Η κωμικός, ειρηνίστρια, κόρη ακτιβιστών και εγγονή επιζώντα του Ολοκαυτώματος μιλά για τη σκιά του φασισμού που έχει κυριεύσει τη χώρα της.
Στα εβραϊκά Νεβέ Σαλόμ (Γουαχάτ Αλ Σαλάμ στα αραβικά) σημαίνει «Όαση Ειρήνης». Το χωριό αυτό, μεταξύ Τελ Αβίβ και Ιερουσαλήμ, ιδρύθηκε τη δεκαετία του ’70 ως κολεκτιβιστικού χαρακτήρα κοινότητα όπου Εβραίοι και Άραβες μπορούσαν από επιλογή να συμβιώνουν ειρηνικά. Μέσα σ’ αυτή την πειραματική «γυάλα» συνύπαρξης μεγάλωσε, από τα 7 της χρόνια, η Νόαμ Σούστερ Ελιάσι. Αργότερα ενεπλάκη στη διεύθυνση του οργανισμού Interpeace, εταίρο του ΟΗΕ, πριν συνειδητοποιήσει ότι για όσους θέλουν να πολεμήσουν την αδικία πιο αποτελεσματική από τη διπλωματία είναι… η πολιτική σάτιρα. Έτσι, στράφηκε στην stand-up κωμωδία για να αποδομήσει από τη σκηνή με αιχμηρό λόγο, πένθιμο χιούμορ και προσωπικό κόστος, τον εκδικητικό μιλιταρισμό, τον θεσμικό φασισμό, την κανονικοποίηση της φρίκης. Η αφοπλιστική της ιστορία βρίσκεται στο επίκεντρο της πολυβραβευμένης ταινίας της Άμπερ Φάρες «Coexistence, My Ass!», που άνοιξε την Παρασκευή το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού. Την πετύχαμε με βιντεοκλήση να έχει μόλις μετακομίσει ξανά στο Νεβέ Σαλόμ. Όσοι δεν μπόρεσαν να τη δουν από κοντά στην Κύπρο μπορούν να εισέλθουν στο σύμπαν της μέσω αυτής της συνέντευξης.
–Το Νεβέ Σαλόμ δημιουργήθηκε με σκοπό να αποτελέσει μοντέλο συνύπαρξης. Θεωρείς ότι αυτό ήταν μια ουτοπία ή μια αντίφαση; Σε σύγκριση με ό,τι συμβαίνει τώρα, όλα έμοιαζαν καλύτερα- ή έστω λιγότερο εφιαλτικά. Προέρχομαι από ένα σπίτι βαθιά πολιτικοποιημένο. Οι γονείς μου δεν μετακόμισαν εδώ απλώς για τη «συνύπαρξη». Ήξεραν καλά πως για να υπάρξει συνύπαρξη, πρέπει πρώτα να παλέψεις για την ίδια την ύπαρξη. Ήθελαν εγώ κι ο αδελφός μου ν’ αναπτύξουμε συνείδηση, να καταστούμε μια εναλλακτική απέναντι σ’ αυτό που διαπίστωναν γύρω τους: την πραγματικότητα του διαχωρισμού και της κατοχής. Εδώ όλοι επιθυμούν τη συνύπαρξη κι αυτό είναι κάτι όμορφο. Ωστόσο, ο σκοπός είναι να ζούμε στ’ αλήθεια αυτά που πρεσβεύουμε. Να είμαστε η εναλλακτική. Όταν αγωνίζεσαι για ισότητα, όταν κάνεις ό,τι μπορείς για να λες την αλήθεια γι’ αυτό που συμβαίνει, τότε ίσως φτάσεις στην πραγματική συνύπαρξη. Δεν μπορεί να υπάρξει αυτό μεταξύ δυο πλευρών που δεν είναι ίσες. Όλοι λένε ότι θέλουν ειρήνη και συνύπαρξη, όμως προϋπόθεση είναι ν’ αγωνιστούμε για δικαιοσύνη, ισότητα, αναγνώριση της ύπαρξης του άλλου. Όχι, λοιπόν, δεν ήταν ποτέ ουτοπία. Η κατάσταση ήταν πάντα δύσκολη και επώδυνη. Σήμερα, σε σύγκριση με ό,τι συμβαίνει έξω απ’ αυτή, η κοινότητα μοιάζει με το μοναδικό «καταφύγιο» που έχει απομείνει, όπου οι άνθρωποι μπορούν ακόμη να συμβιώνουν και να συζητούν για επώδυνα ζητήματα.
–Λες ότι η «συνύπαρξη» προϋποθέτει την «ύπαρξη». Τι σημαίνει αυτή η φράση σήμερα και ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια; Είναι μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι όλοι εκείνοι οι πολιτικοί μέντορες, οι Παλαιστίνιοι φίλοι και συγγενείς, οι ακτιβιστές με τους οποίους μεγάλωσα, είχαν δίκιο. Ότι βγήκαν αληθινά όλα αυτά για τα οποία προειδοποιούσαν εδώ και χρόνια. Δηλαδή, πως όταν κανονικοποιείς την πραγματικότητα μιας παράνομης κατοχής για τόσο μεγάλο διάστημα, το μόνο που μπορεί να ακολουθήσει είναι η καταστροφή και η απανθρωποποίηση. Μιλάμε για τέτοιο επίπεδο απανθρωποποίησης, ώστε άνθρωποι στη Γάζα να βιώνουν εσκεμμένα λιμό. Είναι αβάσταχτο το γεγονός ότι η ζωή συνεχίζεται κανονικά, ενώ συμβαίνουν αυτά δίπλα μας. Δεν το λέω για να απελπιστώ ή για να τα παρατήσω, αλλά όλα αυτά τα χρόνια υπήρχαν έντονα προειδοποιητικά σημάδια ότι η κατοχή δεν θα σταματήσει στη Δυτική Όχθη, ούτε στη Γάζα. Όταν κανονικοποιείς μια κατοχή και την εφαρμόζεις επί δεκαετίες, διαλύεις το ηθικό υπόβαθρο μιας ολόκληρης κοινωνίας. Σε σημείο να καθίσταται ικανή να διαπράξει τέτοιας κλίμακας εγκλήματα πολέμου, σαν αυτά που παρακολουθούμε. Όλα αυτά δεν ήρθαν από το πουθενά.
–Πότε συνειδητοποίησες ότι η κωμωδία μπορεί να είναι πιο ισχυρό εργαλείο από τη διπλωματία; Συνειδητοποίησα ότι οι άνθρωποι σήμερα ακούν περισσότερο τους κωμικούς και τους καλλιτέχνες παρά τους πολιτικούς. Οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Παλιά ο κόσμος γελούσε με τους κωμικούς και άκουγε τους πολιτικούς. Τώρα γελάει με τους πολιτικούς και ακούει τους κωμικούς. Όταν βρισκόμουν στον πολιτικό στίβο, ένιωσα ότι έπρεπε συνεχώς να αυτολογοκρίνομαι· να φορώ καλό κοστούμι, να προσέχω τις λέξεις μου. Όταν άρχισα να χρησιμοποιώ ένα δημιουργικό εργαλείο όπως η κωμωδία, μπόρεσα να πω πράγματα με τρόπο δημιουργικό. Όχι ότι δεν έχει όρια, αλλά μπορώ να χρησιμοποιώ τη φαντασία μου, να εκφράζομαι με τρόπους που στον χώρο της διπλωματίας δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω.
–Πιάνει τόπο η κωμωδία στην ισραηλινή κοινωνία αυτές τις μέρες; Είναι μια δύσκολη περίοδος.Είναι επώδυνο για μένα να βλέπω κωμικούς με τους οποίους συνεργάστηκα να στρατεύονται στη μηχανή του πολέμου. Κάποιοι, μάλιστα, στη μηχανή προπαγάνδας. Κωμικοί που είναι διάσημοι εδώ κάνουν αστεία για τη Γάζα και για τους λιμοκτονούντες Παλαιστίνιους.Εγώ ξεκίνησα να κάνω κωμωδία επειδή τη βλέπω ως εργαλείο κριτικής απέναντι στην εξουσία, που αποκαλύπτει τις σχέσεις ισχύος. Όταν βλέπω το εργαλείο αυτό να υπηρετεί την προπαγάνδα, με πονάει. Δεν το έχω χωνέψει ακόμη, γιατί θεωρώ ότι, στον πυρήνα της, η κωμωδία υπάρχει για να ξεσκεπάζει το κακό. Ξέρεις, πολλοί κωμικοί μού λένε- ιδιωτικά- ότι το πολύ που μπορούν να αρθρώσουν δημόσια είναι φράσεις όπως «κατάπαυση πυρός», «σταματήστε τον πόλεμο» ή «επιστρέψτε τους ομήρους». Όταν πρόκειται να μιλήσουν ανοιχτά για τα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα, ξέρουν πως έχουν πολλά να χάσουν. Κάνουν τους υπολογισμούς τους και κατανοώ πως κάποιοι έχουν οικογένειες να θρέψουν και δεν μπορούν να ρισκάρουν. Εγώ, όμως, δεν μπορώ να φανταστώ μεγαλύτερο ρίσκο από το να απεμπολείς τις ίδιες σου τις ηθικές αξίες.
–Σ’ έχουν αποκαλέσει «προδότρια», έχουν αποχωρήσει θεατές από παραστάσεις σου, προσπάθησαν ακόμα και να σε διακόψουν. Πώς διαχειρίζεσαι τέτοια περιστατικά; Όταν ρατσιστές που υποστηρίζουν όσα κάνει το Ισραήλ με αποκαλούν «προδότρια» ή φεύγουν από τις παραστάσεις μου, για μένα αυτό είναι τιμητικό.
–Έχοντας εργαστεί μέσα στο σύστημα του ΟΗΕ, πώς βλέπεις σήμερα τις διεθνείς προσπάθειες ειρήνευσης; Είναι ειλικρινείς ή προσχηματικές; Νομίζω πως η εποχή μας είναι ολέθρια κι έχουν αλλάξει πολλά στις δυναμικές που γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Ένα από τα βασικά σημεία της κριτικής μου προς τον ΟΗΕ είναι ότι φοβάται την αλλαγή. Οι μηχανισμοί του βασίζονται στο να λειτουργούν μέσα στο υπάρχον στάτους κβο. Είναι εξαιρετικοί στο να συντηρούν στάτους κβο.Όμως τώρα, απέναντι στον φασισμό και σε ηγέτες όπως ο Τραμπ κι ο Νετανιάχου που κάνουν ό,τι γουστάρουν, βλέπουμε και τον ΟΗΕ να βρίσκεται υπό απειλή.Υπάρχουν οργανισμοί που μπορούν να παρέχουν βοήθεια και στήριξη. Αλλά μπροστά σ’ αυτή τη σκληρότητα, δυστυχώς είναι ανήμποροι.Το μόνο που απομένει, είναι κάποιες δημόσιες τοποθετήσεις. Για παράδειγμα, όταν η UNRWA λέει ότι χιλιάδες φορτηγά με προμήθειες είναι έτοιμα να εισέλθουν στη Γάζα και δεν τους επιτρέπεται, αυτό είναι φρικτό, σπαρακτικό.Ο ΟΗΕ έχει αυτή τη στιγμή τους πόρους να μπει και να βοηθήσει τον κόσμο. Ως άνθρωπος, φυσικά και θέλω να το κάνει.Αλλά σε μακροεπίπεδο, όταν εργαζόμουν εκεί, διαπίστωσα πόσο δύσκολο είναι να σκέφτεται κανείς έξω από τα καθιερωμένα για να αναχαιτίσει την άνοδο του φασισμού. Φτάσαμε εδώ που φτάσαμε επειδή, εν μέρει, θεσμοί όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ κ.ά., στέκουν ανήμποροι απέναντι στην επέλαση του φασισμού. Δεν έχουν καμία ουσιαστική επιρροή. Δεν το άντεχα αυτό.
–Τι σε πληγώνει πιο πολύ σ’ αυτό που συμβαίνει σήμερα; Ότι είμαι εγγονή επιζώντα του Ολοκαυτώματος που παρακολουθεί τα εγγόνια των επιζώντων του Ολοκαυτώματος να διαπράττουν ένα νέο Ολοκαύτωμα ενάντια σε κάποιον άλλον λαό. Είναι μια θλιβερότατη εποχή για να ζει κανείς.
–Έπαψες να πιστεύεις στον στόχο της συνύπαρξης; Έχει χάσει ο όρος το νόημά του; Δεν είναι ότι έχει χάσει το νόημά του. Ο λόγος που έδωσα στην παράσταση αυτόν τον αστείο τίτλο, «Coexistence, My Ass!», δεν είναι επειδή τάσσομαι κατά της συνύπαρξης ή έχω παραιτηθεί από την ιδέα. Η συνύπαρξη είναι κάτι όμορφο- το έχω ζήσει και γνωρίζω. Το ζήτημα να αποδομήσουμε αυτόν τον όρο και να εξετάσουμε τι προϋποθέτει. Δηλαδή, τι πρέπει να κάνουμε για να φτάσουμε σε μια πραγματική συνύπαρξη. Για να γίνει αυτό, πρέπει να πούμε τα πράγματα ως έχουν: αυτή τη στιγμή το Ισραήλ εξαφανίζει τον παλαιστινιακό λαό. Δεν μπορείς να μιλάς για συνύπαρξη, ενώ προκαλείς τόσο πόνο και καταστροφή στον άλλον λαό με τον οποίο υποτίθεται ότι θέλεις να συνυπάρξεις. Αυτό που προσπαθώ να μεταδώσω μέσα από την ταινία και τη δουλειά μου γενικότερα- και ανυπομονώ να το εισπράξει το κοινό στην Κύπρο- είναι η δική μου οπτική για το τι πρέπει να συμβεί, ώστε να έρθουμε ένα βήμα πιο κοντά στο όνειρο της πραγματικής συνύπαρξης. Πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε μερικές σκληρές πολιτικές πραγματικότητες.
–Έρχεσαι σε μια κοντινή χώρα, την Κύπρο, η οποία επίσης βιώνει τη διαίρεση, την ξένη κατοχή και δεκαετίες διπλωματικής στασιμότητας. Ποιες σκέψεις κάνεις επ’ αυτού; Είμαι βέβαιη ότι το «Coexistence, My Ass!» θα ξυπνήσει συναισθήματα και προσωπικές ιστορίες στους θεατές της Κύπρου. Θέλω πραγματικά να ακούσω τι έχουν να πουν οι άνθρωποι εκεί και τι σκέψεις γεννά για τη δική σας κατάσταση. Θέλω να ενθαρρύνω τον κόσμο να έρθει να μου μιλήσει, να μου πει τι ένιωσε και πώς τους αγγίζει.
–Στην Κύπρο πολλοί αισθάνονται ότι η διεθνής κοινότητα έχει σιωπηλά αποδεχτεί το στάτους κβο. Διακρίνεις ομοιότητες με την κατάσταση στη χώρα σου; Ναι, σίγουρα. Προφανώς η κλίμακα της βίας είναι διαφορετική, αλλά η παγίδα να διατηρείται το στάτους κβο και να πιστεύουμε ότι όλα πάνε καλά, μόνο επειδή υπάρχει μια φαινομενική σταθερότητα, είναι ανησυχητικά γνώριμη. Γι’ αυτό λέω ότι θέλω να ακούσω τους ανθρώπους. Πώς το βλέπουν; Νιώθουν ότι ζουν σε μια «φούσκα» που κάποια στιγμή θα σκάσει; Στα δικά μου μέρη, πάντως, κάποιοι εδώ και χρόνια προειδοποιούμε ότι το στάτους κβο δεν είναι βιώσιμο.
–Τι θα έλεγες σ’ έναν νεαρό Κύπριο, δεύτερης ή τρίτης μεταπολεμικής γενιάς, που μεγάλωσε σε διαιρεμένο νησί και νιώθει μουδιασμένος ή αποκαρδιωμένος μπροστά στο ενδεχόμενο πολιτικής αλλαγής; Πρώτα απ’ όλα ότι τον καταλαβαίνω απόλυτα. Δεν είναι εύκολο. Η ελπίδα και η αλλαγή δεν είναι κάτι που έρχεται μέσα σε λίγες μέρες. Είναι μακρά διαδικασία, προϋποθέτει αγώνες και μάχες μεγάλων αποστάσεων. Πρέπει να πιστεύουμε, όπως και στο παρελθόν που οι άνθρωποι κατάφεραν να ελευθερωθούν και να επιβιώσουν από φρικτές καταστάσεις, ότι η αλλαγή είναι αναπόφευκτη. Ίσως να μη φαίνεται έτσι τώρα, αλλά πρέπει να πιαστούμε από την ιδέα ότι η παραίτηση δεν είναι επιλογή και η ελπίδα δεν είναι κάτι «σαχλά θετικό», όπως όταν διαλογίζεσαι, αγκαλιάζεις δέντρα ή τριγυρνάς μόνιμα μ’ ένα χαμόγελο. Η αλλαγή έρχεται από απρόσμενα μέρη, μετά από δεκαετίες και μακροχρόνιο αγώνα. Στους νέους που θέλουν να δουν την αλλαγή έχω να πω να μη σταματούν να γράφουν, να διαμαρτύρονται, να ενημερώνουν, να φωνάζουν, να κάνουν ό,τι μπορούν- όσο κλισέ κι αν ακούγεται. Ακόμα κι αν η φωνή σου δεν είναι δυνατή πρέπει να την υψώσεις και να γίνεις η αλλαγή που θέλεις να δεις. Διαφορετικά, το στάτους κβο και η προέλαση του φασισμού θα επικρατήσουν.
–Πώς επηρεάζει τη δημιουργική σου δουλειά η διαγενεακή μνήμη του διωγμού, του εκτοπισμού και της εξορίας; Εδώ στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη και οι δύο λαοί κουβαλούν τα τραύματά τους. Οι Παλαιστίνιοι τα τραύματα της συνεχιζόμενης καταστροφής, της Νάκμπα. Οι Εβραίοι τα τραύματα του Ολοκαυτώματος. Αποτελούν μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος και μας τα υπενθυμίζουν διαρκώς. Γι’ αυτό και στις 7 Οκτωβρίου αυτή η πληγή από το παρελθόν χρησιμοποιήθηκε αμέσως για να επιφέρει ακόμα περισσότερο πόνο. Τα ΜΜΕ δεν σταμάτησαν να λένε ότι «η 7η Οκτωβρίου είναι η μεγαλύτερη σφαγή Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα». Από την πρώτη κιόλας μέρα, δημιουργήθηκε η σύνδεση ότι αυτό που συνέβη στο Ολοκαύτωμα επαναλαμβάνεται τώρα, πως είναι το μεγαλύτερο κακό από τότε. Έτσι, πολλοί ταύτισαν τα τραύματά τους μ’ εκείνα του παρελθόντος. Όμως, αν είμαστε πραγματικά αποφασισμένοι να διδαχτούμε από τα τραύματα του παρελθόντος, πρέπει να καταλάβουμε ότι η εκδικητικότητα και η βάρβαρη χρήση στρατιωτικής ισχύος το μόνο που πετυχαίνουν είναι να βαθαίνουν το τραύμα, να προκαλούν ακόμη περισσότερο πόνο και δυστυχία.
–Ποιος ο ρόλος του τραύματος στην κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης; Στο Ισραήλ μεγαλώνουμε με τη φράση «Ποτέ ξανά». Ότι αυτό με το Ολοκαύτωμα συνέβη σ’ εμάς, τον εβραϊκό λαό και δεν θα ξανασυμβεί ποτέ και πουθενά. Αλλά βλέπουμε πόσο εύκολο είναι να ξεχνάμε το παρελθόν και να αφήνουμε την εκδικητικότητα να μας κυριεύει. Να επιτρέπουμε σε επικίνδυνους ηγέτες να διατείνονται ότι όλα γίνονται για «σκοπούς αυτοάμυνας». Μα τι είδους αυτοάμυνα είναι αυτή, όταν λιμοκτονούν βρέφη, παιδιά, γυναίκες και άνδρες, οικογένειες ολόκληρες χωρίς νερό και φαγητό; Είναι ντροπή για το ίδιο μας το τραύμα. Εντούτοις, θα πω και κάτι άλλο. Αυτή τη στιγμή, δεν με νοιάζουν οι πρόγονοί μου, το παρελθόν, ή το Ολοκαύτωμα. Θέλω απλώς να σταματήσει αυτό που κάνουμε στη Γάζα. Με το να βυθιζόμαστε στο παρελθόν και να μιλάμε για τραύματα, επικεντρωνόμαστε σε λάθος μήνυμα. Φυσικά και υπάρχουν τραύματα που κουβαλούν οι άνθρωποι και είναι δύσκολο να δεις τον πόνο του άλλου. Αλλά τη στιγμή αυτή προέχει να μιλήσουμε για το πώς θα σταματήσει η γενοκτονία στη Γάζα. Δεν βοηθά σε τίποτα να αναλύουμε παλιά τραύματα.
–Αν είχες πέντε απρόσκοπτα λεπτά σε ισραηλινό εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο, τι θα έλεγες; Θέλεις να πάω φυλακή;
–Συχνά, η κριτική προς το Ισραήλ παρουσιάζεται ως έκφραση αντισημιτισμού. Ως Εβραία γυναίκα που εκφράζεται ανοιχτά και επικριτικά πώς το σχολιάζεις αυτό; Είναι μια χειραγώγηση για να μας κάνουν να σωπάσουμε. Μια μέθοδος φίμωσης. Το να αντιτίθεσαι στον σκοτωμό τόσων ανθρώπων, ανάμεσά τους και άνθρωποι που γνωρίζω εκεί στη Γάζα, δεν είναι αντισημιτισμός. Στην πραγματικότητα, αντισημιτικό είναι να αποκαλείς αντισημίτη όποιον εναντιώνεται στη μαζική εξολόθρευση αθώων ανθρώπων. Αντισημιτικό είναι να λες σε Εβραίους που επιλέγουν να εναντιώνονται στη φρίκη ότι είναι «αντισημίτες» επειδή υπερασπίζονται την ανθρωπιά. Ο αντισημιτισμός είναι υπαρκτό πρόβλημα. Όταν όμως τσουβαλιάζεις ως «αντισημιτισμό» κάθε θεμιτή κριτική στις πρακτικές του Ισραήλ, κάποια στιγμή που θα συμβούν πραγματικά περιστατικά αντισημιτισμού, ο κόσμος δεν θα μπορεί να τα δει.
–Έχεις πει ότι η ισραηλινή κοινωνία έμαθε να μη βλέπει τους Παλαιστίνιους ως κανονικά ανθρώπινα όντα. Πώς ξεφεύγει κάποιος απ’ αυτή τη θεώρηση; Ήμουν πραγματικά τυχερή που οι γονείς μου με μεγάλωσαν στο πνεύμα του Νέβε Σαλόμ/ Γουαχάτ αλ- Σαλάμ, όχι απλώς για να ζω πλάι στους Παλαιστίνιους, αλλά και μέσα στην ζωή, ταυτότητα, κουλτούρα, ιστορία και κληρονομιά τους. Είναι κομμάτι του DNA μου από την ηλικία των επτά ετών. Οι πλείστοι Ισραηλινοί δεν συναναστρέφονται ποτέ Παλαιστίνιους, πέρα από επαγγελματικά περιβάλλοντα- όπως νοσοκομεία ή υπηρεσίες εξυπηρέτησης. Δεν υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για να δει ο ένας τον άλλον ως άνθρωπο. Λόγω αυτού του διαχωρισμού, οι Ισραηλινοί δεν έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν πραγματικά τους Παλαιστίνιους.
–Τι θα χρειαζόταν για να ξεφύγει από τη θεώρηση αυτή η ισραηλινή κοινωνία; Νομίζω ότι αναλογεί τεράστια ευθύνη στο εκπαιδευτικό σύστημα, στα μέσα ενημέρωσης, στους ανθρώπους που εκλέγουμε να μας εκπροσωπούν, σε όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις που προτίμησαν να επεκτείνουν τους εποικισμούς, τον διαχωρισμό και το απαρτχάιντ. Προτίμησαν να κάνουν διακρίσεις εναντίον των Παλαιστινίων. Προτίμησαν να ενισχύσουν φασίστες, εγκληματίες πολιτικούς όπως ο (Ιταμάρ) Μπεν-Γκβιρ και ο (Μπεζαλέλ) Σμότριτς και την άκρα δεξιά, αντί να δώσουν εξουσία ή αναγνώριση σε Παλαιστίνιους πολίτες του Ισραήλ που είναι μέλη της Κνεσέτ, όπως λ.χ. ο Αϊμάν Οντέχ- ο οποίος πρόσφατα κινδύνευσε να αποπεμφθεί από την Κνεσέτ. Ειδικά όταν Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ δίνουν το παράδειγμα της δημοκρατίας, της ισότητας και της ηγεσίας, η εβραϊκή ισραηλινή ηγεσία τους βλέπει ως απειλή. Αντί να τους ενδυναμώνει, να τους προβάλει ως πρότυπα, τους αποκλείει και δεν τους αντιμετωπίζει ως εταίρους. Άρα, θα χρειαστεί μια πραγματική επανάσταση για να αποδυναμωθεί ο φασισμός που κυριεύει τη χώρα.
–Τι σκέψεις κάνεις σχετικά με εξαγγελίες σχεδίων όπως αυτά του Τραμπ για τη Γάζα κι όταν ακούς όρους όπως «ανθρωπιστική μετεγκατάσταση»; Σε τι μέλλον ότι παραπέμπουν; Από τη μία δεν με εκπλήσσουν πια κι από την άλλη δεν μπορώ να πιστέψω ότι αυτή είναι η πραγματικότητα και πρέπει να καθόμαστε και ν’ ακούμε αυτούς τους ανθρώπους. Μένω άφωνη πολλές φορές, δεν είμαι σίγουρη ότι έχω τις απαντήσεις. Δεν ξέρω πώς θα μπορέσουμε να αντέξουμε αυτό το επίπεδο αγριότητας και δυστοπίας. Αλλά θέλω να πιστεύω ότι όλα αυτά τα τρελά «οράματα» κι αυτή η παράνοια, δεν θα αποδώσουν καρπούς κι ο λαός της Γάζας θα καταφέρει να επιβιώσει και να επανακάμψει. Ότι, εν τέλει, πραγματικά ανθρώπινα όντα και πραγματικοί ηγέτες θα καταφέρουν να ενώσουν δυνάμεις και να σώσουν τον λαό της Γάζας.
Ελεύθερα, 3.8.2025
