Με έμπρακτες παρεμβάσεις και τεκμηριωμένες στρατηγικές κινήσεις, η Κυπριακή Δημοκρατία προχωρά αποφασιστικά προς την αντιμετώπιση του προβλήματος των απωλειών και της σπατάλης νερού στα δίκτυα ύδρευσης. Σε μια περίοδο όπου η κλιματική κρίση, η λειψυδρία και η ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων επιβάλλουν άμεσες ενέργειες, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), σε συνεργασία με τους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) και τις κοινότητες, ενεργοποιεί σειρά δράσεων και μελετών με στόχο τη μείωση των απωλειών νερού και τη βελτίωση των υφιστάμενων υποδομών.
Οι απώλειες νερού παραμένουν ένα από τα μεγαλύτερα «αόρατα» προβλήματα στον τομέα της ύδρευσης, με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην οικονομία και στη βιωσιμότητα των υδατικών αποθεμάτων. Η τρέχουσα πρωτοβουλία, πέρα από την αυστηρή συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις, αποτελεί μια ευκαιρία για ουσιαστικό νοικοκύρεμα, ώστε κάθε σταγόνα να αξιοποιείται ορθολογικά.
Ήδη, μέσω κρατικής χρηματοδότησης ύψους €13,5 εκατομμυρίων, προωθούνται ώριμα έργα για τη μείωση απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης, εκ των οποίων €10,5 εκατ. αφορούν τους ΕΟΑ και €3 εκατ. τις κοινότητες εκτός ΕΟΑ. Η υλοποίηση των έργων αυτών εντάσσεται στο Μέτρο 4 του Προγράμματος Δράσης για την Αντιμετώπιση της Ανομβρίας και της Λειψυδρίας που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Οι παρεμβάσεις εκτιμάται ότι θα μειώσουν τις ημερήσιες απώλειες νερού κατά σχεδόν 18.000 κυβικά μέτρα (κ.μ.), με προφανή οφέλη στην εξοικονόμηση πολύτιμων υδατικών πόρων. Καθοριστικής σημασίας είναι η έναρξη της εφαρμογής της μελέτης για την εκτίμηση του ατιμολόγητου νερού στα δίκτυα άρδευσης και ύδρευσης, η οποία παρουσιάστηκε σε εναρκτήρια συνάντηση (kick-off meeting) την περασμένη Παρασκευή, στα Κεντρικά Γραφεία του ΤΑΥ.
Στη συνάντηση έγινε ενδελεχής ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων μερών για τις δραστηριότητες και τα παραδοτέα της μελέτης που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με τις απώλειες νερού και στην ευθυγράμμιση με την Οδηγία της ΕΕ για το Πόσιμο Νερό. Πιο συγκεκριμένα, στη βάση του Προγράμματος 28 δράσεων για αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματος και των προτεραιοτήτων της κυβέρνηση για αποτελεσματική αντιμετώπιση των απωλειών νερού και κατόπιν οδηγιών της υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ετοιμάστηκε, κατατέθηκε και εγκρίθηκε η μελέτη αυτή, που αποσκοπεί στην εμπεριστατωμένη αξιολόγηση των επιπέδων απωλειών νερού στην Κυπριακή Δημοκρατία, στην ανάπτυξη Εθνικών και Τοπικών Σχεδίων Δράσεις, στην υποστήριξη και ενίσχυση θεσμών και την ανάπτυξη ικανοτήτων μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Η μελέτη, με ορίζοντα ολοκλήρωσης 24 μηνών, υλοποιείται στο πλαίσιο της Σύμβασης Παροχής Υπηρεσιών Εμπειρογνωμόνων, χρηματοδοτείται από το Μέσο Τεχνικής Στήριξης (TSI) 2025 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εκτελείται από την EY Cyprus, με ομάδα 19 εμπειρογνωμόνων.
Η μελέτη θα περιλαμβάνει:
➤ Αξιολόγηση διαρροών στα δίκτυα ΤΑΥ και ΕΟΑ.
➤ Καταγραφή απωλειών σε δίκτυα κοινοτήτων που δεν έχουν ενταχθεί ακόμη σε ΕΟΑ.
➤ Εκπόνηση Εθνικού Στρατηγικού Πλάνου για μείωση απωλειών έως τον Ιούνιο 2026.
➤ Σύνταξη Τοπικών Πλάνων για ΕΟΑ, ΤΑΥ και πέντε μεγάλες κοινότητες έως τον Ιανουάριο 2027.
➤ Εκπαίδευση προσωπικού των ΕΟΑ και του ΤΑΥ έως τον Απρίλιο 2027.
Η μελέτη, η οποία ξεκινά επίσημα την υλοποίησή της, έχει ως βασικό αντικείμενο την εκτίμηση του ατιμολόγητου νερού και των απωλειών στα δίκτυα άρδευσης και ύδρευσης, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού και εφαρμόσιμου πλαισίου δράσεων. Τα παραδοτέα περιλαμβάνουν:
➤ Εκτίμηση επιπέδων διαρροών στα υφιστάμενα δίκτυα ύδρευσης, σε συμμόρφωση με την Οδηγία (ΕΕ) 2020/2184, που υποχρεώνει τα κράτη μέλη να υποβάλουν αντίστοιχα στοιχεία μέχρι τις 12 Ιανουαρίου 2026. Αφορά τους φορείς ύδρευσης που παρέχουν κατ’ ελάχιστον 10.000 κ.μ./ημέρα ή εξυπηρετούν τουλάχιστον 50.000 πρόσωπα. Αναμένεται από τον ανάδοχο να ετοιμάσει τις απαιτούμενες εκτιμήσεις μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
➤ Ανάλυση των υφιστάμενων δεδομένων και των μη ενταγμένων δικτύων στους ΕΟΑ. Στο πλαίσιο της μελέτης θα γίνει και καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και εκτίμηση των απωλειών νερού για τα δίκτυα που δεν έχουν ενταχθεί ακόμη στους ΕΟΑ.
➤ Εθνικό Στρατηγικό Πλάνο για Μείωση Απωλειών, που θα περιλαμβάνει προτάσεις, χρονοδιαγράμματα και εκτιμώμενα κόστη. Τοπικά Στρατηγικά Πλάνα για κάθε ΕΟΑ, το ΤΑΥ και πέντε μεγάλες κοινότητες (Δευτερά, Παρεκκλησιά, Πύργος Λεμεσού, Χλώρακα και Έμπα), προετοιμάζοντας το έδαφος για ομαλή ενσωμάτωσή τους στους ΕΟΑ.
➤ Προγράμματα εκπαίδευσης και ανάπτυξης ικανοτήτων για λειτουργούς, με έμφαση σε τεχνικές εντοπισμού διαρροών, χρήση ψηφιακών εργαλείων, και εξεύρεση χρηματοδοτήσεων.
Ενδυνάμωση συνεργασιών και αναβάθμιση υποδομών
Το ΤΑΥ, αναγνωρίζοντας την ανάγκη συντονισμένης δράσης, βρίσκεται στη διαδικασία υπογραφής Μνημονίων Συνεργασίας με τους ΕΟΑ και έχει συστήσει κοινές τεχνικές ομάδες, για τον εντοπισμό διαρροών, την εφαρμογή της Οδηγίας 2020/2184 της ΕΕ και την ετοιμασία των αναγκαίων εκθέσεων.
Παράλληλα, προχωρούν: α) Η αναβάθμιση παλαιών δικτύων με σύγχρονα υλικά, για αντοχή και μείωση διαρροών, β) η εγκατάσταση «έξυπνων» μετρητών και ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης, με προϋπολογισμό €7 εκατ. (χρηματοδότηση από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), γ) καταγραφή και μείωση του ατιμολόγητου νερού, μέσα από επιτόπιους ελέγχους και στοχευμένες δράσεις και δ) ενημερωτικές εκστρατείες για την ευαισθητοποίηση του κοινού.
Προοπτική για μόνιμη λύση στο πρόβλημα
Το πρόβλημα των απωλειών δεν είναι μονοδιάστατο. Για τον λόγο αυτό, το ΤΑΥ έχει θέσει σε εφαρμογή μια ολιστική προσέγγιση, συνδυάζοντας τεχνικά μέτρα, πολιτικές μεταρρυθμίσεις και στρατηγική συνεργασία με Ευρωπαϊκά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα. Ήδη, έχουν ξεκινήσει επαφές με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διαμόρφωση χρηματοδοτικών πακέτων υπέρ των ΕΟΑ, με έμφαση σε έργα μείωσης διαρροών.
Οι μέχρι στιγμής ενέργειες αποτελούν το θεμέλιο για ένα «νοικοκύρεμα» του υδατικού τομέα, με στόχο τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δικτύων. Η κυβέρνηση και οι αρμόδιοι φορείς επιδιώκουν να μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία, εστιάζοντας στη βελτιστοποίηση της διαχείρισης του νερού, τη διασφάλιση της επάρκειας για τις επόμενες γενιές και τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις της Κύπρου έναντι της ΕΕ.
Όπως υπογραμμίζεται από το ΤΑΥ, «η αντιμετώπιση των απωλειών νερού είναι εθνική προτεραιότητα και απαιτεί κοινή προσπάθεια όλων: Κράτους, τοπικών Αρχών και πολιτών».
Οι βάσεις έχουν τεθεί.
Η επιτυχία τώρα εξαρτάται από την εφαρμογή των μέτρων, την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων και τη συνέπεια στην υλοποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού.
