Ποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει τα μεγαλύτερα φορολογικά βάρη και ποια τα μικρότερα είναι μεταξύ των στοιχείων που καταγράφει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη φορολογία, Annual Report on Taxation 2024, η οποία παρέχει μια λεπτομερή επισκόπηση των φορολογικών πολιτικών σε όλες τις χώρες της ΕΕ.
Η έκθεση, την οποία παρουσιάζει ο Φιλελεύθερος, αναγνωρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ενιαία φορολογική πολιτική για όλα τα κράτη μέλη, καθώς η φορολογία παραμένει κυρίως αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων.
Ωστόσο, η ΕΕ έχει υιοθετήσει κάποιες πολιτικές για να συντονίζει και να εναρμονίζει ορισμένες πτυχές της φορολογίας, ιδίως όσον αφορά την έμμεση φορολογία, όπως ο ΦΠΑ και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης. Επιπλέον, η ΕΕ εργάζεται για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διπλής φορολογίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, ο δείκτης φορολογικών εσόδων προς ΑΕΠ (δηλαδή το άθροισμα των φόρων και των καθαρών κοινωνικών εισφορών ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος -ΑΕΠ), στη Γαλλία, τη Δανία και την Αυστρία ήταν πάνω από 43% του ΑΕΠ, ενώ η Ιρλανδία (22,1%), η Ρουμανία (28,1%) και η Μάλτα (27,6%) είχαν τον χαμηλότερο δείκτη, κάτω από 27% του ΑΕΠ.
Στην Κύπρο, ο δείκτης φορολογικών εσόδων προς ΑΕΠ είναι στο 37,7% του ΑΕΠ το 2025 και υπολογίζεται στο 37,9% το 2026. Η διαφορά μεταξύ του 2023-2026 υπολογίζεται στο 0,5%.
Στην Ελλάδα, ο δείκτης φορολογικών εσόδων είναι στο 38,9% του ΑΕΠ το 2025 και υπολογίζεται να πάει στο 39,2% το 2026, στη Γερμανία 40,6% του ΑΕΠ το 2025 και 2026, στην Εσθονία στο 36,5% το 2025 και 36% το 2026, στην Ισπανία 37,1% το 2025 και 37,3% το 2026, στη Γαλλία 44% του ΑΕΠ το 2025 και 2026, στην Κροατία 38,7% το 2026 και 38,8% το 2026, στην Ιταλία 42,7% το 2025 και 42,6% το 2026, στην Λετονία 34,6% το 2025 και 34,8% το 2026, στην Λιθουανία 33,7% το 2025 και 34,3% το 2026, στην Ολλανδία 37,8% το 2035 και 38,2% το 2026, στην Αυστρία 45,1% του ΑΕΠ το 2025 και 45,2% το 2026, στην Πορτογαλία 35,5% το 2025 και 2026, στην Σλοβενία 39,4% το 2025 και 39,8% το 2026, στη Σλοβακία 36,3% το 2025 και 2026, στη Φινλανδία 42,8% το 2025 και 42,9% το 2026.
Η περίπτωση της Κύπρου
Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημειώνεται ότι, σε αντίθεση με τις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ, σχεδόν τα μισά κράτη μέλη κατέγραψαν αύξηση του λόγου φόροι προς ΑΕΠ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Κύπρο, όπου τα ονομαστικά φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 15,6%, ενώ το ονομαστικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 6,5%, με αποτέλεσμα να σημειώνεται αύξηση 2,9 ποσοστιαίων μονάδων στον λόγο φόροι προς ΑΕΠ.
Στην Ιρλανδία, όπου τα ονομαστικά φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 5,8%, το ονομαστικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 2,1%, με αποτέλεσμα να καταγράφεται αύξηση 1,6 ποσοστιαίων μονάδων στον λόγο φόροι προς ΑΕΠ.
Στο Λουξεμβούργο, καταγράφηκε αύξηση 2,3% του ΑΕΠ και άνοδος 8,8% στα φορολογικά έσοδα, με αποτέλεσμα να σημειώνεται αύξηση 2,5 ποσοστιαίων μονάδων στον λόγο φόροι προς ΑΕΠ.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που εξηγούν την εξέλιξη των φορολογικών εσόδων, υποδεικνύεται στην έκθεση, και απαιτούν ανάλυση ανά χώρα, για καλύτερη κατανόηση. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Κύπρου, εξηγείται την έκθεση, η αύξηση μπορεί να εξηγηθεί σε μεγάλο βαθμό από μια σημαντική αύξηση των κοινωνικών εισφορών και όχι απαραίτητα λόγω αλλαγών στη φορολογική πολιτική. Ομοίως, η αύξηση των φορολογικών εσόδων του Λουξεμβούργου μπορεί να εξηγηθεί κυρίως από σημαντικές αυξήσεις στα φορολογικά έσοδα από τον Φόρο Εισοδήματος.
Σε γενικές γραμμές, σημειώνεται στην έκθεση, η εξέλιξη των διαφόρων φορολογικών βάσεων στις χώρες της ΕΕ ήταν ετερογενής κατά την τελευταία δεκαετία. Όπως απεικονίζεται μεταξύ 2013 και 2023, ο λόγος φορολογικών εσόδων προς ΑΕΠ αυξήθηκε σημαντικά (περισσότερο από 1,5 ποσοστιαίες μονάδες) σε 12 κράτη μέλη. Στα περισσότερα από αυτά (ιδίως στην Κύπρο, το Λουξεμβούργο, τη Λιθουανία, τη Σλοβακία, την Ισπανία, τη Λετονία, την Εσθονία και την Πορτογαλία), αυτή η ώθηση οφειλόταν κυρίως στον τομέα εργασίας, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι εισφορές.
Περιβαλλοντική φορολογία
Το 2024, η πλειονότητα των κρατών μελών επικέντρωσε τις μεταρρυθμίσεις της στον περιβαλλοντικό φόρο -στη διευκόλυνση της πράσινης μετάβασης- παρέχοντας κίνητρα για καθαρές μεταφορές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Το Βέλγιο, η Κύπρος, η Γερμανία, η Ισπανία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Ολλανδία αύξησαν ή εισήγαγαν φορολογικές ελαφρύνσεις, όπως απαλλαγές, εκπτώσεις και επιταχυνόμενες αποσβέσεις, για να δώσουν κίνητρα για τη χρήση καθαρών μεταφορών, κυρίως σε σχέση με τα ηλεκτρικά οχήματα.
Η Λετονία, η Λιθουανία, η Ολλανδία και η Ιρλανδία έχουν εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις για την αύξηση των φόρων και των δασμών στα ορυκτά καύσιμα και τις εκπομπές CO2, με στόχο τη μείωση των εκπομπών. Πολλά κράτη μέλη έχουν επίσης εισαγάγει μέτρα για την ενθάρρυνση φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας και ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων.
Για παράδειγμα, η Αυστρία έχει εισαγάγει αυξημένη έκπτωση στον ΦΠΑ για την αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης με ορυκτά καύσιμα, ενώ η Κύπρος παρέχει αυξημένες κεφαλαιακές εκπτώσεις για δαπάνες για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων.
500 μέτρα για την αύξηση των εσόδων
Τα φορολογικά έσοδα στην ΕΕ-27 έχουν μειωθεί στο 39% του ΑΕΠ, σημειώνοντας το χαμηλότερο επίπεδο από το 2011. Αυτή η μείωση οφείλεται κυρίως στα χαμηλότερα έσοδα από περιβαλλοντικούς φόρους και φόρους ακίνητης περιουσίας.
Την τελευταία δεκαετία, το συνολικό μείγμα φόρων παρέμεινε ως επί το πλείστον σταθερό. Ωστόσο, οι φόροι εργασίας έχουν μειωθεί στο 51,2%, οι φόροι κατανάλωσης έχουν μειωθεί στο 26,9%, ενώ οι φόροι κεφαλαίου έχουν αυξηθεί στο 21,9% λόγω των υψηλότερων κερδών των εταιρειών. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η μείωση των φόρων εργασίας, ιδίως για τους χαμηλόμισθους, θα είναι ζωτικής σημασίας για την τόνωση της απασχόλησης.
Το 2024, τα κράτη μέλη πρότειναν σχεδόν 500 μέτρα φορολογικής μεταρρύθμισης για την αύξηση των εσόδων, διασφαλίζοντας παράλληλα τη δικαιοσύνη, προωθώντας τη βιωσιμότητα και ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις.
Ωστόσο, τα κενά συμμόρφωσης εξακολουθούν να αποτελούν ανησυχία. Το 2022, η ΕΕ παρουσίασε απώλεια εσόδων από τον ΦΠΑ ύψους 89 δισεκατομμυρίων ευρώ, ένα σημαντικό ποσό δεδομένου του υψηλού δημόσιου χρέους και των ελλειμμάτων.
Η έκθεση περιγράφει επίσης τη σημασία των φορολογικών ελέγχων για την ενίσχυση των εσόδων και την ενίσχυση της συμμόρφωσης. Το 2022, οι φορολογικές αρχές στην ΕΕ διενήργησαν 10 εκατομμύρια ελέγχους, εισπράττοντας επιπλέον 105 δισεκατομμύρια ευρώ για δημόσιες δαπάνες.
Επιπλέον, η έκθεση υπογραμμίζει ότι η γήρανση του πληθυσμού θα αυξήσει την πίεση στα φορολογικά συστήματα λόγω των υψηλότερων δαπανών και της μείωσης του εργατικού δυναμικού. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το μερίδιο των φορολογικών εσόδων που διατίθεται για τις δημόσιες συντάξεις προβλέπεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 10% μεταξύ 2022 και 2050. Αυτή η δημογραφική μετατόπιση μπορεί να απαιτήσει από τα κράτη μέλη να μειώσουν την εξάρτησή τους από τους φόρους εργασίας και να διερευνήσουν άλλους τρόπους αύξησης των εσόδων, σύμφωνα με την έκθεση.
