Ρευστότητα υπάρχει στο φουλ στις τράπεζες αλλά οι νέες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να πάρουν χρηματοδότηση, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσκολίες στην πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό.
Το έγγραφο – έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κύπρο, που είχε εκδοθεί τον περασμένο Ιούνιο, αναδεικνύει τα προβλήματα που υπάρχουν για όσους αρχίζουν τώρα την επιχειρηματική δραστηριότητα, με τις προοπτικές χρηματοδότησης να είναι απογοητευτικές.
Οι τεχνοκράτες της Κομισιόν που συνέταξαν την έκθεση αναφέρουν ότι «παρόλο που ο δανεισμός σε καθιερωμένες μη χρηματοοικονομικές εταιρείες αναμένεται να παραμείνει ισχυρός, δεδομένης της άφθονης ρευστότητας του τραπεζικού τομέα της Κύπρου (η υψηλότερη στην Ευρωζώνη), οι προοπτικές για νέες επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση αναμένεται να παραμείνουν απογοητευτικές».
Εξηγούν σε άλλο σημείο ότι «οι αυστηρές απαιτήσεις δανεισμού που επιβάλλονται από παραδοσιακές τράπεζες, χωρίς εξειδικευμένες διευκολύνσεις για επενδύσεις υψηλότερου κινδύνου, περιορίζουν την ικανότητα των νέων επιχειρήσεων χωρίς καθιερωμένο πιστωτικό ιστορικό να έχουν πρόσβαση σε δάνεια». Και όπως υποδεικνύουν, «οι επίμονες δυσκολίες στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση εμποδίζουν την καινοτομία για τις νεοσύστατες και τις αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις.
«Οι νέες και δυνητικά καινοτόμες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στην εξασφάλιση χρηματοδότησης. Τα τραπεζικά δάνεια παραμένουν η κύρια πηγή χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις, αντιπροσωπεύοντας το 45% του συνόλου».
Στην έκθεση αναδεικνύεται ένα χρόνιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στην Κύπρο: Ο μόνος δρόμος για δανεισμό είναι οι τράπεζες, δεν υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι και το χρηματιστήριο της Κύπρου δεν μπορεί να προσφέρει πρόσβαση σε κεφάλαια και παραμένει αναποτελεσματικό.
Οι τεχνοκράτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημειώνουν χαρακτηριστικά «επιπλέον, η χρηματοδότηση μέσω κεφαλαιαγορών παραμένει υπανάπτυκτη, με την Κύπρο να καταγράφει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην ΕΕ. Η χρηματοδότηση από την κεφαλαιαγορά στην Κύπρο αντιπροσωπεύει μόνο το 9,5% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι σχεδόν 50%.
Η υπο -αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης υποδηλώνει μια διαρθρωτική αδυναμία στα επιχειρηματικά και χρηματοοικονομικά συστήματα της Κύπρου να δημιουργήσουν κατάλληλες συνδέσεις με εγχώρια και ξένα χρηματοδοτικά μέσα για όλες τις κατηγορίες νεοσύστατων επιχειρήσεων, είτε καινοτόμες είτε όχι».
Απέτυχε το Χρηματιστήριο
Στα στοιχεία που καταγράφονται στην έκθεση περιλαμβάνεται και η εκτίμηση ότι το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου διευκολύνει τις συναλλαγές της αγοράς μέσω των κύριων και εναλλακτικών αγορών του.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, η κεφαλαιοποίησή του ήταν ίση μόνο με το 36% του ΑΕΠ της χώρας, κυρίως λόγω του ενδιαφέροντος των επενδυτών για μετοχές τραπεζών. Οι μετοχές των χρηματοπιστωτικών εταιρειών αποτιμήθηκαν τρεις φορές περισσότερο από αυτές των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων. Αυτό αντανακλά, σύμφωνα με τους τεχνοκράτες, τον βαθμό στον οποίο η χρηματιστηριακή αγορά στην Κύπρο δεν είναι προσανατολισμένη στη χρηματοδότηση του μη τραπεζικού τμήματος της πραγματικής οικονομίας.
«Παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις, η κυπριακή χρηματιστηριακή αγορά παραμένει λιγότερο αποτελεσματική από τις ευρωπαϊκές», σημειώνεται. Γίνεται αναφορά ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεταρρύθμιση για την ιδιωτικοποίηση του Χρηματιστηρίου και την επιλογή ενός στρατηγικού επενδυτή, κάτι που αναμένεται να ενισχύσει την πρόσβαση των επιχειρήσεων στην κεφαλαιαγορά και να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις.
Οι θεσμικοί επενδυτές, όπως τα ασφαλιστικά και τα συνταξιοδοτικά ταμεία, είναι το κλειδί για τις ανεπτυγμένες κεφαλαιαγορές. Ωστόσο, ο τομέας των συνταξιοδοτικών ταμείων της Κύπρου είναι κατακερματισμένος, γεγονός που περιορίζει την ικανότητά τους να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, αναφέρεται στην έκθεση.
Επιπλέον, οι καινοτόμες εταιρείες και οι νεοσύστατες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προκλήσεις, λόγω της περιορισμένης πρόσβασης σε χρηματοδότηση από εταιρείες ιδιωτικών και επιχειρηματικών κεφαλαίων.
Ενώ ο κλάδος των κεφαλαίων αναπτύσσεται και συμβάλλει στην πραγματική οικονομία, ο αντίκτυπός του είναι περιορισμένος. Η ενθάρρυνση των κυπριακών νοικοκυριών και των θεσμικών επενδυτών να διοχετεύσουν πρόσθετα κεφάλαια στις κεφαλαιαγορές θα μείωνε την εξάρτηση από τις καταθέσεις, θα ενίσχυε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, θα ενίσχυε την ανταγωνιστικότητα και, τελικά, θα ενίσχυε την οικονομική ανάπτυξη, σημειώνεται στο έγγραφο.
Πτωχεύσεις και εγγραφές
Η Κύπρος έχει τη χαμηλότερη επίδοση στις δηλώσεις για πτώχευση επιχειρήσεων το 2024 στην ΕΕ και έχει εισαγάγει μεταρρυθμίσεις για την αύξηση των εγγραφών νέων επιχειρήσεων. Η βαθμολογία της Κύπρου -35,5- ήταν μακράν η χαμηλότερη στην ΕΕ το 2024 (125,7).
Όσον αφορά τις εγγραφές επιχειρήσεων, η Κύπρος είχε βαθμολογία 100,7 το 2024, λίγο κάτω από τον μέσο όρο βαθμολογίας της ΕΕ, που ήταν 101. Στο πλαίσιο αυτό, η κυπριακή κυβέρνηση εισήγαγε μια μεταρρύθμιση (στο πλαίσιο του RRP -Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης), μέσω ενός ενιαίου συστήματος εξυπηρέτησης πελατών για την απλούστευση των εγγραφών νέων επιχειρήσεων, ιδίως για ξένες εταιρείες που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στη χώρα.
Απόδοση κρατικών επιχειρήσεων
Η έκθεση καταπιάνεται και με την απόδοση των κρατικών επιχειρήσεων και, όπως σημειώνεται, υπάρχει ο κίνδυνος να εμποδίσουν την οικονομική και επιχειρηματική ανάπτυξη σε βασικούς τομείς.
«Ενώ οι κρατικές επιχειρήσεις αποτελούν μόνο το 2% της συνολικής απασχόλησης, αποτελούν φυσικά μονοπώλια σε βασικούς τομείς, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, το νερό, η διαχείριση λυμάτων και οι υποδομές.
Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κύπρο γίνεται αναφορά στην πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ που ζητήθηκε από τις κυπριακές αρχές και στην οποία επισημαίνεται ότι η διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων υστερεί σε αρκετούς βασικούς τομείς που καλύπτονται από διεθνή πρότυπα και πρότυπα του ΟΟΣΑ. Αυτά περιλαμβάνουν τις υποψηφιότητες για τα διοικητικά συμβούλια βάσει αξιοκρατίας, την πολιτική ιδιοκτησίας, τη διαχείριση με γνώμονα την απόδοση και τη διαφάνεια και την λογοδοσία στην οικονομική απόδοση».
Τέτοιες αδυναμίες, επισημαίνουν οι συντάκτες της έκθεσης, εμποδίζουν τον εκσυγχρονισμό αυτών των εταιρειών και ενδέχεται να επηρεάσουν τη δυνατότητα της Κύπρου να επιτύχει βασικούς στόχους πολιτικής, σε τομείς όπως η πράσινη μετάβαση, η ψηφιοποίηση και η αυξημένη προστιθέμενη αξία προϊόντων και υπηρεσιών.
Στην έκθεση μεταξύ άλλων σημειώνεται ότι για να ανταποκριθεί η Κύπρος στις συστάσεις του ΔΝΤ καταρτίζει ένα σχέδιο δράσης και πρόσφατα έχει συστήσει Συμβουλευτική Επιτροπή για τον ορισμό μελών του διοικητικού συμβουλίου των ημικρατικών οργανισμών.
Περαιτέρω νομικά βήματα μπορεί επίσης να χρειαστούν, για παράδειγμα να αντιμετωπιστούν οι διευθυντικοί διορισμοί και τα κριτήρια διαφάνειας και απόδοσης. Άλλες κανονιστικές μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, η λήψη αδειών από διάφορες αρμόδιες αρχές αποτελεί κοινή πρόκληση για τις εταιρείες, ιδίως οι εγκρίσεις για νέα κατασκευαστικά έργα, όπως πολεοδομικές άδειες και οικοδομικές άδειες.
Κεντρική: Απουσία εναλλακτικών τρόπων για χρηματοδότηση
Πέρα από το πώς αξιολογεί την κατάσταση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενδιαφέρουσα είναι και η θέση της Κεντρικής Τράπεζας, όπως καταγράφεται στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
«Παρά τη βελτιωμένη εικόνα του 2024, οι εγχώριες επιχειρήσεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις ως προς τη μελλοντική βιωσιμότητά τους. Αυτό ισχύει κυρίως για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε τομείς που δύναται να επηρεαστούν αρνητικά από τις γεωπολιτικές αναταραχές και την αβεβαιότητα στις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές αγορές και την αγορά ενέργειας. Τα σχετικά υψηλά επίπεδα του δείκτη μόχλευσης των εγχώριων μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων, ο οποίος παραμένει πάνω από το 100%, παρά τη μερική μείωση που επιτεύχθηκε κατά το 2024 (154,5% τον Δεκέμβριο 2024 σε σύγκριση με 156% τον Δεκέμβριο 2023), υποδηλώνουν ότι το χρέος των επιχειρήσεων συνεχίζει να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, σε σχέση με τη διαθέσιμη ρευστότητά τους».
Η Κεντρική Τράπεζα αναφέρεται και στην έλλειψη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης για τις μικρές κυρίως επιχειρήσεις. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση «πρέπει να επισημανθεί ότι μεγάλο ποσοστό των εγχώριων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούνται κυρίως από μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), δεν έχει ουσιαστική πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης πέραν του τραπεζικού συστήματος.
Σε αυτό το πλαίσιο, τυχόν αρνητική μεταβολή της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας και της κερδοφορίας τους, λόγω, για παράδειγμα, της υλοποίησης των γεωπολιτικών κινδύνων, σε συνδυασμό με τα αυστηρά κριτήρια χορηγήσεων που εφαρμόζουν τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα, ενδέχεται να περιορίσει περαιτέρω την ικανότητα των επιχειρήσεων να αντλούν τραπεζική χρηματοδότηση. Η μειωμένη πρόσβαση των εγχώριων επιχειρήσεων σε τραπεζική χρηματοδότηση θα λειτουργούσε ως τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά και τη χρηματοοικονομική σταθερότητα».
