρό να μην μαραζώνω. Μου έβαλε την εφημερίδα μέσα στα μούτρα και έκοψα προσεκτικά την φωτογραφία μου μαζί με το μωρό και την τύλιξα ρολό και αφού έσκισα τη φόδρα του παντελονιού μου την έβαλα μέσα. Σκέφτηκα πως αν επιβιώσω η φωτογραφία να αποτελεί ενθύμιο. Ο αξιωματικός που φαίνεται να χαϊδεύει το μωρό μου, ήταν αυτός που με έσωσε δύο φορές».
Οι βιασμοί γυναικών και οι προσπάθειες για βοήθεια σε παθούσες
Υπενθυμίζεται, πως στις 14 Σεπτεμβρίου 2022 ο πατήρ Θεόκλητος Κυριάκου είχε παρουσιαστεί ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων, όπου μίλησε για τις γυναίκες που βιάστηκαν από Τούρκους κατά τη διάρκεια της εισβολής.
Αρχικά, αναφορά σε περίπτωση βιασμού έκανε ο πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Αποκαταστάσεως Παθόντων και Αναπήρων Πολέμου, Γιώργος Γρουτίδης, ο οποίος μίλησε για γυναίκα την οποία βίασαν 13 φορές και ύστερα την πέταξαν από το μπαλκόνι.
Ειδικά για τη συγκεκριμένη βιασθείσα έκανε αναφορά και ο πατήρ Θεόκλητος, ο οποίος συζήτησε το θέμα των βιασμών με παθούσες τα τελευταία 30 χρόνια που είναι πνευματικός.
Ανάμεσα σε άλλα είχε αναφέρει και τα εξής: «Ήρθαν κοντά μου πάρα πολλές γυναίκες. Μια περίπτωση αφορά γυναίκα της περιοχής μου, την οποίαν βίασαν 13 φορές προτού τη ρίξουν από το μπαλκόνι. Ανέφερα το θέμα στην Αρχιεπισκοπή και ο μακαριστός Βαρνάβας της έκοψε €50 το μήνα, ως βοήθεια». Όταν είπα στις γυναίκες αυτές, «να δώσουμε τα ονόματά σας στις Κοινωνικές Ασφαλίσεις, ώστε να βοηθηθείτε, οι περισσότερες αρνήθηκαν διότι δεν ήθελαν να εκτεθούν». Υπάρχουν πάρα πολλές άλλες που δεν θέλουν να μιλήσουν, ενώ πολλές άλλες έφυγαν από τη ζωή, είχε αναφέρει ο πατήρ Θεόκλητος, ο οποίος υπέφερε με τα θύματα.
Η γυναικεία οπτασία στις φυλακές της Αμάσειας…
…Στις οκτώ μέρες, στις 28 Αυγούστου, μας πήραν στην Αμάσεια με τα λεωφορεία. Το ταξίδι διήρκεσε 12-15 ώρες και σε κάθε χωριό που περνούσαμε σταματούσαν τα λεωφορεία τα οποία κτυπούσαν. Έριχναν πέτρες, ξύλα, ό,τι έβρισκαν. Φτάσαμε στην Αμάσεια και οι θάλαμοι ήταν πιο μικροί και διαμέναμε 20-30 άτομα σε κάθε θάλαμο. Σε μια στιγμή έλεγε ο καθένας που τον συνέλαβαν, αν είμαστε παντρεμένοι κ… Εγώ είπα πως ήμουν διάκος και έδειχνα τη φωτογραφία και μέσα μου έκανα και την προσευχή μου και έλεγα «Παναγία μου αξίωσε με να επιστρέψω στην Κύπρο και να ξαναδώ το μωρό μου» και έβαλα το σταυρό μου. Με ρώτησαν «δάσκαλε γιατί σταυροκοπιέσαι τωρά»; Εμφανίστηκε μπροστά μου μια φιγούρα γυναικεία και άκουσα να μου λαλεί, «μεν μαραζώνεις τζιαι εν να δεις το μωρό στου σύντομα». Αυτός ήταν ο λόγος που έβαζα το σταυρό μου και το είπα στους άλλους κρατούμενους.
Όταν τα είπα αυτά, άλλοι έλεγαν πως θα μας σκοτώσουν, άλλοι ότι κάτι θα συμβεί … Την επομένη ήρθε ο Ερυθρός Σταυρός και μας ενημέρωσε ότι θα μας απελευθέρωναν. Ήταν τότε που κατέληξαν σε συμφωνία Κληρίδης και Ντενκτάς για απελευθέρωση των δασκάλων, των ανηλίκων, των ιερέων και των μαθητών, και έτσι απελευθερώθηκα από τους πρώτους.
Όταν επιστρέψαμε στην Κύπρο, μας μετέφεραν στο γκαράζ Παυλίδη και εκεί υπήρχαν κιβώτια με μηνύματα και έψαξα και βρήκα το μήνυμα που μου απάντησε η γυναίκα μου και το οποίο δεν είχε φτάσει ποτέ σε μένα. Η παπαδιά, μου έγραφε «μην ανησυχείς, είμαστε στη Βαβατσινιά , οι δικοί σου είναι καλά». Από αυτό το μήνυμα ενημερώθηκα πως ήταν καλά η παπαδιά, επειδή δεν είχαμε ενημέρωση ως προς το τι συνέβαινε στη δική μας περιοχή.
