Από την έναρξη του πολέμου στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα μετά τις φονικές επιχειρήσεις στη Γάζα, αριθμός επιχειρήσεων και διεθνών κολοσσών έχουν αποχωρήσει από το Ισραήλ ή/και διακόψει τις δραστηριότητες τους με ισραηλινές εταιρείες.
Οι αποφάσεις αυτές αντανακλούν από τη μια την αντίθεσή τους απέναντι στη συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση και από την άλλη την αβεβαιότητα λόγω της ένοπλης σύγκρουσης και των συνεχών επιθέσεων που επηρεάζουν την ασφάλεια, τις επενδύσεις αλλά και τις εμπορικές προοπτικές των επιχειρήσεων.
Σε αρκετές περιπτώσεις, οι κινήσεις αυτές συνδυάζουν αφενός το επιχειρηματικό συμφέρον με την κοινωνική ευθύνη, ωστόσο, αριθμός εταιρειών έχουν αποφασίσει να αναστείλουν τη σύνδεση τους με το Ισραήλ, με μοναδικό γνώμονα την αντίθεση τους στα όσα διαδραματίζονται. Από την άλλη, κάποιες επιχειρήσεις έχουν λάβει τέτοιου είδους αποφάσεις μετά από πιέσεις πολιτών ή και μετά από μποϊκοτάζ στα προϊόντα τους.
Οι πρώτες μορφές μποϊκοτάζ, δημόσιες τοποθετήσεις εταιρειών, διακοπή συνεργασιών και δραστηριοτήτων ξεκίνησαν από την έναρξη της σύγκρουσης το 2023, όμως το τελευταίο διάστημα έχουν ενταθεί, λόγω της συνεχιζόμενης ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα και της κορύφωσης των επιθετικών ενεργειών από το Ισραήλ, με πολλές από αυτές τις αντιδράσεις να χαρακτηρίζονται από συμβολικές, μέχρι και επικίνδυνες για την οικονομία του Ισραήλ.
Πίεζαν τα McDonalds
– Ένα από τα πρώτα παραδείγματα ήταν η υπόθεση με τη γνωστή αθλητική εταιρεία Puma, η οποία, σύμφωνα με το Reuters, το 2023 είχε ανακοινώσει πως δεν επρόκειτο να ανανεώσει τη χορηγία της με την Εθνική Ομάδα Ποδοσφαίρου του Ισραήλ.
Εκπρόσωπος της εταιρείας είχε πει πως η απόφαση λήφθηκε από το 2022 και αφορούσε την ευρύτερη στρατηγική της εταιρείας για λιγότερες χορηγίες, τονίζοντας πως δεν σχετίζεται με αντιδράσεις από ανθρωπιστικό κίνημα που ασκούσε πίεση στην εταιρεία για διακοπή της χορηγίας και της υποστήριξης στο Ισραήλ. Όποια και αν είναι η αλήθεια πίσω από την απόφαση της Puma, η ενέργεια της εταιρείας συνδέθηκε με τα πρώτα μποϊκοτάζ εναντίον του Ισραήλ και καταγράφηκε – ενδεχομένως και λανθασμένα – ως ένα από τα πρώτα παραδείγματα αντίδρασης.
– Ένας άλλος διεθνής κολοσσός, τα McDonald’s, είχαν αποφασίσει το 2024 να αγοράσουν πίσω το franchise των 225 καταστημάτων της στο Ισραήλ, από τον τοπικό συνεργάτη τους τα τελευταία 30 χρόνια Alonyal, μετά από μποϊκοτάζ και διαμαρτυρίες για την απόφασή του να παραχωρεί δωρεάν γεύματα στον ισραηλινό στρατό, σύμφωνα με το AlJazeera. Η εταιρεία συνέχισε τη δραστηριότητα της στο Ισραήλ, ωστόσο, όπως σημειώνεται, εξακολουθεί να καταγράφει απώλειες στην εκεί αγορά.
– Επίσης το 2024, η Samsung Next αποφάσισε να αναστείλει τις δραστηριότητες της στο Ισραήλ και να τις μεταφέρει στο εξωτερικό, λόγω των επιπτώσεων στην ισραηλινή οικονομία από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα.
– Μια γνωστή αλυσίδα καφέ, η Pret A Manger, είχε αποφασίσει να αναστείλει τα σχέδια της για επέκταση καταστημάτων της στο Ισραήλ, ακυρώνοντας συμφωνία που είχε υπογραφεί το 2022. Η αλυσίδα καφέ είχε επικαλεστεί τότε λόγους ασφαλείας αλλά και τους αυστηρούς ταξιδιωτικούς προορισμούς προς το Ισραήλ.
– Στο κάδρο των αντιδράσεων του 2024 μπήκαν, σύμφωνα με δημοσιεύματα και ο αμερικανικός κολοσσός τεχνολογίας Intel, που αποφάσισε να αναστείλει τον σχεδιασμό της για την κατασκευή εργοστασίου microchip, αξίας πέραν των 20 δισ. στο Ισραήλ, αλλά και η γαλλική πολυεθνική ασφαλιστική ΑΧΑ, που απέσυρε όλες τις επενδύσεις της, πωλώντας τις μετοχές που κατείχε σε ισραηλινές τράπεζες.
Οι τελευταίες αντιδράσεις
Οι τελευταίες αντιδράσεις καταγράφηκαν από τον όμιλο σούπερ μάρκετ Carrefour, ο οποίος στα τέλη του 2024 είχε αποφασίσει να κλείσει όλα τα καταστήματα του στην Ιορδανία, μετά από μποϊκοτάζ των Ιορδανών.
Όπως ανέφερε τότε η Ert, οι Ιορδανοί είχαν κλιμακώσει τις αντιδράσεις τους κατά της πολυεθνικής, λόγω ισραηλινών συμφερόντων στην εταιρεία, ενώ μάλιστα, λόγω των αντιδράσεων είχε προηγηθεί το κλείσιμο αριθμού σουπερμάρκετ.
Ανάλογη απόφαση λήφθηκε από τον κολοσσό και για τα σούπερ μάρκετ του στο Ομάν, αφού το κίνημα BDS (Boycott Divestment and Sanctions) είχε κατηγορήσει την εταιρεία, μεταξύ άλλων, ότι μοίραζε δώρα σε ισραηλινούς στρατιώτες, ενώ ρολά κατέβασαν, λόγω ανάλογων αντιδράσεων, και τα καταστήματα της σε Κουβέιτ και Μπαχρέιν.
Ανάλογες αντιδράσεις υπήρχαν και από άλλους ομίλους λιανικής, όπως η βρετανική Co-Op, που ανακοίνωσε ότι διακόπτει τις εισαγωγές από κράτη που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Επίσης, η ιταλική Coop Alleanza 3.0 είχε αποφασίσει να σταματήσει να πουλά προϊόντα που προέρχονται από το Ισραήλ, αφαιρώντας από τα ράφια των σουπερμάρκετ τους αρκετές συσκευασίες.
Το νορβηγικό κρατικό Ταμείο
Το επόμενο πλήγμα για την οικονομία του Ισραήλ ήρθε από την Νορβηγία, αφού το κρατικό ταμείο επενδύσεων της Νορβηγίας, που είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, αποφάσισε όπως αποσύρει τις επενδύσεις του από την αμερικανική εταιρεία Caterpillar και από πέντε ισραηλινές τράπεζες.
Το ταμείο είχε επικαλεστεί παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γάζα, σημειώνοντας σε ανακοίνωση, πως μηχανήματα της Caterpillar είχαν χρησιμοποιηθεί από τους Ισραηλινούς για την καταστροφή παλαιστινιακών περιουσιών. Επίσης, αποσύρθηκε από τις ισραηλινές τράπεζες, First International Bank of Israel, FIBI Holdings, Bank Leumi Le-Israel, Mizrahi Tefahot και Bank Hapoalim, με την αιτιολογία πως χρηματοδοτούν την κατασκευή παράνομων οικισμών στη Δυτική Όχθη.
Να σημειωθεί πως το προηγούμενο διάστημα το ταμείο είχε αποφασίσει επίσης να αποσυρθεί από 11 ισραηλινές εταιρείες.
Εμφύλιος στην Ben & Jerry’s
Σε άλλο επίπεδο, και σε μια πρωτοφανή ανακοίνωση για τα χρονικά, η γνωστή εταιρεία παραγωγής παγωτών Ben & Jerry’s είχε αποκαλέσει τις ενέργειες του Ισραήλ «γενοκτονία» και ενώ υπήρχε εν εξελίξει σοβαρή ρήξη με τη μητρική της εταιρεία Univeler. Αποτέλεσμα αυτών μάλιστα ήταν ο συνιδρυτής της διάσημης φίρμας παγωτών Ben & Jerry’s, Τζέρι Γκρίνφιλντ να παραιτηθεί από την εταιρεία. Η Unilever και η Ben & Jerry’s βρίσκονται σε σύγκρουση από το 2021, όταν η Ben & Jerry’s ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει τις πωλήσεις παγωτών στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη.
Καλεί 15 εταιρείες να σταματήσουν η Διεθνής Αμνηστία
Η Διεθνής Αμνηστία απηύθυνε έκκληση προς κυβερνήσεις και επιχειρήσεις να σταματήσουν δραστηριότητες που, όπως αναφέρει, «συμβάλλουν άμεσα ή έμμεσα» στο «σύστημα απαρτχάιντ εναντίον των Παλαιστινίων» στο Ισραήλ και στη «γενοκτονία στη Γάζα».
Σύμφωνα με την οργάνωση, έχουν καταγραφεί αξιόπιστες αποδείξεις για τη συμβολή δεκαπέντε εταιρειών, ισραηλινών και ξένων, σε παράνομες ενέργειες που συνδέονται με τις ισραηλινές επιχειρήσεις.
Στον κατάλογο, που δεν θεωρείται εξαντλητικός, περιλαμβάνονται η αμερικανική Boeing, της οποίας τα μαχητικά αεροσκάφη και τα πυρομαχικά χρησιμοποιούνται στη Λωρίδα της Γάζας, η κινεζική Hikvision, ηγέτιδα στις τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου και η αμερικανική Palantir, η οποία παρέχει λογισμικό και υπηρεσίες στον στρατό και στις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ.
Η αναφορά αγγίζει επίσης εταιρείες εκτός του στρατιωτικού τομέα, όπως την ισπανική κατασκευάστρια σιδηροδρομικού εξοπλισμού CAF και τον νοτιοκορεατικό όμιλο HD Hyundai.
Όπως σημειώνεται, τα βαριά μηχανήματα των δύο εταιρειών χρησιμοποιούνται για την κατεδάφιση κατοικιών και υποδομών σε παλαιστινιακά εδάφη υπό ισραηλινή κατοχή.
Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας ακολουθεί την κοινή παρέμβαση άνω των 80 μη κυβερνητικών οργανώσεων, μεταξύ τους και η Oxfam, οι οποίες ζήτησαν από κράτη και επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, να τερματίσουν τις εμπορικές συναλλαγές με τους ισραηλινούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη.
Παράλληλα, ανεξάρτητη διεθνής επιτροπή έρευνας, που λειτουργεί με εντολή του ΟΗΕ αλλά δεν εκφράζεται εξ ονόματός του, κατηγόρησε προχθές το Ισραήλ ότι από τον Οκτώβριο του 2023 διαπράττει «γενοκτονία» στη Λωρίδα της Γάζας, εκτιμώντας πως υπάρχει πρόθεση «καταστροφής» του παλαιστινιακού πληθυσμού.
