Στον συγγραφέα Λάσλο Κρασναχορκάι απονέμεται το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2025, όπως ανακοίνωσε η Σουηδική Ακαδημία.
Το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2025 απονέμεται στον Ούγγρο συγγραφέα «για το συναρπαστικό και οραματικό έργο του, το οποίο, εν μέσω αποκαλυπτικού τρόμου, επιβεβαιώνει τη δύναμη της τέχνης».
Με τη φετινή της απόφαση, η Σουηδική Ακαδημία στρέφεται εκ νέου προς την ουσία της λογοτεχνίας, τιμώντας έναν δημιουργό που κινείται συνειδητά έξω από τους μηχανισμούς της αγοράς. Ο Λάσλο Καζναχορκάι έχει οικοδομήσει ένα αυστηρά προσωπικό και ακατάτακτο ύφος: οι ατέρμονες, ρυθμικές προτάσεις του, η εσωτερική ένταση της αφήγησης και η εμμονική εξερεύνηση των ορίων της ανθρώπινης συνείδησης συνθέτουν ένα corpus που αντιστέκεται στην ευκολία και απαιτεί από τον αναγνώστη βαθιά συμμετοχή.
Σύμφωνα με το σκεπτικό που κατέθεσε ο Πρόεδρος της Σουηδικής Ακαδημίας Άντερς Όλσον, ο Κρασναχορκάι (László Krasznahorkai) είναι ένας μεγάλος επικός συγγραφέας της κεντροευρωπαϊκής παράδοσης που εκτείνεται από τον Κάφκα έως τον Τόμας Μπέρνχαρντ και χαρακτηρίζεται από τον παραλογισμό και τη γκροτέσκα υπερβολή. Ωστόσο, έχει κι άλλα χαρτιά στο μανίκι του, καθώς στρέφεται προς την Ανατολή υιοθετώντας έναν πιο στοχαστικό, λεπτομερώς ρυθμισμένο τόνο. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά έργων εμπνευσμένων από τις βαθιές εντυπώσεις που του άφησαν τα ταξίδια του στην Κίνα και την Ιαπωνία.
Γεννήθηκε το 1954 στην πόλη Γκιούλα της Ουγγαρίας, κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία. Σπούδασε νομικά και φιλολογία στα Πανεπιστήμια του Ζέγκεντ και της Βουδαπέστης. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ούγγρους συγγραφείς, ο οποίος υπηρετεί πιστά μια λογοτεχνία φιλόδοξη και απαιτητική.
Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία (ανάμεσά τους το Βραβείο Kossuth, που αποτελεί τη σημαντικότερη διάκριση της Ουγγαρίας, και το γερμανικό βραβείο Bestenliste-Prize). Το 2015 τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Μπούκερ. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά, τα πολωνικά, τα τσέχικα, τα βουλγάρικα, τα εβραϊκά, τα ιαπωνικά και στα ελληνικά. Δύο βιβλία του («Το τανγκό του Σατανά» και «Η μελαγχολία της αντίστασης») έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον φίλο του σκηνοθέτη Μπέλα Ταρ, για τον οποίο έχει γράψει και πρωτότυπα σενάρια. Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του: «Το τανγκό του Σατανά», «Η μελαγχολία της αντίστασης», «Πόλεμος και πόλεμος» και «H Σέιομπο πέρασε από εκεί κάτω».
Μια απομακρυσμένη αγροτική περιοχή είναι το σκηνικό του πρώτου μυθιστορήματός του, «Το τανγκό του Σατανά», που εκδόθηκε το 1985 και προκάλεσε λογοτεχνική αίσθηση στην Ουγγαρία, όντας και το έργο που ανέδειξε τον συγγραφέα. Το μυθιστόρημα απεικονίζει, με έντονα υποβλητικούς όρους, μια ομάδα άπορων κατοίκων σε μια εγκαταλελειμμένη κολεκτίβα στην ουγγρική ύπαιθρο, λίγο πριν την πτώση του κομμουνισμού. Το σατανικό στοιχείο που αναφέρεται στον τίτλο του βιβλίου είναι παρόν στην ηθική των σκλάβων και στις τακτικές του κεντρικού ήρωα, οι οποίες, αν και αποτελεσματικές, είναι και δόλιες, και αφήνουν σχεδόν όλους τους κατοίκους σε αδιέξοδο.
Η αμερικανίδα κριτικός Σούζαν Σόνταγκ σύντομα ανακήρυξε τον Κρασναχορκάι «μάστορα της αποκάλυψης» της σύγχρονης λογοτεχνίας, μια κρίση στην οποία κατέληξε αφού διάβασε το δεύτερο βιβλίο του συγγραφέα «Η μελαγχολία της αντίστασης» (1989). Εδώ, σε μια πυρετώδη φαντασία τρόμου που εκτυλίσσεται σε μια μικρή ουγγρική πόλη φωλιασμένη σε μια κοιλάδα των Καρπαθίων, το δράμα έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο. Κρίσιμη για τη δραματική ακολουθία των γεγονότων είναι η άφιξη στην πόλη ενός στοιχειωμένου τσίρκου, του οποίου η κύρια ατραξιόν είναι το πτώμα μιας γιγάντιας φάλαινας. Αυτό το μυστηριώδες και απειλητικό θέαμα θέτει σε κίνηση ακραίες δυνάμεις, προκαλώντας την εξάπλωση τόσο της βίας όσο και του βανδαλισμού. Χρησιμοποιώντας ονειρικές σκηνές και γκροτέσκους χαρακτήρες, απεικονίζει με μαεστρία τον βίαιο αγώνα μεταξύ τάξης και αταξίας.
Στο μυθιστόρημα «Πόλεμος και πόλεμος» (1999) μετατοπίζει την προσοχή του πέρα από τα σύνορα της πατρίδας του, επιτρέποντας στον ταπεινό αρχειοφύλακα Κόριν να αποφασίσει, ως τελευταία πράξη της ζωής του, να ταξιδέψει από τα προάστια της Βουδαπέστης στη Νέα Υόρκη, ώστε να μπορέσει, για μια στιγμή, να πάρει τη θέση του στο κέντρο του κόσμου. Η πρόζα του Κρασναχορκάι έχει εξελιχθεί προς μια ρέουσα σύνταξη με μακρές, ελικοειδείς προτάσεις χωρίς τελείες, που έχει γίνει το σήμα κατατεθέν του.
Το «Πόλεμος και πόλεμος» προαναγγέλλει το σπουδαίο μυθιστόρημα «Η άφιξη του Βαρώνου Βενκχάιμ» (2016), αν και σε αυτή την περίπτωση το επίκεντρο είναι η επιστροφή στην πατρίδα, καθώς ο Κρασναχορκάι παίζει με τη λογοτεχνική παράδοση. Εδώ, ο ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι μετενσαρκώνεται στον απελπιστικά ερωτευμένο βαρόνο με τον εθισμό του στο τζόγο.
Το βιβλίο «H Σέιομπο πέρασε από εκεί κάτω» (2008) είναι μια συλλογή 17 ιστοριών διατεταγμένων σε ακολουθία Φιμπονάτσι, που πραγματεύονται τον ρόλο της ομορφιάς και της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε έναν κόσμο τυφλότητας και παροδικότητας. Ιδιαίτερα αξέχαστη είναι η εναρκτήρια σκηνή, στην οποία ένας κατάλευκος ερωδιός στέκεται ακίνητος στη μέση του ποταμού Κάμο στο Κιότο, περιμένοντας το θύμα του στους δίνες του ποταμού. Αόρατος στους περαστικούς, ο πουλί γίνεται μια αόριστη εικόνα της ιδιαίτερης κατάστασης του καλλιτέχνη.
Ο κοινός άξονας που διατρέχει το βιβλίο είναι ο ιαπωνικός μύθος για την Σέιομπο, που σύμφωνα με την παράδοση προστατεύει τον κήπο που κάθε τρεις χιλιάδες χρόνια παράγοντας φρούτα που χαρίζουν αθανασία.
Το Νόμπελ Λογοτεχνίας
Μέχρι σήμερα, το Νόμπελ Λογοτεχνίας έχει απονεμηθεί 118 φορές σε 122 νομπελίστες μεταξύ 1901 και 2024. 18 γυναίκες έχουν λάβει τη συγκεκριμένη διάκριση συνολικά, με πρώτη την Σέλμα Λάγκερλεφ το 1909 και τελευταία, πέρυσι, τη Νοτιοκορεάτισσα συγγραφέα Χαν Κανγκ, που έγινε έτσι η πρώτη Ασιάτισσα γυναίκα που λαμβάνει το Νόμπελ Λογοτεχνίας και η δεύτερη προσωπικότητα από την Κορέα που τιμάται με Νόμπελ, μετά τον πρώην Πρόεδρο Κιμ Ντάε- γιουνγκ που κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 2000.
Το βραβείο, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών, απονέμεται από τη Σουηδική Ακαδημία.
Στη διάρκεια των χρόνων το βραβείο λογοτεχνίας έλαβαν επίσης συγγραφείς πέρα από την πεζογραφική παράδοση, περιλαμβανομένων θεατρικών συγγραφέων, ιστορικών, φιλοσόφων και ποιητών, ανοίγοντας ακόμη και νέα πεδία, όπως με την απονομή του βραβείου στον τραγουδιστή και στιχουργό Μπομπ Ντίλαν το 2016.
