Ο κόσμος των χρηματοοικονομικών αλλάζει ριζικά. Οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), το «open finance» και η ανάλυση μεγάλων δεδομένων (Big Data), μεταμορφώνουν τον τρόπο που αποταμιεύουμε, επενδύουμε και κάνουμε συναλλαγές.
Πλέον, συστήματα ΤΝ μπορούν να αναλύουν τεράστιους όγκους δεδομένων και να εισηγούνται, αλλά και να εκτελούν, αυτόνομες επενδυτικές αγοραπωλησίες με ταχύτητα και ακρίβεια που ξεπερνά τις ανθρώπινες δυνατότητες, μειώνοντας το κόστος και την ανάγκη για μεσάζοντες.
Όμως, παρόλο που η ΤΝ μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο, η λήψη οικονομικών αποφάσεων βασιζόμενη αποκλειστικά στις τεχνολογίες αυτές ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Αδιαφάνεια στους αλγορίθμους και στα οικονομικά συμφέροντα, έλλειψη λογοδοσίας, χρήση εσφαλμένων ή ελλιπών δεδομένων, καθώς και κίνδυνοι για την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια των δεδομένων, μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένες επιλογές. Στον χρηματοοικονομικό τομέα, όπου οι αποφάσεις μας έχουν σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα της ζωής και το μέλλον μας, είναι συνεπώς σημαντικό να διατηρούμε τον έλεγχο και να αξιολογούμε προσεκτικά τις επιλογές μας.
Η τεχνολογία εξελίσσεται με ταχύτητες που οι γνώσεις μας συχνά δεν μπορούν να ακολουθήσουν. Οι νεότεροι είναι εξοικειωμένοι με τα ψηφιακά εργαλεία αλλά συχνά στερούνται βασικών οικονομικών γνώσεων, ενώ οι μεγαλύτεροι δυσκολεύονται να αξιοποιήσουν την τεχνολογία. Αυτό το κενό αφήνει πολλούς πολίτες ευάλωτους στα χέρια επιτηδείων, οι οποίοι εκμεταλλεύονται αυτή την άγνοια για να παρασύρουν ανυποψίαστους επενδυτές, χρησιμοποιώντας περιεχόμενο που παράγεται με τεχνητή νοημοσύνη και πειστικές διαφημίσεις.
Η σημασία του ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού
Αν θέλουμε η τεχνολογία να μας βοηθά και όχι να μας βλάπτει, πρέπει να μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε σωστά. Ο σημερινός πολίτης δεν χρειάζεται μόνο βασικές οικονομικές γνώσεις, αλλά και πώς να χειρίζεται τα σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία με ασφάλεια. Χωρίς αυτήν την ικανότητα, είναι εύκολο να πέσει θύμα παραπληροφόρησης, απάτης ή λανθασμένων αποφάσεων.
Ο ψηφιακός χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί σήμερα έναν από τους βασικότερους παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα της ζωής μας. Όσοι γνωρίζουν πώς να διαχειρίζονται τα χρήματά τους παίρνουν καλύτερες αποφάσεις, προστατεύονται από απάτες και μειώνουν το οικονομικό άγχος.
Παράλληλα, οι καταναλωτές που ξέρουν τα δικαιώματά τους κατανοούν καλύτερα τους κανόνες που τους προστατεύουν. Και όσο η τεχνολογία και οι χρηματαγορές εξελίσσονται, η εκπαίδευση και η συνεχής κατάρτιση θα είναι απαραίτητες, όχι μόνο για τους πολίτες αλλά και για τους επαγγελματίες του χώρου.
Στην Κύπρο έχουν γίνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια. Η Εθνική Στρατηγική Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού, η οποία βρίσκεται υπό υλοποίηση, στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην προετοιμασία των πολιτών για μία σχεδόν πλήρως ψηφιοποιημένη διαχείριση των χρημάτων τους. Η εισαγωγή παρεμβατικού προγράμματος για τα θέματα αυτά στα Γυμνάσια, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα από το Υπουργείο Παιδείας στο δρόμο για την εισαγωγή αυτόνομου μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας που θα εξοπλίζει τις νέες γενιές με πρακτικές οικονομικές γνώσεις.
Η κατεύθυνση αυτή ευθυγραμμίζεται με ευρωπαϊκές και διεθνείς πολιτικές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει σαφή προτεραιότητα στην οικονομική ένταξη και τον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Εποπτικών Αρχών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO) ανέδειξε τη χρηματοοικονομική τεχνολογία ως κεντρικό θέμα της φετινής Παγκόσμιας Εβδομάδας Επενδυτή.
Η εκπαίδευση είναι το κλειδί
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, ο δρόμος παραμένει μακρύς. Είναι αναγκαίο ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός να ενταχθεί πλήρως στην εκπαίδευση από νωρίς και να συνεχιστεί στην επαγγελματική ζωή, μέσω και προγραμμάτων δια βίου μάθησης. Μόνο έτσι θα μπορούν όλοι να κινούνται με ασφάλεια στον σύγχρονο ψηφιακό χρηματοοικονομικό κόσμο.
Η ενημέρωση είναι κρίσιμη και για την κοινωνική ένταξη.
Οι νέοι μπορεί να ξέρουν περισσότερα για την τεχνολογία, αλλά συχνά ενεργούν παρορμητικά και παρασύρονται από influencers ή από ψεύτικες «ευκαιρίες» γρήγορου πλουτισμού. Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας συχνά απομονώνονται, καθώς δεν αισθάνονται άνετα με τις ψηφιακές πλατφόρμες και τις έξυπνες συσκευές, πόσο μάλλον με πιο σύνθετα εργαλεία όπως οι ρομποτικοί σύμβουλοι και οι εφαρμογές αυτόματων συναλλαγών με προκαθορισμένους αλγορίθμους.
Η τεχνητή νοημοσύνη και η ψηφιακή οικονομία διανοίγουν νέους ορίζοντες, αλλά φέρνουν και προκλήσεις που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες τους με ασφάλεια, χρειάζεται επένδυση όχι μόνο στην τεχνολογία, αλλά και στις γνώσεις των ανθρώπων. Μια κοινωνία ενημερωμένων και με κριτική ικανότητα πολιτών, μπορεί να καινοτομεί, να προστατεύεται από κινδύνους και να δημιουργεί ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο χρηματοοικονομικό μέλλον.
*Αντιπρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου
