Νέα στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο οι ήπειροι αποσπώνται αργά μεταξύ τους αποκάλυψε έρευνα του Πανεπιστημίου Curtin, μέσω της μελέτης αρχαίων ροών λάβας που ρηγματώθηκαν κατά μήκος του Ρήγματος Tuz Gölü στην Τουρκία. Η ανάλυση των στερεοποιημένων ηφαιστειακών υλικών, τα οποία στη συνέχεια υπέστησαν διάρρηξη λόγω τεκτονικών διεργασιών, προσέφερε στους επιστήμονες πολύτιμες ενδείξεις για την κίνηση των ηπειρωτικών πλακών και τη σχετική σεισμική επικινδυνότητα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η Ζώνη Ρήγματος Tuz Gölü —ένα γεωλογικό σύστημα μήκους άνω των 200 χιλιομέτρων, ορατό ακόμη και από το Διάστημα— παρουσιάζει σταδιακή διεύρυνση. Η αργή αυτή απόσχιση επιτρέπει την παρατήρηση των δυνάμεων που διαμορφώνουν τον γήινο φλοιό σε περιοχές όπου συναντώνται τεκτονικές πλάκες.
Ο επικεφαλής συγγραφέας, καθηγητής Άξελ Σμιτ από το John de Laeter Centre και τη Σχολή Επιστημών της Γης και Πλανητικών Επιστημών του Curtin, εξήγησε ότι τα ευρήματα επιλύουν ένα μακροχρόνιο ερώτημα σχετικά με τον τρόπο κίνησης του ρήγματος. Τα αποτελέσματα συνιστούν σημαντική πρόοδο τόσο στην αξιολόγηση σεισμικών κινδύνων όσο και στη βελτίωση των παγκόσμιων μοντέλων που περιγράφουν πώς παραμορφώνονται οι ήπειροι.
«Παρόλο που η Τουρκία είναι γνωστή για τα ρήγματα οριζόντιας ολίσθησης που προκαλούν σεισμούς, η μελέτη αυτή επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι το Ρήγμα Tuz Gölü είναι ένα εκτατικό ρήγμα, πράγμα που σημαίνει ότι η γη στις δύο πλευρές απομακρύνεται μεταξύ της και δεν ολισθαίνει πλευρικά, όπως πιστευόταν μέχρι τώρα», είπε ο καθηγητής Σμιτ.
Ανακατασκευάζοντας αρχαίες ροές λάβας
«Πολλές ροές λάβας από το ηφαίστειο Hasandağ πέρασαν πάνω από το ρήγμα και στη συνέχεια ψύχθηκαν, για να θραυστούν αργότερα από σεισμούς. Καταφέραμε να ανασυνθέσουμε το αρχικό τους σχήμα και να καθορίσουμε την ηλικία τους. Αυτό μας επέτρεψε να παρακολουθήσουμε πώς τα πετρώματα που ήταν κάποτε ενωμένα μετατοπίστηκαν με την πάροδο του χρόνου.
Τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν ξεκάθαρα ότι το ρήγμα αποσχίζεται με ρυθμό περίπου ενός χιλιοστού τον χρόνο, αντί να μετακινείται πλευρικά. Η κατανόηση αυτών των κινήσεων είναι κρίσιμη όχι μόνο για την αξιολόγηση ηφαιστειακών και σεισμικών κινδύνων αλλά και για τη βελτίωση των παγκόσμιων μοντέλων πώς παραμορφώνονται οι ήπειροι».
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε προηγμένες επιστημονικές μεθόδους, συνδυάζοντας δεδομένα τηλεπισκόπησης με αναλύσεις από το ιονικό μικροσκόπιο του John de Laeter Centre και χρονολόγηση ηλίου από το Western Australia ThermoChronology Hub (WATCH). Αυτά τα εργαλεία τους επέτρεψαν να προσδιορίσουν την ακριβή ηλικία των ροών λάβας και να μετρήσουν πόσο έχουν μετακινηθεί μέσα σε χιλιάδες χρόνια.
Ο συνεργάτης συγγραφέας του Curtin, αναπληρωτής καθηγητής Μάρτιν Ντανισίκ εξήγησε ότι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι ζιρκονίου μέσα στη λάβα λειτουργούσαν ως φυσικά γεωλογικά χρονόμετρα. Αυτοί οι κρύσταλλοι παγιδεύουν ήλιο που δημιουργείται από τη ραδιενεργό αποσύνθεση ιχνών ουρανίου και θορίου, διατηρώντας ένα αρχείο της ιστορίας της λάβας.
«Μετρώντας ουράνιο, θόριο και ήλιο στο ζιρκόνιο, μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πότε εξερράγησαν οι ροές λάβας, πέρασαν πάνω από το ρήγμα και στη συνέχεια ψύχθηκαν» είπε ο Ντανισίκ.
Αποκαλύπτοντας κρυφές κινήσεις στο τοπίο
Η συνεργάτιδα συγγραφέας του Curtin και ειδικός στην τηλεπισκόπηση Τζάνετ Χάρβει είπε ότι, επειδή στο Ρήγμα Tuz Gölü οι σεισμοί συμβαίνουν λιγότερο συχνά σε σύγκριση με τα γρήγορα κινούμενα όρια πλακών στη βόρεια και ανατολική Τουρκία, μελέτες τοπικής παραμόρφωσης όπως αυτή παρέχουν δεδομένα που δεν μπορεί να προσφέρει μόνο ο σύγχρονος σεισμικός κατάλογος.
«Το ρήγμα βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο όπου αλληλεπιδρούν οι πλάκες της Ευρασίας, της Αραβίας και της Αφρικής» είπε η Χάρβει. Μελετώντας τις κινήσεις του, μπορούμε να κατανοήσουμε πώς κατανέμεται η τεκτονική τάση όταν συγκρούονται ήπειροι, γνώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλα σημεία της οροσειράς Άλπεων–Ιμαλαΐων και σε άλλες ζώνες ηπειρωτικής παραμόρφωσης παγκοσμίως.
Αυτή η έρευνα υπογραμμίζει τη σημασία της επανεξέτασης μακροχρόνιων γεωλογικών παραδοχών και της χρήσης σύγχρονων τεχνικών για την ακριβή μέτρηση του πώς ανταποκρίνονται οι ήπειροι στις τεράστιες πιέσεις των τεκτονικών συγκρούσεων».
naftemeporiki.gr
