Την περασμένη εβδομάδα πήγα τη 12χρονη εγγονή μου για ψώνια στην King’s Road, το κέντρο της μόδας του Λονδίνου. Για την έξοδό μας, φόρεσε ένα μπλουζάκι με την αμερικανική σημαία, μια εμφάνιση που, μέχρι τον Ιανουάριο, περνούσε σχεδόν απαρατήρητη. Τρεις μήνες μετά, ωστόσο, δίσταζα αν έπρεπε να την παροτρύνω να αλλάξει. Ό,τι είναι αμερικανικό, δεν είναι, τουλάχιστον για τώρα, εξαιρετικά δημοφιλές στην King’s Road, ούτε και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Υπάρχουν πολλές πιο σοβαρές εκδηλώσεις των εντάσεων μεταξύ των δύο ηπείρων μας, που βράζουν στο καζάνι του Ντόναλντ Τραμπ – η αποδυνάμωση της στρατιωτικής συμμαχίας. Τον περασμένο μήνα, πραγματοποιήθηκε συνάντηση του ΝΑΤΟ σε μια αμερικανική βάση στο Τέξας, με κεντρικό θέμα τον σχεδιασμό ενός πολεμικού σεναρίου στη Λιθουανία.
Η περίσταση αποδείχθηκε δύσκολη, καθώς το σενάριο απαιτούσε την ανάπτυξη δυτικών δυνάμεων για να αντιμετωπιστεί μια ρωσική εισβολή. Ήταν αβέβαιο αν θα επιτρεπόταν στο προσωπικό των ΗΠΑ να συμμετάσχει, και αν το έκαναν, θα έπρεπε μήπως να αναφερθούμε στον “εχθρό” με ένα φανταστικό όνομα στη θέση αυτού της Ρωσίας, για να αποφευχθεί η αναστάτωση του Κρεμλίνου; Ή ίσως το όλο θέμα θα μπορούσε να ακυρωθεί.
Παρ’ όλα αυτά, η συνάντηση προχώρησε, με πλήθος αξιωματικών του ΝΑΤΟ να συγκεντρώνονται γύρω από έναν χάρτη. Ξαφνικά ένας Γερμανός, στον οποίο κανείς δεν είχε πιστώσει προηγουμένως την αίσθηση του χιούμορ, δημιούργησε με το χέρι του ένα κενό στο τραπέζι: Σίγουρα, είπε, θα πρέπει να κάνουν χώρο εδώ για τον Ρώσο σύνδεσμο (liaison officer) που θα καλέσει ο πρόεδρος! Όλοι γέλασαν. Εκτός από τους Αμερικανούς.
Έχω μείνει λίγο πίσω στην παραπάνω ιστορία, την οποία μου μετέφερε ένας συμμετέχων στη συνάντηση, διότι δεν έχω ακούσει ακόμη αν θα διεξαχθούν αυτά τα γυμνάσια του ΝΑΤΟ. Όμως οι Ευρωπαίοι έχουν μείνει άναυδοι από το γεγονός ότι υπάρχει πραγματική αβεβαιότητα για το ποια πλευρά υποστηρίζει τώρα η Αμερική. Ένα ερωτηματικό κρέμεται πάνω από την ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς είναι αδύνατο να μαντέψει κανείς τι μπορεί να επιλέξει η CIA του Τραμπ να πει στη Μόσχα.
Η σχέση μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ έχει ραγίσει. Αυτή η τραγωδία – είναι σίγουρα τραγωδία – μπορεί να αποκατασταθεί μόνο με κάποιες ενέργειες που είναι στο χέρι των Ευρωπαίων και με αρκετές άλλες που απαιτούν μια αλλαγή συμπεριφοράς στην Ουάσιγκτον.
Ας αρχίσουμε από τα εύκολα: τι θα έπρεπε να έχει ήδη κάνει η Ευρώπη. Το σχεδόν μοναδικό δίκαιο αίτημα του Τραμπ είναι ότι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα πρέπει να αναλάβουν πολύ μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους της δυτικής άμυνας. Ως Ευρωπαίοι, πρέπει να φροντίσουμε για την ίδια την άμυνά μας – συμπεριλαμβανομένης της διάσωσης της Ουκρανίας, αν το επιλέξουμε. Υπήρξε αρκετή υποκρισία στη συμπεριφορά των Ευρωπαίων. Από το 2022, μιλάμε συχνά για τον ενθουσιασμό μας για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά έχουμε κάνει ελάχιστα για να υποστηρίξουμε τα ωραία λόγια μας με όπλα. Χωρίς τις ΗΠΑ, η Ουκρανία θα είχε εδώ και καιρό χαθεί. Τώρα ήρθε η ώρα να πληρώσουμε, ή να δούμε τον Πούτιν να καταβροχθίζει τον γείτονά του.
Τούτου λεχθέντος, ο Τραμπ έχασε το “δίκιο” του, επιχειρώντας να κλείσει συμφωνία με τη Ρωσία για τη διχοτόμηση της Ουκρανίας, χωρίς να εμπλέξει ούτε τους Ευρωπαίους ούτε τους Ουκρανούς. Πρόκειται για μια αλαζονεία σχεδόν εξίσου αποκρουστική με την επιδίωξή του για τον αμερικανικό έλεγχο των ουκρανικών ορυκτών.
Πέρα από το θέμα της άμυνας, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει εξαπολύσει επίθεση στις δημοκρατίες της Ευρώπης, γεγονός που αντανακλά μια απόρριψη των διπλωματικών κανόνων αλλά και ωμή άγνοια. Ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς κατηγορεί τις τελευταίες ότι πλήττουν την ελευθερία του λόγου θεσπίζοντας ένα πλαίσιο κατά της ρητορικής μίσους και ότι διαπράττουν “πολιτισμική αυτοκτονία” αποτυγχάνοντας να περιορίσουν τη μετανάστευση. Στις διαβόητες ανταλλαγές μηνυμάτων μέσω Signal, ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ έστειλε μήνυμα στον Βανς: “Συμμερίζομαι πλήρως την απέχθειά σου για τους Ευρωπαίους τζαμπατζήδες. Είναι ΑΞΙΟΛΥΠΗΤΟ”.
Το τρίτο στοιχείο της εχθρότητας των ΗΠΑ προς την Ευρώπη είναι αυτό που επιδέχεται πιο δύσκολα λύσης. Ο Τραμπ μισεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρεί την αποδυνάμωσή της ως έναν βασικό στόχο της πολιτικής του – έναν στόχο που φαίνεται να μοιράζεται με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Είναι δύσκολο για τους Ευρωπαίους ηγέτες, για τους οποίους η ΕΕ είναι ο κεντρικός άξονας της ηπείρου τους, να θεωρήσουν σύμμαχο έναν πρόεδρο που έχει δεσμευτεί σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα.
Η αμερικανική κυβέρνηση επιδιώκει να εργάζεται σε διμερές επίπεδο με τις ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως με τους ακροδεξιούς πολιτικούς τους, απορρίπτοντας τον σοβαρό διάλογο με τις Βρυξέλλες. Ο Βανς, κατά την επίσκεψή του στην Ευρώπη, έβαλε σκοπό να συναντηθεί με την ηγέτιδα του AfD Άλις Βάιντελ, λίγο πριν από τις γερμανικές εκλογές. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, κατά την επίσκεψή της στην Ουάσινγκτον την περασμένη εβδομάδα, προσπάθησε να τονίσει τα δικά της ακροδεξιά διαπιστευτήρια, παρά να προβάλλει τον εαυτό της ως ηγέτιδα ενός ευρωπαϊκού εταίρου.
Εν τω μεταξύ, η υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας βρέθηκε πρόσφατα στην Ουάσιγκτον επιδιώκοντας μια εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, παρά τις προειδοποιήσεις ότι οι δασμοί θα μας επιβληθούν ούτως ή άλλως. Για να κλείσει την όποια συμφωνία, η ομάδα του Τραμπ φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα ρήγμα ανάμεσα στη Βρετανία και την ΕΕ, τη στιγμή που ο πρωθυπουργός Κίρ Στάρμερ επιδιώκει μια στενότερη σχέση μετά το Brexit.
Είναι απίθανο οι εκστρατείες του Τραμπ να πετύχουν ταυτόχρονα μια διάλυση της ΕΕ και τον εξαναγκασμό της να γυρίσει την πλάτη στην Κίνα. Αντιμέτωποι με μια εχθρική Αμερική, οι Ευρωπαίοι μπορεί να μην είναι τόσο ανόητοι ώστε να υποθέσουν ότι η Κίνα μπορεί να είναι φίλη μας, αλλά δεν μπορούμε ωστόσο να την απορρίψουμε ως εμπορικό εταίρο.
Υπάρχει και μια άλλη σοβαρή απειλή, η οποία προέρχεται από τον ρόλο του Τραμπ ως σημαιοφόρου της αμερικανικής Big Tech: ότι θα αναγκάσει τις Βρυξέλλες να υποχωρήσουν στους κανόνες για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως όσον αφορά στον περιορισμό της ρητορικής μίσους. Ο Τραμπ είναι πιθανό να κάνει παραχωρήσεις προς την ΕΕ στον εμπορικό του πόλεμο υπό την προϋπόθεση ότι θα δώσει στον Έλον Μασκ και στους φίλους του το ελεύθερο να δημοσιεύουν ό,τι θέλουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν οι Βρυξέλλες ενδώσουν, αυτό θα είναι μια τραγωδία για όλους μας, και κυρίως για τα παιδιά μας.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η εχθρότητα θα αυξηθεί, μπροστά σε μια αμερικανική συμπεριφορά που μας βλάπτει σοβαρά. Σχεδόν κάθε Ευρωπαίος με αποταμιεύσεις, είδε τις τελευταίες να συρρικνώνονται από τότε που ο Τραμπ κήρυξε τον εμπορικό του πόλεμο. Η γλώσσα του προέδρου και της ομάδας του υποδηλώνει την απόρριψη της ευγένειας και του σεβασμού που θεωρούμε χαρακτηριστικά μιας πολιτισμένης συμπεριφοράς.
Θα νοιαστεί η βάση του Τραμπ για το ενδεχόμενο ρήξης με την Ευρώπη; Δεν νομίζω. Ο πολιτιστικός δεσμός των ΗΠΑ αποδυναμώνεται εδώ και δεκαετίες, καθώς όλο και λιγότεροι Αμερικανοί αναγνωρίζουν την ευρωπαϊκή καταγωγή τους. Ενώ το 60% υποστηρίζει τη συνέχιση της συμμετοχής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και στα Ηνωμένα Έθνη, μόνο 4 στους 10 Ρεπουμπλικάνους συμφωνούν, έναντι 9 στους 10 Δημοκρατικούς.
Κάποιοι από εμάς είχαμε καλλιεργήσει έναν θαυμασμό για τις ΗΠΑ, επειδή, παρά τα ελαττώματά τους, πιστεύαμε ότι βρίσκονται με το μέρος των “καλών”. Ωστόσο, κάθε πράξη του Τραμπ υπογραμμίζει την απόρριψη των δεσμεύσεων της χώρας του για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και τις ανθρωπιστικές αξίες. Η περιφρόνησή του προς την Ευρώπη μοιάζει τόσο σοκαριστική όσο αν ένας παλιός φίλος στρεφόταν ξαφνικά εναντίον μας.
Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, του πλέον επιδραστικού think-tank της Βρετανίας όσον αφορά στην άμυνα, αναφέρεται ότι ο απροκάλυπτος σκοπός του MAGA είναι να διχάσει και να κατακτήσει φίλους και εχθρούς. Αναγνωρίζει ότι το ΝΑΤΟ με τη σημερινή του μορφή είναι πιθανότατα χαμένο, επειδή οι ΗΠΑ δεν πιστεύουν πλέον σε αυτό, ενώ οι δηλώσεις του Τραμπ αυτή την εβδομάδα τονίζουν την αποφασιστικότητά του να παραδώσει την Ουκρανία στη Ρωσία.
Αν η ΕΕ θέλει να επιβιώσει, υποστηρίζει, “οι Ευρωπαίοι πρέπει να επενδύσουν στη δική τους ασφάλεια και ανθεκτικότητα, να σταθούν απέναντι στον νταή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού”. Μπορεί να υποχρεωθούμε να απορρίψουμε αυτή την κυβέρνηση και τις άσχημες δυνάμεις που αντιπροσωπεύει. Αλλά θα περιμένουμε υπομονετικά την αποκατάσταση μιας καλύτερης Αμερικής – που σίγουρα θα έρθει, όταν τόσοι πολλοί Αμερικανοί μοιράζονται τη λαχτάρα μας γι’ αυτήν.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
BloombergOpinion
