του Daniel Moss
Ο Γουίλιαμ Κλέιτον, ένας επιχειρηματίας που υπηρέτησε δίπλα σε διαδοχικούς προέδρους των ΗΠΑ και έγινε ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες του Σχεδίου Μάρσαλ, δεν ήταν οπαδός των δασμών. Χαρακτήρισε τους φραγμούς που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης ως ένα από τα μεγάλα εγκλήματα του αιώνα. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ο Κλέιτον, ο οποίος πίστευε ότι το ελεύθερο εμπόριο ήταν εξίσου σημαντικό για την ευημερία με την αμερικανική οικονομική βοήθεια και τις εγγυήσεις ασφάλειας, θα ενέκρινε έστω και στο ελάχιστο τις προσπάθειες του Ντόναλντ Τραμπ να αναδιαμορφώσει την κατάσταση στο εμπόριο.
Η αναστάτωση αυτή που μηχανεύτηκε ο Λευκός Οίκος, ωθώντας τους δασμούς σε επίπεδα που δεν έχουν συναντηθεί από την εποχή του νόμου Smoot-Hawley του 1930, θα είναι δαπανηρή – ακόμη και αν η πλήρης τιμολόγηση δεν είναι άμεσα ξεκάθαρη ακόμα. Η παγκόσμια οικονομία δεν έχει υποστεί μερικές από τις χειρότερες συνέπειες για τις οποίες είχαν προκύψει φόβοι τον Απρίλιο. Η ζήτηση για αμερικανικά assets συντηρείται, παρά την επιφανειακή γοητεία του αφηγήματος “πουλήστε Αμερική”. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αμφιβάλλει ότι η ανάπτυξη θα καταρρεύσει ξαφνικά και ο πληθωρισμός δεν έχει απογειωθεί. Έχουμε αποφύγει τη σφαίρα ή μήπως το είναι το σοκ που καθυστερεί τον πόνο;
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι χώρες δεν φαίνεται ακριβώς να ετοιμάζονται να ανταποδώσουν τα πυρά. Με εξαίρεση την Κίνα, η οποία κλιμάκωσε αρχικά και υποχώρησε για να ακολουθήσει τους ρυθμούς του Λευκού Οίκου, έχουν υπάρξει ελάχιστα αντίποινα. “Δεν είναι πόλεμος όταν μάχεται μόνο η μία πλευρά”, ανέφεραν οικονομολόγοι της JPMorgan Chase σε πρόσφατο σημείωμά τους. “Το βασικό πλήγμα από τον εμπορικό πόλεμο θα προέλθει από τους αυξημένους δασμούς που επιβάλλουν οι ΗΠΑ, αλλά περιμέναμε επίσης ευρείες αντιδράσεις από τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ”. Η αντεπίθεση “δεν πραγματοποιήθηκε. Στην πραγματικότητα, τα εμπόδια στις εξαγωγές των ΗΠΑ έχουν μειωθεί”, έγραψαν.
Σε καμία περίπτωση η JPMorgan δεν προβλέπει μηδενική ζημιά. Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη έχει υποχωρήσει, αλλά δεν καταρρέει. Οι κεφαλαιακές δαπάνες θα περιοριστούν. Και παρόλο που οι πιθανότητες ύφεσης εξακολουθούν να είναι υψηλές, παραμένει πολύ πιθανή μία καλύτερη έκβαση.
Αυτό το είδος συγκρατημένης αισιοδοξίας – ή περιορισμένης απαισιοδοξίας – συνιστά μία ρήξη από τις ζοφερές προειδοποιήσεις. Η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είπε στους ηγέτες να προετοιμαστούν για το χειρότερο σενάριο, στο οποίο ο ανταγωνισμός των ΗΠΑ θα παρασύρει τον κόσμο σε καταστροφική οικονομική σύγκρουση. Ο πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης, μιας πόλης – κράτους που άκμασε κατά την κορύφωση του ελεύθερου εμπορίου, δεν μπορούσε να κρύψει την απογοήτευσή του: Οι δασμοί δεν είναι πράξεις φίλων, σημείωσε ο Λόρενς Γουόνγκ. Ο Καναδός ομόλογός του, Μαρκ Κάρνεϊ, δήλωσε ότι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ θα αλλάξουν για πάντα. Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ “ισοφάρισε” μελετημένα τις αμερικανικές κινήσεις, αλλά παράλληλα μετρίασε τη ρητορική και τις πράξεις του όταν κρίθηκε σκόπιμο. Η Ουάσινγκτον και το Πεκίνο παρέτειναν αυτή την εβδομάδα την παύση των αυξημένων δασμών για 90 ημέρες, στην τελευταία μίας σειράς παύσεως.
Η Ινδία, η οποία έχει αποτελέσει αντικείμενο ορισμένων αρκετά αισιόδοξων προβλέψεων καθώς η οικονομία της Κίνας έχει επιβραδυνθεί, είναι μια από τις λίγες σημαντικές οικονομίες που δεν έχει καταλήξει σε συμφωνία με τον Τραμπ. Αλλά και ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι δεν έχει απαντήσει μέτρο προς μέτρο ούτε έχει επιδείξει την επιθυμία να “πατσίσει” τις αμερικανικές κινήσεις. Ναι, υπήρξε προσβολή και βαριά συναισθήματα. Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ινδίας απέρριψε τον ισχυρισμό του Τραμπ ότι το εμπόριο στην περιοχή ήταν νεκρό. Επαίνεσε τη συμβολή της Ινδίας στην παγκόσμια ανάπτυξη – κατά περίπου 18% σε σύγκριση με το 11% των ΗΠΑ – και επέμεινε ότι η τοπική οικονομία τα πάει καλά. Κάτι αρκετά ακριβές, με βάση τις προβλέψεις του ΔΝΤ. Επίσης, δεν περιλαμβάνει το γεγονός ότι σε καθαρό μέγεθος η οικονομία της Αμερικής είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από της Ινδίας.
Η Βραζιλία, ένας ανερχόμενος παίκτης που αγωνίζεται να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητές της, αρνείται επίσης να υποκύψει. Ο πρόεδρος Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα απεχθάνεται την εξάρτηση από τις ΗΠΑ και θέλει να αντιμετωπίζεται με όρους ισότητας. Αλλά στον Τραμπ δεν αρέσει η δικαστική υπόθεση εναντίον του προκατόχου του Λούλα, που φέρεται να σχεδίαζε πραξικόπημα. Η Βραζιλία προσπαθεί να αναπτύξει μια εναλλακτική λύση στο δολάριο και δίνει μεγάλη σημασία στους εμπορικούς δεσμούς της με τον όμιλο BRICS των αναδυόμενων οικονομιών. Πολλά από αυτά τα έθνη, όπως και επίδοξα μέλη του ομίλου, έχουν συνάψει συμφωνίες με τον Τραμπ ή είναι πιθανό να το κάνουν. Η Βραζιλία θα καταλήξει σε κάποια συμφωνία.
Άρα, ο Τραμπ τη γλίτωσε; Οι σύμβουλοί του θεώρησαν ότι η πρόσβαση στην αμερικανική αγορά είναι εξαιρετικά επικερδής για αγνοηθεί και ίσως να είχαν δίκιο. Θα ήταν επίσης αφελές να συμπεράνουμε ότι δεν θα υπάρξει κανένα κόστος. Η παγκόσμια οικονομία έχει επιβραδυνθεί αλλά δεν κατέρρευσε, οι ξένοι εξακολουθούν να αγοράζουν αμερικανικά ομόλογα και είναι σίγουρο ότι το δολάριο θα βρίσκεται στο επίκεντρο του χρηματοπιστωτικού συστήματος για χρόνια.
Αλλά τα έθνη που ταπεινώθηκαν δεν θα ξεχάσουν αυτή την εμπειρία. Οι οικονομίες της Ασίας θα γίνονται όλο και μεγαλύτερες και η σειρήνα που τις καλεί σε μεγαλύτερη ενοποίηση με την Κίνα θα γίνεται πιο ηχηρή. Οι προσπάθειες του Τραμπ να καταλύσει την υπάρχουσα τάξη ενδέχεται και να αποδειχθούν αυτογκόλ. Απλώς όχι φέτος.
Ο Κλέιτον, που έγινε ο κορυφαίος οικονομικός αξιωματούχος στο Υπουργείο Εξωτερικών, πίστευε ότι το ισχυρό εμπόριο μεταξύ των κατεστραμμένων εθνών της Δυτικής Ευρώπης ήταν εξίσου σημαντικό με τη φυσική τους ανοικοδόμηση. Η οικονομική αποδιοργάνωση που έφερε η λαίλαπα του πολέμου είχε υποτιμηθεί. Ο καπιταλισμός θα μπορούσε να αναζωογονήσει την ήπειρο και να αποτρέψει την πολιτική κατάρρευση βασικών χωρών. Σύμφωνα με το βιβλίο του Μπεν Στιλ “Το Σχέδιο Μάρσαλ: Η Αυγή του Ψυχρού Πολέμου”, ο Κλέιτον επέμεινε ότι οι ΗΠΑ “πρέπει να διευθύνουν αυτό το σόου”.
Η ομάδα του Τραμπ καυχιέται περί αναδιάρθρωσης του συστήματος που προέκυψε από τα ιδανικά της μεταπολεμικής περιόδου. Μια αλαζονεία που τελικά μπορεί να αποδειχθεί άστοχη.
BloombergOpinion
