«Οπλισμένος με τα στέρεα επιχειρήματα της πλευράς μας και την πεποίθηση ότι οι προσπάθειες που καταβάλλουμε μπορούν να φέρουν θετικό αποτέλεσμα», μεταβαίνει στη Νέα Υόρκη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης για την κρίσιμη τριμερή συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού.
Κατά την αντικατοχική εκδήλωση της Παγκύπριας Ένωσης Προσφύγων στη Λεμεσό, ο Πρόεδρος επανέλαβε το διαχρονικό μήνυμα ότι «η μνήμη αντιμάχεται τη λήθη», καταγγέλλοντας την τουρκική εισβολή και κατοχή και απαριθμώντας σειρά παραβιάσεων από πλευράς Άγκυρας, από την παράνομη στρατιωτική παρουσία και τον εποικισμό, μέχρι την καταστροφή της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ακολουθεί αυτούσια η ομιλία του Προέδρου:
Είναι με ιδιαίτερη συγκίνηση που συμμετέχω και φέτος μαζί με τον Υπουργό Δικαιοσύνης, τον Υφυπουργό Μετανάστευσης, τον Αναπληρωτή Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, στην καθιερωμένη εκδήλωση της Παγκύπριας Ένωσης Προσφύγων για καταδίκη της βάρβαρης τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης παράνομης κατοχής της πατρίδας μας.
Πενήντα ένα χρόνια μετά «η μνήμη αντιμάχεται τη λήθη», όπως εύστοχα τονίζει το μήνυμα της αποψινής εκδήλωσης. Και ασφαλώς δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, γιατί κανείς από εμάς δεν πρόκειται να σιγήσει μπροστά στο ειδεχθές έγκλημα που συνεχίζεται σε βάρος της πατρίδας μας και του λαού μας.
Τα ενοχοποιητικά στοιχεία σε βάρος της Τουρκίας είναι ακλόνητα και το κατηγορητήριο είναι συντριπτικό:
• Συνεχίζει την παράνομη στρατιωτική κατοχή πέραν του ενός τρίτου της επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους-μέλους της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών.
• Αρνείται να επιτρέψει την πρόσβαση σε αρχεία του κατοχικού στρατού για τη διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων, ενός εντελώς καθαρά ανθρωπιστικού θέματος.
• Παραβιάζει βασικές ελευθερίες και θεμελιώδη δικαιώματα όλων των νόμιμων κατοίκων της Κύπρου.
• Διευρύνει τον παράνομο εποικισμό και αλλοιώνει τον δημογραφικό χαρακτήρα της χώρας μας.
• Εντατικοποιεί – είδαμε και σήμερα τι έγινε στα κατεχόμενα- την οικονομική, πολιτική, θρησκευτική χειραγώγηση των Τουρκοκυπρίων.
• Διώκει παράνομα πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας.
• Καταστρέφει τη θρησκευτική και πολιτιστική μας κληρονομιά και πολλά άλλα.
Όλα αυτά είναι μόνο μερικά από τα τεκμήρια του παρατεταμένου εγκλήματος, για το οποίο η Τουρκία 51 χρόνια μετά συνεχίζει να είναι υπόλογη, και αυτές – για να απαντήσω και στην τουρκοκυπριακή πλευρά – είναι οι πραγματικότητες στην Κύπρο το 2025.
Η συγκίνηση όλων μας είναι έντονη, διότι, μεταξύ άλλων, ο χώρος στον οποίο βρισκόμαστε έχει τεράστιο συμβολισμό για τον προσφυγικό μας κόσμο. Σε αυτή την περιοχή κτίστηκε ο πρώτος προσφυγικός συνοικισμός στη Λεμεσό. Εδώ στον Άγιο Αθανάσιο, τη μικρή κοινότητα της δεκαετίας του ᾽70, βρήκαν στέγη και ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης περίπου 135 προσφυγικές οικογένειες από όλη την Κύπρο, οι οποίες μέχρι τότε διέμεναν σε αντίσκηνα και πρόχειρα καταλύματα. Οι πλείστες ήταν οικογένειες πεσόντων και αγνοουμένων που έχασαν τον προστάτη τους. Και έκτοτε, αυτό τον ρόλο, τον ανέλαβαν επάξια, οι ηρωίδες σύζυγοι και μανάδες, που έγιναν σύμβολο του λαού μας.
Υποκλινόμαστε στο μεγαλείο αυτών των ανθρώπων που είχαν τη δύναμη να ξανακτίσουν τις ζωές τους μέσα στα χαλάσματα της καταστροφής, για να δώσουν στα παιδιά τους τα «λίγα γραμμάρια της ευτυχίας» που αξίζει ο κάθε άνθρωπος. Και με συγκίνηση βλέπω και απόψε, παιδιά εκείνης της γενιάς, ενήλικες πλέον, να είναι μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Λίγα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, σε αυτόν τον χώρο ανεγέρθηκε μια λυόμενη εκκλησία για να μπορούν οι πρόσφυγες του συνοικισμού να εκκλησιάζονται, να μνημονεύουν τους πεσόντες και να προσεύχονται για την επιστροφή των αγνοουμένων μας, να προσκυνούν για να αντλήσουν δύναμη. Σε αυτή την εκκλησία μετέφερε ο Παπαηλίας τα κειμήλια που φυγάδευσε από την Γιαλούσα με κίνδυνο τη ζωή του.
Σφίγγω το χέρι όλων σας με εκτίμηση, με σεβασμό και παντοτινή ευγνωμοσύνη. Εκτός από συγκινητική, η παρουσία εκπροσώπων όλων των γενεών προσφύγων από κάθε γωνιά της πατρίδας μας, είναι και εξαιρετικά σημαντική. Είναι ο πυρήνας του αγώνα μας εναντίον της κατοχής. Η συμμετοχή σας στην αντικατοχική αυτή εκδήλωση, αλλά κυρίως ο πόθος σας για επιστροφή, μάς επιτρέπει να αισιοδοξούμε, αλλά πρωτίστως μάς δίνει δύναμη να εντατικοποιήσουμε ακόμη περισσότερο την προσπάθειά μας και να στείλουμε σε όλους το μήνυμα ότι το εμβληματικό «δεν ξεχνώ» είναι υπόσχεση ζωής.
Και θέλω Πρόεδρε και αξιωματούχοι και στελέχη της Παγκύπριας Ένωσης Προσφύγων, να σας συγχαρώ γιατί με τη δράση σας, συντηρείτε αναμμένη τη φλόγα του αγώνα μας ώστε ο πόθος της επιστροφής να μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά. Ως ο φορέας που εκπροσωπεί το σύνολο του προσφυγικού κόσμου, η Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων αποτελεί πολύτιμο θεσμικό συνεργάτη της Κυβέρνησης, στην καθημερινή προσπάθεια που καταβάλλουμε, μαζί με τους υπόλοιπους θεσμούς της Πολιτείας, για να διαχειριστούμε τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγές μας.
Από την πρώτη στιγμή ανάληψης της διακυβέρνησης του τόπου υλοποιούμε μια συγκεκριμένη στρατηγική, τολμούμε να αγγίξουμε προβλήματα δεκαετιών έχοντας την πολιτική βούληση να αντιμετωπίσουμε χρονίζουσες παθογένειες και στρεβλώσεις που οδήγησαν ακόμη και σε φαινόμενα κακοδιαχείρισης και διαφθοράς.
Επιτρέψτε μου να αναφερθώ πολύ τηλεγραφικά σε κάποιες αποφάσεις με πρώτη την προσφυγική στεγαστική πολιτική για αντιμετώπιση των συνεπειών που υφίστανται οι εκτοπισθέντες εξαιτίας της παράνομης κατοχής, κατακράτησης των περιουσιών τους στις κατεχόμενες περιοχές εδώ και 51 χρόνια.
Το Σχέδιο «κτίΖΩ» είναι μια από τις εμβληματικές πολιτικές που αποφασίσαμε από τους πρώτους μήνες ανάληψης της διακυβέρνησής μας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη στεγαστική παρέμβαση του Κράτους, η οποία στοχεύει στην οριστική επίλυση των προβλημάτων ακαταλληλότητας και επικινδυνότητας που προκλήθηκαν στις προσωρινές προσφυγικές πολυκατοικίες σε όλη την ελεύθερη Κύπρο.
Τουρκοκυπριακές περιουσίες: Με ικανοποίηση διαπιστώνω ότι οι τολμηρές αποφάσεις και αλλαγές που δρομολογήσαμε έχουν φέρει την απαραίτητη διαφάνεια, ισονομία και αξιοκρατία ανάμεσα στους εκτοπισθέντες, όπως οι ίδιοι οι εκτοπισθέντες αναφέρουν. Με τόλμη προχωρήσαμε στη ριζική αναθεώρηση του συστήματος παραχώρησης και διαχείρισης των τουρκοκυπριακών περιουσιών. Η εκτενής διαβούλευση με την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων, με τα πολιτικά κόμματα και με την Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων, οδήγησε στην υλοποίηση μιας μεγάλης μεταρρύθμισης, που περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου, συστηματοποίηση των ελέγχων των συμβάσεων μίσθωσης, υλοποίηση ειδικών σχεδίων δράσης για περιοχές ειδικής διαχείρισης, όπως για παράδειγμα στην περιοχή Μακένζι, στη Λάρνακα, εξυγίανση της τιμολογιακής πολιτικής και ενίσχυση της εισπρακτικής ικανότητας του Κηδεμόνα Τουρκοκυπριακών Περιουσιών.
Είμαστε η πρώτη Κυβέρνηση που αφαίρεσε με δική μας απόφαση, από τον Υπουργό Εσωτερικών τη διακριτική ευχέρεια να παραχωρεί τουρκοκυπριακή περιουσία όπως θέλει και σε όποιον θέλει. Πλέον, όλοι οι εν δυνάμει δικαιούχοι αξιολογούνται δίκαια και αξιοκρατικά και μοριοδοτούνται με βάση τα ίδια κριτήρια, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική και την οικογενειακή τους κατάσταση.
Στεγαστικά Σχέδια Υπηρεσίας Μέριμνας και Αποκατάστασης Εκτοπισθέντων: Με στόχο να δοθεί η δυνατότητα, γιατί αυτό ήταν το αίτημα, σε περισσότερους δικαιούχους να αξιοποιήσουν τα στεγαστικά σχέδια της Υπηρεσίας, καθώς και να περιοριστούν οι στρεβλώσεις που προκαλούσαν ορισμένες πρόνοιες των σχεδίων, προχωρήσαμε σε αναθεώρησή τους με ισχύ από το τρέχον έτος. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αναθεώρηση που έγινε στα κριτήρια των στεγαστικών σχεδίων της Υπηρεσίας από το 2019, με σκοπό να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες στέγασης των δικαιούχων. Σκοπός της αναθεώρησης των κριτηρίων των στεγαστικών σχεδίων είναι, μεταξύ άλλων, η διεύρυνση του αριθμού των δικαιούχων και ο περιορισμός των εμποδίων που οδηγούσαν σε απόρριψη αιτήσεων.
Διεύρυνση δικαιούχων του Κεντρικού Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών: Mε τους νέους κανονισμούς αυξήθηκαν οι δικαιούχοι που έχουν πρόσβαση σε δανειοδότηση για απόκτηση στέγης, για σπουδές, για επιδιόρθωση και ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών. Διευρύνθηκαν, επίσης, οι δικαιούχοι δανειοδότησης για Επαγγελματική Δραστηριοποίηση Νέων Επιχειρηματιών καθώς και οι δικαιούχοι επιδότησης επιτοκίου.
Αυτές τις μέρες επανήλθε στην επικαιρότητα το θέμα της αποζημίωσης προσφύγων για απώλεια χρήσης ακίνητης περιουσίας που έχουν στα κατεχόμενα. Είναι ένα θέμα που διαχρονικά κατά διαστήματα βλέπει το φως της δημοσιότητας. Πρόκειται για ένα θέμα το οποίο μας απασχολεί πολύ σοβαρά ως Κυβέρνηση, πολύ προτού κατατεθεί η σχετική πρόταση νόμου. Πέραν της ηθικής του διάστασης, της ηθικής υποχρέωσης, το ζήτημα αυτό έχει και αμιγώς μια πολιτική πτυχή, την οποία όλοι αντιλαμβανόμαστε. Η οποιαδήποτε δικαιολογημένη οικονομική στήριξη προς τους ιδιοκτήτες κατεχόμενης ακίνητης περιουσίας δεν μπορεί και δεν πρέπει να απαλλάσσει την Τουρκία από την αποκλειστική ευθύνη που έχει για την απώλεια χρήσης. Καλώ όλους να το λάβουμε αυτό υπόψη στον δημόσιο διάλογο και στις συζητήσεις, στις προετοιμασίας που κάνουμε για το συγκεκριμένο θέμα. Από πλευράς της εκτελεστικής εξουσίας, φυσικά και το λαμβάνουμε υπόψη.
Είναι η Τουρκία που φέρει την ευθύνη, και μάλιστα με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για την αποστέρηση του δικαιώματος αξιοποίησης της περιουσίας που βρίσκεται στα κατεχόμενα.
Έχουμε ενώπιόν μας αρκετά στοιχεία γύρω από το εν λόγω θέμα. Έχω λάβει τις εισηγήσεις της Παγκύπριας Ένωσης Προσφύγων. Πριν από 15 μέρες είχα συνάντηση με την Ένωση Κατεχόμενων Κοινοτήτων και μάλιστα, όπως με ενημέρωσαν απόψε την ερχόμενη βδομάδα θα μου στείλουν συγκεκριμένη πρόταση για το θέμα της απώλειας χρήσης. Μάλιστα, για σκοπούς της μελέτης που διενεργήθηκε από τον Κεντρικό Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών, το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας ετοίμασε πίνακες ανά πόλη και κοινότητα, με τη μέση τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο της κατεχόμενης ιδιωτικής γης, συμπεριλαμβανομένης της αξίας των κτηρίων, με βάση την κατά προσέγγιση εκτίμηση των αξιών των κατεχόμενων περιουσιών που έγινε από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας.
Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι επεξεργαζόμαστε διάφορα σχέδια, σε συνεργασία και με την Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων, όπως και άλλα οργανωμένα σύνολα των προσφύγων, για να δούμε πώς μπορούμε να κινηθούμε κατά τρόπο αποτελεσματικό, πάντοτε σε συνεννόηση μαζί σας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εργαζόμαστε επίσης για την ετοιμασία Κανονισμών που θα αφορούν τον τρόπο κατανομής της απώλειας χρήσης.
Σε λίγες ώρες, στις 7 το πρωί αύριο, αναχωρώ για τον Καναδά και μετά για τη Νέα Υόρκη, για να παραστώ στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και στην κοινή συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη. Μεταβαίνω και σε αυτή τη συνάντηση οπλισμένος με τα στέρεα επιχειρήματα της πλευράς μας και την πεποίθηση ότι οι προσπάθειες που καταβάλλουμε, μπορούν να φέρουν θετικό αποτέλεσμα. Σίγουρα, όσα ακούμε από τουρκικής πλευράς, η αρνητική στάση του Τουρκοκύπριου ηγέτη, της Τουρκίας, δεν επιτρέπουν να αισιοδοξούμε ότι θα βρεθούμε στο επιθυμητό σημείο. Ωστόσο, είμαι απόλυτα ενθαρρυμένος από την προσήλωση του Γενικού Γραμματέα- ακούσατε όλοι χθες τι ανέφερε δημόσια – από την προσήλωση της Διεθνούς Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για συνέχιση της διαδικασίας με μια νέα άτυπη διευρυμένη διάσκεψη αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας στις κατεχόμενες περιοχές.
Παρά τα προβλήματα, τις δυσκολίες, τις προκλήσεις, την αρνητική στάση της τουρκικής πλευράς, εμείς θα συνεχίσουμε την προσπάθεια. Εξάλλου, είναι λόγω της δικής μας προσπάθειας, της δικής μας επιμονής που δόθηκε μια νέα πνοή στη διαδικασία για το Κυπριακό, όπως ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών ανέφερε δημόσια, ότι για πρώτη φορά υπάρχουν εξελίξεις μετά από επτά χρόνια.
Μπορεί να μη βρισκόμαστε στο επιθυμητό σημείο, και επαναλαμβάνω, δεν υποβαθμίζω και δεν υποτιμώ τις δυσκολίες, όμως τα μικρά έστω βήματα που γίνονται έχουν τη δική τους σημασία, ειδικότερα αν λάβουμε υπόψη από πού ξεκινήσαμε τον Μάρτιο του 2023 και τι έλεγε η τουρκική πλευρά. Οι εξελίξεις συντηρούν ζωντανή την ελπίδα και μάς επιτρέπουν μέσα από ένα διεκδικητικό ρεαλισμό να συνεχίσουμε την επίμονη μας προσπάθεια.
Η εργατικότητα των γονιών μας, η καρτερικότητα των παππούδων και των γιαγιάδων μας, η δική σας θέληση και τα όνειρα της νέας γενιάς, είναι οι πηγές από τις οποίες αντλούμε μαθήματα, διδάγματα, αλλά και δύναμη. Είναι ο φάρος που οδηγεί τον δρόμο μας προς την απελευθέρωση και την επανένωση της πατρίδας μας. Όσες δυσκολίες και αν υπάρχουν, όσο ανηφορικός και αν είναι ο δρόμος, πραγματικά πιστεύω ότι το τείχος της κατοχής δεν είναι αδιαπέραστο και θα έρθει η μέρα της απελευθέρωσης της πατρίδας μας, της Κυπριακής Δημοκρατίας που είναι κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και που σε λιγότερο από 105 μέρες θα αναλάβει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
