Όσοι κινούν νομικές διαδικασίες κατά προσώπων τα οποία δραστηριοποιούνται με ζητήματα δημοσίου συμφέροντος και υπάρχουν ενδείξεις ότι με τις αγωγές τους καταχρώνται τη δικαστική διαδικασία, τότε είναι δυνατόν να κληθούν από το Δικαστήριο να καταβάλουν τα δικηγορικά έξοδα του εναγόμενου.
Παράλληλα, όποιος κινεί δικαστικές διαδικασίες εναντίον τέτοιων προσώπων (πολιτών, ακτιβιστών, δημοσιογράφων) υποχρεούται να αποδείξει ότι η αγωγή του δεν είναι προδήλως αβάσιμη. Με άλλα λόγια, δεν θα μπορεί κάποιος να κατηγορεί οποιονδήποτε, να δημιουργούνται εντυπώσεις και να μην έχει κόστος.
Τα πιο πάνω περιλαμβάνονται σε νομοσχέδιο με το οποίο η κυπριακή νομοθεσία εναρμονίζεται με Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις 11 Απριλίου 2024 και πρέπει να ενσωματωθεί στην εσωτερική έννομη τάξη μέχρι τις 7 Μάϊου 2026.
Η προωθούμενη νομοθεσία καλύπτει όσους δραστηριοποιούνται με θέματα δημοσίου συμφέροντος» στα οποία εμπίπτει κάθε θέμα το οποίο επηρεάζει το κοινό σε βαθμό τέτοιο που να μπορεί να του προκαλέσει θεμιτό ενδιαφέρον, σε τομείς όπως:
(α) Τα θεμελιώδη δικαιώματα, η δημόσια υγεία, η ασφάλεια, το περιβάλλον ή το κλίμα
(β) Δραστηριότητες φυσικού ή νομικού προσώπου που είναι δημόσιο πρόσωπο στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα
(γ) Υποθέσεις που βρίσκονται υπό εξέταση από νομοθετικό, εκτελεστικό ή δικαστικό όργανο ή οποιαδήποτε άλλη επίσημη διαδικασία
(δ) Ισχυρισμοί περί διαφθοράς, απάτης ή οποιωνδήποτε άλλων ποινικών αδικημάτων ή περί διοικητικών αδικημάτων που αφορούν τέτοιου είδους θέματα
(ε) Δράσεις που αποσκοπούν στην προστασία των αξιών που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δημοκρατικών διαδικασιών από αδικαιολόγητες παρεμβάσεις, ιδίως με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, «καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού» σημαίνει τις δικαστικές διαδικασίες, οι οποίες δεν έχουν ως κύριο σκοπό την πραγματική άσκηση ή προστασία ενός δικαιώματος, αλλά αποσκοπούν στην αποτροπή, περιορισμό ή τιμωρία της συμμετοχής του κοινού, μεταξύ άλλων, με εκμετάλλευση της ανισορροπίας ισχύος μεταξύ των διαδίκων, και κατά τις οποίες κατατίθενται αγωγές προδήλως αβάσιμες με
(α) δυσανάλογο ή υπερβολικό ή παράλογο αντικείμενο της αγωγής ή μέρους της, περιλαμβανομένης της υπέρμετρης αξίας της διαφοράς·
(β) κατάθεση πολλαπλών αγωγών για παρόμοιες υποθέσεις από τον ίδιο ενάγοντα ή συνδεδεμένα με αυτόν πρόσωπα·
Το νομοσχέδιο υπό τον τίτλο «Ο περί της προστασίας των προσώπων που προβαίνουν σε ενέργειες συμμέτοχης του κοινού από προδήλως αβάσιμες αγωγές ή καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες Νόμος του 2025», προνοεί και τα ακόλουθα:
-Δυνατότητα λήψης δικονομικών μέτρων, όπως η παροχή χρηματικής εγγύησης, η πρόωρη απόρριψη προδήλως αβάσιμων αγωγών και η νομική προστασία ενάντια σε καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες.
-Ταχεία εξέταση των αιτήσεων για πρόωρη απόρριψη προδήλως αβάσιμων αγωγών, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της υπόθεσης καθώς και το δικαίωμα αποτελεσματικής θεραπείας και αμερόληπτου δικαστηρίου.
-Δυνατότητα του εναγόμενου να υποβάλει αίτημα για μέσα έννομης προστασίας, παρά τις οποιεσδήποτε μεταγενέστερες τροποποιήσεις των δικογράφων.
-Δυνατότητα του δικαστηρίου να διατάξει τον ενάγοντα να καταθέσει ως εγγύηση χρηματικό ποσό για τα εκτιμώμενα δικαστικά έξοδα, στα οποία υποβλήθηκε ο εναγόμενος, εάν διαπιστώσει ότι υπάρχουν ενδείξεις κατάχρησης της δικαστικής διαδικασίας.
-Δυνατότητα του δικαστηρίου να απορρίπτει, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αίτησης, αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού ως προδήλως αβάσιμες σε πρώιμο στάδιο της δικαστικής διαδικασίας.
-Εισαγωγή ειδικού κανόνα για το βάρος απόδειξης, με τον ενάγοντα να αποδεικνύει ότι η αγωγή του δεν είναι προδήλως αβάσιμη και προβλέπεται ότι οι αποφάσεις για πρόωρη απόρριψη υπόκεινται σε έφεση.
-Δυνατότητα του δικαστηρίου, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αιτήματος, να διατάξει τον ενάγοντα να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα στον εναγόμενο, στην περίπτωση που έχει κινήσει καταχρηστική δικαστική διαδικασία.
-Δυνατότητα του δικαστηρίου να επιβάλλει άλλα εξίσου αποτελεσματικά μέτρα, όπως την καταβολή αποζημίωσης από τον ενάγοντα, εφόσον αυτή περιλαμβάνεται στην ανταπαίτηση του εναγομένου.
Σε κείμενο το οποίο συνοδεύει το νομοσχέδιο αναφέρονται και τα ακόλουθα:
-Σκοπός του προαναφερόμενου νομοσχεδίου είναι η παροχή δικονομικών εγγυήσεων που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση προδήλως αβάσιμων ή καταχρηστικών δικαστικών διαδικασιών σε αστικές υποθέσεις περιλαμβανομένων των υποθέσεων με διασυνοριακές επιπτώσεις.
-Οι διαδικασίες αυτές στρέφονται τόσο κατά φυσικών όσων και κατά νομικών προσώπων λόγω της συμμετοχής τους σε δραστηριότητες δημοσίου ενδιαφέροντος, με ιδιαίτερη έμφαση στις υποθέσεις που αφορούν δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επισημαίνεται ότι ενώ η Οδηγία αναφέρεται μόνο σε διασυνοριακές υποθέσεις, το νομοσχέδιο προνοεί την εφαρμογή του και σε εγχώριες.
