Η σύνθεση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη του περασμένου χρόνου, ανέδειξε τη σημασία της ύπαρξης ενός Επιτρόπου για την Μεσόγειο.
Μιας περιοχής αντιμέτωπης με μεγάλες προκλήσεις , η οποία αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την περασμένη Παρασκευή η Επίτροπος Μεσογείου Ντουμπράβκα Σούιτσα πραγματοποίησε επίσκεψη στη χώρα μας και είχε επαφές με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, τον υπουργό Εξωτερικών, Κωνσταντίνο Κόμπο, και την υφυπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Μαριλένα Ραουνά.
Μιλώντας στον Φιλελεύθερο η Ευρωπαία Επίτροπος μίλησε για την ανάγκη για στενότερη συνεργασία και μεγαλύτερη επένδυση πόρων, προβάλλοντας πως αυτά είναι θεμελιώδη για την προώθηση της ειρήνης και της ευημερίας. Οι προκλήσεις που αφορούν την Μεσόγειο είναι πολλές και ποικιλόμορφες. Από την συνεχόμενη αναταραχή και τους πολέμους στη Μέση Ανατολή, το μεταναστευτικό και οι αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η Μεσόγειος βρίσκεται σε μια δίνη. Η Ντουμπράβκα Σούτσα πιστεύει πως το Νέο Σύμφωνο για τη Μεσόγειο, όπως οι νέες πρωτοβουλίες που προγραμματίζουν οι Βρυξέλες για την περιοχή, πως θα ενισχύσουν την συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και των γειτονικών χωρών, φέρνοντας θετικά αποτελέσματα για όλους.
Ιδιαίτερη έμφαση, έδωσε στη στήριξη της Κύπρου μέσω ενεργειακών διασυνδέσεων, με στόχο τη μείωση της ενεργειακής απομόνωσης και την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι εξελίξεις στον τομέα του φυσικού αερίου και η στρατηγική συνεργασία με άλλες χώρες της περιοχής επισημαίνονται ως ευκαιρίες που μπορούν να συνδράμουν στην ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ, εξήγησε. Τέλος, αναγνώρισε τις δημογραφικές προκλήσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού και οι κοινωνικές μεταβολές, που απασχολούν τη Μεσόγειο. Η εστίαση στη νέα γενιά και η ανάπτυξη προγραμμάτων συνεργασίας και κινητικότητας θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική ευημερία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής, υποστήριξε.
-Γιατί κρίθηκε αναγκαίο να υπάρχει Επίτροπος για την Μεσόγειο και όχι για την Βαλτική για παράδειγμα ή για την Κεντρική Ευρώπη;
-Η ιδέα πίσω από την δημιουργία αυτού το χαρτοφυλάκιο έχει να κάνει λιγότερο με την γεωγραφία και περισσότερο με τους ιστορικούς δεσμούς και τις στρατηγικές σχέσεις. Διορίζοντας ένα Επίτροπο για την Μεσόγειο, η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλησε να δώσει ζωή σε ένα νέο όραμα και να δώσει επιπρόσθετη αξία, όχι γιατί είναι πιο σημαντική η περιοχή αυτή από άλλες, αλλά γιατί θέτει ξεχωριστές, σύνθετες εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις.
-Ποιες είναι οι κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες της περιοχής της Μεσογείου σήμερα;
-Η αντιμετώπιση των συνεχών συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και της ανάγκης για κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη και ανασυγκρότηση, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η κλιματική αλλαγή και η αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης είναι απλά μόνο μερικές από τις προκλήσεις. Μόνο με την επένδυση περισσότερων πόρων και τη στενότερη συνεργασία με τους εταίρους μας θα μπορέσουμε να γυρίσουμε σελίδα, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τις κοινές προκλήσεις και μετατρέποντάς τες σε ευκαιρίες. Θέλουμε να εκμεταλλευτούμε και να μεγιστοποιήσουμε τα αμοιβαία οφέλη, όπως η μείωση του κόστους ενέργειας, η απελευθέρωση ιδιωτικών επενδύσεων και η κινητοποίηση μεγάλων περιφερειακών έργων για τη δημιουργία ευκαιριών, ειδικά για τους νέους και τις επιχειρήσεις μας. Η επένδυση στο οικονομικό δυναμικό της Μεσογείου είναι, επίσης, μια επένδυση στην ανταγωνιστικότητα και τη σταθερότητα της Ευρώπης. Ο στόχος είναι να διασφαλιστεί η ειρήνη, η ανάπτυξη και η ευημερία για τους ανθρώπους και στις δύο όχθες της θάλασσάς μας και να παρέχουμε ένα καλύτερο μέλλον για τους νέους.
-Ποιες πρωτοβουλίες θα δημιουργήσει το Νέο Σύμφωνο για την Μεσόγειο; Θα καταφέρει να κάνει τη διαφορά για τις χώρες της περιοχής; Καιμεποιοτρόπομπορείναεπωφεληθεί η Κύπρος;
-Η δράση μας θα συμπεριλάβει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και φέρνοντας τα στη διάθεσή μας: από τη νομοθεσία μέχρι και νέες πρωτοβουλίες όπως η εφαρμογή της Στρατηγικής για τον Κόλπο και η Πρωτοβουλία Συνεργασίας για Καθαρές Τεχνολογίες Ενέργειας Διαμέσου της Μεσογείου, καθώς και τη χρήση προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των προγραμμάτων Erasmus + και Horizon στους εταίρους μας από την άλλη πλευρά της Μεσογείου. Το Νέο Σύμφωνο είναι μία από τις βασικές μου προτεραιότητες. Θα επικεντρωθούμε σε θεμελιώδεις τομείς όπως η καθαρή ενέργεια, η μετανάστευση, η οικονομική ανάπτυξη, η ασφάλεια, η ψηφιακή και η μεταφορική συνδεσιμότητα και η μπλε οικονομία.
Στόχος μας δεν είναι να παραμείνει μια συμφωνία στο χαρτί, να παράγουμε ακόμη ένα έγγραφο, αλλά να δημιουργήσουμε και να έχει ένα πραγματικό και στέρεο αντίκτυπο μαζί με τους εταίρους μας σε ίσες βάσεις – και γι’ αυτό ξεκίνησα εκτενείς διαβουλεύσεις. Η Κύπρος, ως βασικός παίκτης στην περιοχή, θα ωφεληθεί σίγουρα από τις ισχυρότερες συνεργασίες που θα οικοδομηθούν και από τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την ευημερία που επιδιώκει να δημιουργήσει από κοινού το Νέο Σύμφωνο. Γι’ αυτό ήρθα εδώ, για να ακούσω τις προτάσεις και την εμπειρογνωμοσύνη της Κύπρου.
-Η ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας είναι ένα ζήτημα πολύ σημαντικό και για τις δύο χώρες. Τι είδους υποστήριξη μπορεί και πρέπει να παρέχει η ΕΕ στα δύο κράτη μέλη; Και ποια οφέλη ενδεχομένως να υπάρξουν για την ίδια την ΕΕ;
-Πρώτα από όλα πρέπει να σας πω, ότι η ηλεκτρική διασύνδεση αφορά ένα σημαντικό κομμάτι του Νέου Συμφώνου για τη Μεσόγειο. Σε αυτό το μέτωπο εργαζόμαστε στενά με όλες τις κυβερνήσεις, αλλά και τον ιδιωτικό τομέα. Σκοπεύουμε να τονώσουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες και την καθαρή τεχνολογία μέσω της περαιτέρω ενσωμάτωσης ηλεκτρικών διασυνδέσεων για πιο σταθερή και αποδοτική χρήση σε όλη τη Μεσόγειο, ενώ ταυτόχρονα θα ξεκινήσουμε την Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Ενέργεια και τις Καθαρές Τεχνολογίες Διαμέσου της Μεσογείου για να αυξήσουμε το εμπόριο ανανεώσιμης ενέργειας και να υποστηρίξουμε την παραγωγή καθαρών τεχνολογιών.
Όσον αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας, θα ήθελα να τονίσω ότι η ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου (Great Sea Interconnector) είναι πολύ σημαντική για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς θα επιτρέψει τη σύνδεση της Κύπρου με το ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Και εδώ να πούμε πως είναι το τελευταίο κράτος μέλος που δεν είναι συνδεδεμένη με το ευρωπαϊκό δίκτυο. Θα είναι επίσης καθοριστική στην αποανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος του νησιού και στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το έργο έχει λάβει επιχορήγηση ύψους 657 εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή μέρους της διασύνδεσης Κύπρου-Κρήτης. Θα είναι μια βασική υποδομή που θα τερματίσει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου και φυσικά θα συνδέσει όλες τις χώρες της ΕΕ με το ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της ηπειρωτικής Ελλάδας. Με την ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, θα συμβάλει επίσης στην ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή της Μεσογείου.
-Μπορούν τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο να είναι μια μεταβατική λύση για τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης μέχρι να ολοκληρωθεί η πράσινη μετάβαση; Και αν ναι πως μπορεί η ΕΕ να επωφεληθεί από το κυπριακό φυσικό αέριο;
-Η συνεργασία στην Μεσόγειο μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες σταθερότητας και να φέρει ευκαιρίες συμπεριλαμβανομένης και της πρόσβασης σε φυσικούς πόρους, όπως η καθαρή ενέργεια και τα κρίσιμα ορυκτά. Όπως έχετε ήδη αναφέρει το φυσικό αέριο, αναμένεται να παίξει κάποιο ρόλο στην μετάβαση σε μια κλιματική ουδέτερη οικονομία. Επομένως, τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Μεσόγειο είναι σημαντικά για την ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΕ θέλει να συνεργαστεί με τις χώρες συνεργάτες μας στην περιοχή, όπως για παράδειγμα μια τριμερής συμφωνία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Η ΕΕ, επίσης, διερευνά τις δυνατότητες μεταφοράς ενέργειας από την περιοχή σε ευρωπαϊκό έδαφος είτε μέσω καλωδίων ηλεκτρικής ενέργειας είτε μέσω LNG.
-Σύμφωνα με αρκετές προβλέψεις η Μεσόγειος θα είναι από τις περιοχές που θα χτυπηθούν σκληρά από την κλιματική αλλαγή. Ποια μέτρα πρέπει να λάβουν οι χώρες για να μετριάσουν τις συνέπειες;
-Η περιοχή της Μεσογείου ζεσταίνεται 20% πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο και αυτό φέρνει φυσικές καταστροφές, ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασία και ερημοποίηση. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, απαιτείται ενισχυμένη περιφερειακή συνεργασία μεταξύ ημών και των νότιων εταίρων μας, προκειμένου να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των κοινωνιών, των οικοσυστημάτων και των υποδομών μας απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική δράση αποτελεί μέρος των συνεργασιών μας σύμφωνα και με το Νέο Σύμφωνο για τη Μεσόγειο. Δουλεύουμε στενά με τις κυβερνήσεις, τον ιδιωτικό τομέα και την κοινότητα των πολιτών για να διασφαλίσουμε μια δίκαιη και συμπεριληπτική πράσινη μετάβαση και ισχυρή συνεργασία για την ανθεκτικότητα στο κλίμα, την ενέργεια, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαχείριση του νερού. Θέλουμε, επίσης, να ενισχύσουμε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας και τους σχετικούς πόρους για κλιματικές καταστροφές και να συμβάλουμε στον στόχο της ΕΕ για το κλίμα το 2040 στο πλαίσιο της επίτευξης της ουδετερότητας το αργότερο μέχρι το 2050.
Γέφυρα με την Μέση Ανατολή
–Οι προκλήσεις εξαιτίας της κατάστασης στη Μέση Ανατολή είναι τεράστιες. Μπορεί η Κύπρος να γίνει γέφυρα συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ της περιοχής αυτής και της ΕΕ;
– Η Κύπρος είναι σε μοναδική θέση—τόσο γεωγραφικά όσο και γεωπολιτικά—να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της ΕΕ. Ως μέλος της ΕΕ με ισχυρούς ιστορικούς, πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με την περιοχή, η Κύπρος μπορεί να διευκολύνει τον διάλογο, να προάγει τη σταθερότητα και να ενθαρρύνει τη συνεργασία σε καίρια ζητήματα όπως η σταθερότητα, η ασφάλεια, η ενέργεια και η μετανάστευση. Η τεχνογνωσία της και οι μακροχρόνιες σχέσεις με τις χώρες της περιοχής, της επιτρέπουν να λειτουργεί ως μια αξιόπιστη και αξιόπιστη πλατφόρμα για τη περιφερειακή διπλωματία, ενώ η συμμετοχή της στην ΕΕ προσφέρει έναν άμεσο δίαυλο για τη μεταφορά των ανησυχιών και των συμφερόντων της περιοχής, καθώς και την επισήμανση πιθανών τομέων συνεργασίας με την περιοχή στις Βρυξέλλες.
Με την επισήμανση και την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων, συμφερόντων και ευκαιριών, με τη χρηματοδότηση κοινών έργων και με την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ ατόμων, η Κύπρος μπορεί να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και συνεργασίας σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και να ενισχύσει περαιτέρω τις σχέσεις της ΕΕ με τους εταίρους μας στη Μέση Ανατολή και τον Κόλπο, προσθέτοντας και διευρύνοντας την ευρωπαϊκή γεωπολιτική παρουσία στην περιοχή.
Mείωση 35% στις διαβάσεις προς την ΕΕ μέσω της ανατολικής μεσογειακής διαδρομής
–Η Μεσόγειος είναι μια από τις πιο πολυσύχναστες μεταναστευτικές ροές με εκατοντάδες θανάτους κάθε χρόνο. Πως γίνεται η Κύπρος και οι άλλες χώρες της περιοχής να έχουν ειρήνη, ασφάλεια όταν έχουν να αντιμετωπίσουν ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές; Με πιο τρόπο η ΕΕ μπορεί πραγματικά να βοηθήσει αυτές τις χώρες;
– Είναι με ικανοποίηση που τονίζω πως στους πρώτους δύο μήνες του 2025, παρατηρήσαμε μείωση 35% στις ανιχνεύσεις παράνομων διασυνοριακών διαβάσεων προς την ΕΕ μέσω της ανατολικής μεσογειακής διαδρομής. Με ιδιαίτερη σημασία για την Κύπρο, η Επιτροπή συνεχίζει να υλοποιεί το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για την Ανατολική Μεσόγειο, με έμφαση στην ενίσχυση της πρόληψης της παράνομης μετανάστευσης και στη βελτίωση της διαχείρισης των ροών σε συνεργασία με κύριες χώρες προέλευσης και διέλευσης. Οι δράσεις που έχει αναλάβει μέχρι τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν συμβάλει σημαντικά στην ανακοπή των αφίξεων μέσω της Πράσινης Γραμμής. Το 2024 είχαμε 60% λιγότερες αφίξεις σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, πρέπει να παραμείνουμε σε εγρήγορση και να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε τις εξελίξεις από κοντά, διασφαλίζοντας ότι είμαστε προετοιμασμένοι. Η διαχείριση της μετανάστευσης θα διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στο Νέο Σύμφωνο για τη Μεσόγειο, το οποίο θα χρησιμεύσει ως βάση για την εξειδίκευση των εξωτερικών πτυχών της πολιτικής μετανάστευσης. Όπως γνωρίζετε, η προσέγγιση της ΕΕ για τη μετανάστευση είναι ολιστική και καλύπτει ολόκληρη τη διαδρομή.
Οι πηγές των αναγκαστικών εκτοπίσεων και της παράνομης μετανάστευσης είναι πολλές και σύνθετες. Πόλεμοι, έλλειψη οικονομικών ευκαιριών, κλιματική αλλαγή, για να αναφέρω μερικούς μόνο παράγοντες. Με αυτό το πνεύμα, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις χώρες εταίρους μας στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στη μετανάστευση και στην αντιμετώπιση των βασικών αιτίων της παράνομης μετανάστευσης. Η μείωση της παράνομης μετανάστευσης ανοίγει το δρόμο για περισσότερους νόμιμους διαδρόμους προς την ΕΕ. Η από κοινού δημιουργία ολοκληρωμένων αμοιβαία ωφέλιμων συνεργασιών που θα αντιμετωπίζουν όλες τις βασικές προκλήσεις που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες της Κομισιόν. Η μετατροπή της Μεσογείου σε μια θάλασσα ειρήνης και ευημερίας, όπου οι άνθρωποι μετακινούνται επειδή το επιθυμούν και όχι επειδή αναγκάζονται, αποτελεί προτεραιότητα για μένα.
–Η γήρανση του πληθυσμού σε πολλές χώρες της Μεσογείου επηρεάζει τις κοινωνικές παροχές και την οικονομική δραστηριότητα. Ποιες στρατηγικές προτείνετε για να αντιμετωπιστούν οι δημογραφικές προκλήσεις;
– Όπως γνωρίζετε, είμαι Επίτροπος και για το δημογραφικό και είναι μέσα στα καθήκοντά μου η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Τώρα, εφαρμόζουμε την Δημογραφική Εργαλειοθήκη (Demography Toolbox), η οποία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023 για να υποστηρίξει τα κράτη μέλη, ώστε να μετατρέψουν τις δημογραφικές προκλήσεις σε ευκαιρίες. Ταυτόχρονα, επικεντρώνομαι στις διεθνείς πτυχές της δημογραφίας και συνεργάζομαι στενά με κράτη μέλη όπως η Κύπρος. Η Δημογραφική Εργαλειοθήκη παρέχει βασικά πολιτικά εργαλεία σε τέσσερις κύριους τομείς: υποστήριξη οικογενειών, ενδυνάμωση της νεολαίας, υποστήριξη των μεγαλύτερων γενεών, αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού μέσω διαχειριζόμενης νόμιμης μετανάστευσης και με την πλήρη αξιοποίηση του ταλέντου της ΕΕ μέσω Συνεργασίας Ταλέντων με τρίτες χώρες. Η συμμετοχή στην αγορά εργασίας, ειδικά από υποεκπροσωπούμενες ομάδες και η διαγενεακή ισότητα είναι προτεραιότητές μας. Η δημογραφική αλλαγή μπορεί να φέρει ευκαιρίες. Σε μια κοινωνία μακροχρόνιας ζωής, οι μεγαλύτερες γενιές μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά. Η αύξηση της μέσης διάρκειας ζωής είναι καλή είδηση: είναι το αποτέλεσμα της κοινωνικής, οικονομικής και επιστημονικής προόδου μας! Δεν πρέπει να φοβόμαστε, αλλά, αντίθετα, πρέπει να προετοιμαστούμε για αυτήν τη πολύ ευπρόσδεκτη τάση προσαρμόζοντας τις κοινωνικές και οικονομικές μας δομές σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.
Και πρέπει να έχουμε κατά νου πως στις χώρες της νότιας Μεσογείου πάνω από το 50% του πληθυσμού είναι κάτω των 24 ετών και το 63% κάτω των 35. Το Νέο Σύμφωνο γα τη Μεσόγειο δίνει προτεραιότητα στις διασυνδέσεις μεταξύ ατόμων, ιδιαίτερα για τους νέους. Η εμπλοκή της νεολαίας είναι ισχυρή και την περασμένη εβδομάδα στην Ισπανία, πρότεινα τη δημιουργία μιας Νεολαιίστικης Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Μεσογείου για την ενδυνάμωση των δεσμών. Θέλω επίσης να αναπτύξω τη συνεργασία μας στην επέκταση των σχέσεων μεταξύ ατόμων, γι’ αυτό υποστηρίζω την ίδρυση ενός δικτύου Πανεπιστημίων της Μεσογείου.
