Η ενεργειακή αποδοτικότητα δεν είναι απλώς ένας τεχνικός όρος είναι κάτι που επηρεάζει άμεσα το κόστος, την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα κάθε κυπριακής επιχείρησης. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κύπρος παραμένει από τις πιο εξαρτημένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε εισαγωγές ενέργειας· το 2023 η ενεργειακή εξάρτηση έφτασε στο 92%, τη δεύτερη υψηλότερη στην ΕΕ. Με άλλα λόγια, κάθε κιλοβατώρα που εξοικονομείται δεν είναι μόνο κέρδος στην τσέπη της επιχείρησης, αλλά και μια ασπίδα απέναντι στις συνεχείς διακυμάνσεις της αγοράς.
Από τον Οκτώβριο του 2023 ισχύει η νέα Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση 2023/1791. Για να το πούμε απλά, η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο: μέχρι το 2030 να καταναλώνουμε όλοι 11,7% λιγότερη ενέργεια σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις. Αυτό αλλάζει τις υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις. Δεν μετρά πια αν είσαι «μεγάλος» ή «μικρός», αλλά πόση ενέργεια καταναλώνεις. Αν μια επιχείρηση καίει πάνω από 23,6 GWh, θα πρέπει μέχρι το 2027 να εφαρμόσει Σύστημα Διαχείρισης Ενέργειας, όπως το ISO 50001.
Αν πάλι καταναλώνει πάνω από 2.78 GWh, θα χρειαστεί από το 2026 και μετά να κάνει ενεργειακό έλεγχο κάθε τέσσερα χρόνια ή να υιοθετήσει ISO 50001. Και κάτι σημαντικό: μετά τον έλεγχο δεν μένουμε στη θεωρία· απαιτείται σχέδιο δράσης με συγκεκριμένα μέτρα και παρακολούθηση της προόδου.
Η Κύπρος έχει ήδη κάνει βήματα. Τον Δεκέμβριο του 2024 κατέθεσε την επικαιροποίηση του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα 2021-2030, και στις αρχές του 2025 έβγαλε σε διαβούλευση το νέο νομοσχέδιο για την Ενεργειακή Απόδοση. Με απλά λόγια, οι κανόνες της Ευρώπης ετοιμάζονται να μπουν αυτούσιοι στη δική μας νομοθεσία. Αυτό σημαίνει ότι κάθε εταιρεία θα πρέπει να ξέρει ακριβώς πόση ενέργεια καταναλώνει και να σχεδιάσει εγκαίρως πώς θα συμμορφωθεί.
Ο ενεργειακός έλεγχος, όπως τον βιώνει μια επιχείρηση, δεν είναι τίποτε άλλο από έναν «καθρέφτη» της κατανάλωσης. Καταγράφει πού πάει η ενέργεια, μετρά δείκτες απόδοσης, και προτείνει λύσεις: από απλά βήματα χαμηλού κόστους, όπως καλύτερη ρύθμιση του φωτισμού και των συστημάτων κλιματισμού, μέχρι μεγαλύτερες επενδύσεις όπως ανάκτηση θερμότητας ή έξυπνα συστήματα αυτοματισμού. Το σημαντικό είναι ότι στο τέλος μένει στα χέρια της διοίκησης ένα πρακτικό σχέδιο με χρονοδιάγραμμα και τρόπους παρακολούθησης.
Σε αυτό το σημείο έρχεται να βοηθήσει το έργο Energy Efficiency for SMEs (EE4SMEs), που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο στόχος του είναι απλός: να δώσει στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τα εργαλεία και τη γνώση για να εφαρμόσουν μέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας. Το έργο επικεντρώνεται σε τρεις τομείς της οικονομίας όπου η κατανάλωση είναι υψηλή και υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης: την παραγωγή τροφίμων (NACE C10-C11.0.7), την επεξεργασία μετάλλων (NACE C24-C25.9.9) και τη βιομηχανία καταλυμάτων και εστίασης (NACE I55-I56.3.0). Και δεν μένει μόνο στις τεχνικές λύσεις, αλλά ταυτόχρονα στηρίζει επιχειρήσεις να βρουν χρηματοδοτήσεις και να ετοιμάσουν αιτήσεις για να υλοποιήσουν τις επενδύσεις τους.
Το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ), στο πλαίσιο υποστήριξης των επιχειρήσεων και της πράσινης μετάβασης, συμμετείχε μαζί με το Ενεργειακό Γραφείο Κύπρου στο έργο EE4SMEs. Μέσα από αυτή την προσπάθεια έγιναν πέντε δωρεάν ενεργειακοί έλεγχοι, πάνω από εξήντα επιχειρήσεις πήραν συμβουλευτική υποστήριξη και εικοσιπέντε εκπαιδεύτηκαν μέσα από ειδικά προγράμματα.
Με αυτό τον τρόπο, αυξήθηκε η γνώση και η ετοιμότητα της κυπριακής αγοράς στους κλάδους που στοχεύει το έργο, δείχνοντας πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή του ΚΕΒΕ σε τέτοιου είδους Ευρωπαϊκά Έργα που προσφέρουν απτά οφέλη στις επιχειρήσεις και τις βοηθά να αξιοποιήσουν ευκαιρίες που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να έχουν στη διάθεσή τους.
Η ενεργειακή αποδοτικότητα δεν είναι, λοιπόν, μια τυπική υποχρέωση που πρέπει απλώς να «τσεκάρουμε». Είναι ευκαιρία να μειωθεί το κόστος, να γίνει πιο ανταγωνιστική η επιχείρηση και να χτιστεί μια πιο ανθεκτική κυπριακή οικονομία. Αν οι πολιτικές, η στήριξη και η τεχνική γνώση πάνε χέρι-χέρι, τότε η ενεργειακή πρόκληση μπορεί να μετατραπεί σε πραγματική αναπτυξιακή ευκαιρία.
* Λειτουργός στο Τμήμα Ευρωπαϊκών Θεμάτων και Προγραμμάτων του ΚΕΒΕ
