To Καζακστάν προχώρησε στο άνοιγμα πρεσβείας στην Κύπρο, μετά από 33 χρόνια διπλωματικών σχέσεων, μια απόφαση η οποία βασίστηκε στα εθνικά συμφέροντα και στα κυριαρχικά του δικαιώματα τονίζει ο Νικολάι Ζουμακάνοφ. Ο πρώτος πρέσβης του Καζακστάν στην Κύπρο, στην πρώτη του συνέντευξη σε κυπριακό μέσο ενημέρωσης, μίλησε αποκλειστικά στον «Φ». Η συνομιλία αναφέρθηκε εκτενώς στις σχέσεις των δύο χωρών, τους τομείς διπλωματικής και οικονομικής συνεργασίας αλλά και στο πως μπορούν Κύπρος και Καζακστάν να έρθουν ακόμα πιο κοντά. Η ύπαρξη μόνιμης πρεσβείας, τονίζει ο Ν. Ζουμακάνοφ, αλλάζει εντελώς τη δυναμική των διμερών σχέσεων. Ο ίδιος διαμηνύει πως «η Κύπρος είναι ένας πολύ σημαντικός εταίρος για εμάς στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
– Είστε ο πρώτος μόνιμος πρέσβης του Καζακστάν στην Κύπρο. Τι ώθησε την Αστάνα να ιδρύσει μόνιμη διπλωματική παρουσία εδώ μετά από 33 χρόνια διμερών σχέσεων;
– Από τις πρώτες μέρες της ανεξαρτησίας μας, το Καζακστάν και η Κύπρος διατηρούν διπλωματικές σχέσεις. Ωστόσο, για δεκαετίες, η εκπροσώπησή μας στην Κύπρο ήταν μη μόνιμη: η πρεσβεία μας στο Τελ Αβίβ κάλυπτε και την Κύπρο, και οι πρέσβεις του Καζακστάν με έδρα το Ισραήλ ήταν ταυτόχρονα διαπιστευμένοι και εδώ. Ταξίδευαν περιοδικά για να παρουσιάσουν τα διαπιστευτήριά τους και να παρευρεθούν σε εκδηλώσεις, οπότε υπήρχε πάντα μια μορφή εκπροσώπησης. Τώρα έχω την τιμή να υπηρετώ ως ο πρώτος πρέσβης με έδρα την Κύπρο σε πλήρη απασχόληση. Ανοίξαμε την πρεσβεία μας στη Λευκωσία επειδή η Κύπρος είναι ένας σημαντικός εταίρος για εμάς – στην ΕΕ, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Η απόφαση επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον στρατηγικό ρόλο της Κύπρου και τις αυξανόμενες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των χωρών μας. Αυτό το βήμα ταιριάζει επίσης φυσικά στην ευρύτερη επέκταση του διπλωματικού μας δικτύου στην περιοχή, το οποίο πρόσφατα περιλάμβανε νέες πρεσβείες στην Αλβανία, τη Σλοβενία, την Αλγερία, τη Βόρεια Μακεδονία και ένα Γενικό Προξενείο στο Μαυροβούνιο. Η Κύπρος έχει επίσης ενισχύσει την παρουσία της στο Καζακστάν, ανοίγοντας πρεσβεία στην Αστάνα με το διορισμό μόνιμο πρέσβη πέρυσι.
– Πέρα από τη συμβολική αξία, ποια πρακτικά πλεονεκτήματα προσφέρει η ύπαρξη μόνιμης πρεσβείας στις διμερείς σχέσεις;
– Η ύπαρξη μόνιμης πρεσβείας αλλάζει εντελώς τη δυναμική των διμερών μας σχέσεων. Όταν ένας πρέσβης ζει και εργάζεται στη χώρα υποδοχής, η συνεργασία γίνεται πολύ πιο βαθιά και άμεση. Μπορώ να συναντώ τακτικά αξιωματούχους, επιχειρηματίες, ακαδημαϊκούς και πολίτες, να συλλέγω σχόλια σε πραγματικό χρόνο και να αντιδρώ γρήγορα σε νέες ευκαιρίες – κάτι που είναι αδύνατο με περιστασιακές μόνο επισκέψεις. Η παρουσία αυτή έχει ήδη αποδείξει την αξία της. Πριν από μερικούς μήνες, συντονίσαμε την επίσκεψη οκτώ Κυπρίων επιχειρηματιών στο Καζακστάν. Επειδή εδρεύω εδώ, η πρεσβεία μας συνεργάστηκε αποτελεσματικά με εταίρους και στις δύο χώρες, οργανώνοντας συναντήσεις με την Kazakh Invest, το Εμπορικό Επιμελητήριο, συνεδρίες B2B και επισκέψεις στο Διεθνές Χρηματοοικονομικό Κέντρο της Αστάνα και στην πόλη Αλατάου – μια σημαντική νέα ανάπτυξη κοντά στο Αλμάτι με γενναιόδωρα κίνητρα για επενδυτές, όπως μηδενικός φόρος εταιρειών, μηδενικός ΦΠΑ, γη που παρέχεται από την κυβέρνηση και ευέλικτοι κανόνες εργασίας. Το αποτέλεσμα ήταν άμεσο: η αντιπροσωπεία επέστρεψε στην Κύπρο πρόθυμη να προχωρήσει σε έργα με το Καζακστάν. Αυτά τα γρήγορα, απτά αποτελέσματα είναι πολύ πιο εύκολο να επιτευχθούν με μια πρεσβεία επί τόπου, όπου μπορούμε να παρακολουθούμε καθημερινά, να συνδέουμε ανθρώπους και να διατηρούμε την δυναμική.
– Όταν το Καζακστάν ανακοίνωσε τα σχέδιά του να ανοίξει μόνιμη πρεσβεία στην Κύπρο, αναφέρθηκαν αντιδράσεις από τρίτους. Πώς ανταποκρίθηκε η κυβέρνησή σας σε αυτές τις ανησυχίες;
– Πράγματι, παρατηρήσαμε κάποιες αντιδράσεις στον Τύπο εκείνη την εποχή. Ωστόσο, θεωρούμε αυτές τις δηλώσεις ως προσωπικές απόψεις μεμονωμένων σχολιαστών – δεν αντικατοπτρίζουν την επίσημη θέση καμίας κυβέρνησης. Η απόφαση του Καζακστάν να ανοίξει πρεσβεία στην Κύπρο βασίστηκε στα εθνικά μας συμφέροντα και στα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Θεωρούμε την Κύπρο φιλική χώρα και η απόφασή μας να εμβαθύνουμε τις διπλωματικές μας σχέσεις δεν πρέπει να θεωρηθεί αμφιλεγόμενη. Το Καζακστάν είναι μια κυρίαρχη, ανεξάρτητη χώρα με δική της πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική – μια αρχή που τηρούμε από την ανεξαρτησία μας. Ο κύριος στόχος της εξωτερικής μας πολιτικής είναι η διατήρηση ισχυρών, αμοιβαία σεβαστών σχέσεων με όλες τις χώρες του κόσμου. Έχουμε εξαιρετικές σχέσεις με τη Ρωσία, την Κίνα, τους γείτονές μας στην Κεντρική Ασία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Τουρκία – στην πραγματικότητα με εταίρους σε κάθε περιοχή του κόσμου.
– Με ποιους τρόπους μπορούν η Κύπρος και το Καζακστάν να αξιοποιήσουν την ιδιότητά τους ως μέλη διαφορετικών διεθνών οργανισμών για να υποστηρίξουν τα αμοιβαία συμφέροντά τους;
– Υπάρχουν πολλές δυνατότητες να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλον στη διεθνή σκηνή. Κατ’ αρχάς, τόσο η Κύπρος όσο και το Καζακστάν είναι ενεργά μέλη των Ηνωμένων Εθνών και διαπιστώνουμε ότι οι θέσεις μας σε βασικά διεθνή ζητήματα είναι πολύ παρόμοιες. Έχουμε μια σταθερή κατανόηση μέσω του πλαισίου του ΟΗΕ – υποστηρίζουμε αμοιβαία ο ένας τον άλλον όσον αφορά τις εκλογές σε διάφορα όργανα του ΟΗΕ.
Πέρα από τον ΟΗΕ, διατηρούμε έναν συνεχή πολιτικό διάλογο που συμβάλλει στην ευθυγράμμιση των προσεγγίσεών μας σε άλλα διεθνή φόρουμ. Όπως γνωρίζετε, ο Υπουργός Εξωτερικών του Καζακστάν πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Κύπρο τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους – ήταν η πρώτη επίσκεψη αυτού του επιπέδου στην ιστορία των διμερών μας σχέσεων. Εν τω μεταξύ, οι Κύπριοι υπουργοί Εξωτερικών έχουν επισκεφθεί το Καζακστάν πολλές φορές – πιστεύω ότι συνολικά πέντε φορές. Ο Κ. Κόμπος βρέθηκε στην Αστάνα πέρυσι, ενώ ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, στην προηγούμενη ιδιότητά του ως υπουργός Εξωτερικών, επισκέφθηκε τη χώρα τον Μάιο του 2019. Η Κύπρος είναι ένας πολύ σημαντικός εταίρος για εμάς στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτιμούμε τις απόψεις της Κύπρου στις συζητήσεις της ΕΕ, ιδίως δεδομένου ότι η χώρα σας θα αναλάβει την προεδρία της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026. Η Λευκωσία μπορεί να αποτελέσει μια φωνή εντός της ΕΕ που κατανοεί την Κεντρική Ασία και υποστηρίζει την ενίσχυση της εμπλοκής της ΕΕ στην περιοχή μας.
To Καζακστάν είναι μέλος αρκετών περιφερειακών οργανισμών – για παράδειγμα, της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και του Οργανισμού Τουρκόφωνων Κρατών (OTS) – και θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε ως γέφυρα για την Κύπρο προς αυτές τις περιοχές.
Μια πολύτιμη ευκαιρία η Κυπριακή Προεδρία
– Η Κύπρος αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026. Ποια συγκεκριμένα αποτελέσματα ελπίζει να επιτύχει το Καζακστάν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου;
– Θεωρούμε την επικείμενη προεδρία της Κύπρου στην ΕΕ ως μια πολύτιμη ευκαιρία για την προώθηση ορισμένων από τις βασικές μας πρωτοβουλίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πιο άμεση προτεραιότητα στην ατζέντα μας είναι η διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων μεταξύ του Καζακστάν και της ΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις αυτές βρίσκονται σε εξέλιξη και είμαστε πολύ αισιόδοξοι ότι, με την Κύπρο στο τιμόνι του Συμβουλίου της ΕΕ στις αρχές του 2026, θα μπορέσουμε να επιταχύνουμε και ίσως ακόμη και να ολοκληρώσουμε αυτή τη συμφωνία. Μια συμφωνία για τη διευκόλυνση της έκδοσης θεωρήσεων θα διευκολύνει τους πολίτες του Καζακστάν να ταξιδεύουν στην Ευρώπη – απλούστερες διαδικασίες, μειωμένα τέλη θεωρήσεων κ.λπ. – γεγονός που με τη σειρά του θα ενισχύσει τις διαπροσωπικές επαφές και τους επιχειρηματικούς δεσμούς.
Σε γενικές γραμμές, υπό την προεδρία της Κύπρου, ελπίζουμε να δούμε τη συνέχιση της δυναμικής στις σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Κεντρικής Ασίας. Η Κύπρος θα έχει ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση της ατζέντας της ΕΕ, οπότε αναμένουμε ότι θα προωθήσει θέματα όπως η οικονομία, τα έργα συνδεσιμότητας, η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και η ψηφιοποίηση.
Ισχυρές οι σχέσεις μας με την ΕΕ
– Πώς θα αξιολογούσατε τις ευρύτερες σχέσεις μεταξύ Καζακστάν και ΕΕ;
– Οι σχέσεις μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ισχυρές και συνεχίζουν να αναπτύσσονται σταθερά. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Καζακστάν και παραμένει η μεγαλύτερη πηγή ξένων επενδύσεων – περίπου το ήμισυ των άμεσων ξένων επενδύσεων στο Καζακστάν προέρχεται από κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό το οικονομικό βάρος συνοδεύεται από ένα εξίσου σταθερό πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο.
Ο ακρογωνιαίος λίθος της συνεργασίας μας είναι η Συμφωνία Ενισχυμένης Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας, που υπογράφηκε το 2015 – η πρώτη τέτοια προηγμένη συμφωνία που συνήψε η ΕΕ με οποιαδήποτε χώρα της Κεντρικής Ασίας. Καλύπτει 29 τομείς και προβλέπει δομημένο διάλογο μέσω υπουργικού συμβουλίου, επιτροπών και εξειδικευμένων υποεπιτροπών που συνεδριάζουν τακτικά για την προώθηση της κοινής εργασίας. Ως αποτέλεσμα, οι σχέσεις Καζακστάν-ΕΕ βασίζονται στην εμπιστοσύνη και την πρακτική συνεργασία. Επεκτείνουμε συνεχώς τη σύμπραξη, είτε μέσω της ενίσχυσης του εμπορίου, του συντονισμού σε θέματα ενέργειας και βιωσιμότητας, της βελτίωσης των επιχειρηματικών συνθηκών, είτε μέσω της διευκόλυνσης των ταξιδιών των πολιτών μας.
– Μπορείτε να χαρακτηρίσετε τις τρέχουσες οικονομικές σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Καζακστάν; Ποια είναι η κλίμακα του διμερούς εμπορίου και των επενδύσεων;
– Οι οικονομικοί μας δεσμοί είναι ισχυρότεροι στον τομέα των επενδύσεων. Ενώ το άμεσο εμπόριο αγαθών παραμένει μέτριο, οι ροές κεφαλαίων μεταξύ των χωρών μας είναι σημαντικές. Η Κύπρος, ως σημαντικός χρηματοοικονομικός κόμβος, αποτελεί από καιρό πηγή επενδύσεων στο Καζακστάν: από το 2005, επενδυτές με έδρα την Κύπρο έχουν επενδύσει πάνω από 4,8 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας την Κύπρο έναν από τους κορυφαίους επενδυτές μας. Οι επιχειρήσεις του Καζακστάν είναι επίσης ενεργές στην Κύπρο, με επενδύσεις περίπου 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια των ετών. Σήμερα, περίπου 360 εταιρείες με κυπριακό κεφάλαιο δραστηριοποιούνται στο Καζακστάν, γεγονός που δείχνει ότι οι χρηματοοικονομικοί και εταιρικοί μας δεσμοί είναι πολύ βαθύτεροι από ό,τι υποδηλώνουν τα εμπορικά στοιχεία.
Όταν μιλώ με Κύπριους επιχειρηματίες, το ενδιαφέρον τους αυξάνεται γρήγορα μόλις κατανοήσουν την περιφερειακή εμβέλεια του Καζακστάν. Οι επενδυτές στο Καζακστάν αποκτούν πρόσβαση όχι μόνο στην αγορά μας των 20 εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση – πάνω από 180 εκατομμύρια καταναλωτές χωρίς τελωνειακά εμπόδια – καθώς και προνομιακή πρόσβαση στην Κεντρική Ασία, αναδυόμενες διαδρομές προς τη Νότια Ασία και άμεσες διαδρομές προς την Κίνα. Μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στο Καζακστάν μπορεί να εξυπηρετήσει αποτελεσματικά μια τεράστια περιφερειακή αγορά.
Ταυτόχρονα, η Κύπρος προσφέρει στις επιχειρήσεις του Καζακστάν ένα ιδανικό σημείο εκκίνησης για την ΕΕ, χάρη στο φιλικό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον της. Εν ολίγοις, οι επενδύσεις αποτελούν ήδη μια σταθερή βάση της οικονομικής μας συνεργασίας και τώρα εστιάζουμε στην επέκταση του εμπορίου, αξιοποιώντας τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της κάθε χώρας.
– Ποιοι τομείς προσφέρουν τις πιο ελπιδοφόρες ευκαιρίες για τους Κύπριους επενδυτές στο Καζακστάν;
– Το Καζακστάν έχει μια διαφοροποιημένη οικονομία με ισχυρό δυναμικό στους τομείς της μεταποίησης, της εξόρυξης και των υπηρεσιών που σχετίζονται με τους πόρους, της γεωργίας και των ταχέως αναπτυσσόμενων τομέων όπως η πληροφορική, οι ψηφιακές υπηρεσίες και η χρηματοδότηση. Ο τεχνολογικός μας τομέας αναπτύσσεται ραγδαία χάρη στο νεαρό εργατικό δυναμικό και την ισχυρή υποστήριξη της κυβέρνησης.
Η ψηφιοποίηση είναι ένας τομέας στον οποίο διαθέτουμε ήδη σημαντική εμπειρία. Το Καζακστάν έχει δημιουργήσει ένα προηγμένο σύστημα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης: σχεδόν όλες οι δημόσιες υπηρεσίες – από πιστοποιητικά γέννησης έως μητρώα ακινήτων – είναι διαθέσιμες ηλεκτρονικά μέσω της πύλης eGov και της εφαρμογής για κινητά. Αυτή η πρόοδος μας έφερε στην 24η θέση του δείκτη ηλεκτρονικής διακυβέρνησης του ΟΗΕ, μπροστά από πολλά κράτη μέλη της ΕΕ.
Συνολικά, οι ευκαιρίες εκτείνονται τόσο στους παραδοσιακούς κλάδους όσο και στους τομείς της υψηλής τεχνολογίας. Η πρόσβαση του Καζακστάν στην περιοχή, τα κίνητρα για επενδύσεις, οι ειδικές οικονομικές ζώνες και το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Κέντρο της Αστάνα δημιουργούν ένα ευνοϊκό περιβάλλον. Ο ρόλος μου είναι να συνδέσω αυτές τις ευκαιρίες με τα πλεονεκτήματα και τις φιλοδοξίες των κυπριακών επιχειρήσεων.
– Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν επηρεάσει σημαντικά τις περιφερειακές εμπορικές οδούς. Πώς έχει επηρεαστεί η οικονομία του Καζακστάν και ποια μέτρα έχει λάβει η Αστάνα για να προσαρμοστεί;
– Οι κυρώσεις έχουν σίγουρα επηρεάσει τη δυναμική του περιφερειακού εμπορίου και το Καζακστάν έχει αισθανθεί ορισμένες από αυτές τις επιπτώσεις, ιδίως στον τομέα των μεταφορών και της εφοδιαστικής. Οι παραδοσιακές διαδρομές έχουν γίνει πιο περίπλοκες, γεγονός που με τη σειρά του επηρέασε τη ροή ορισμένων εμπορευμάτων και δημιούργησε πρόσθετη πίεση στις αλυσίδες μεταφοράς. Ταυτόχρονα, το Καζακστάν παρέμεινε επικεντρωμένο στην οικονομική σταθερότητα. Η προσέγγιση ήταν ρεαλιστική: αναγνώριση των προκλήσεων, διαχείριση των κινδύνων και αποφυγή οποιωνδήποτε ενεργειών που θα μπορούσαν να εκθέσουν την οικονομία σε δευτερεύουσες κυρώσεις ή ευρύτερες διαταραχές.
Αυτές οι εξελίξεις έχουν επίσης επιταχύνει τις εργασίες που είχαν ήδη ξεκινήσει για τη διαφοροποίηση των επιλογών διαμετακόμισης του Καζακστάν. Η χώρα έχει επενδύσει για χρόνια στην ανάπτυξη εναλλακτικών διαδρόμων – κυρίως της διακασπικής διαδρομής, του Μεσαίου Διαδρόμου – που συνδέει την Κεντρική Ασία με τον Νότιο Καύκασο και από εκεί με την Ευρώπη. Η αναβάθμιση των υποδομών, η επέκταση της χωρητικότητας των λιμένων στην Κασπία Θάλασσα και ο στενότερος συντονισμός με τους περιφερειακούς εταίρους συνέβαλαν στην ανακατεύθυνση των αυξανόμενων όγκων φορτίων κατά μήκος αυτών των νέων διαδρομών. Το Καζακστάν διευρύνει τον χάρτη της εφοδιαστικής του αλυσίδας, μετατρέποντας ένα δύσκολο γεωπολιτικό περιβάλλον σε ευκαιρία για την ενίσχυση του ρόλου του ως σταθερού και αξιόπιστου κόμβου μεταφορών σε ολόκληρη την Ευρασία.
