Πρόσθετους φόρους που θα φέρουν σημαντικές αυξήσεις στις λιανικές τιμές πώλησης των τσιγάρων προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, για να περιορίσει το κάπνισμα στις χώρες μέλη και να δημιουργήσει «τη γενιά χωρίς καπνό».
Η Κομισιόν έχει θέσει ως στόχο τη μείωση του ποσοστού του καπνίσματος σε λιγότερο από 5% του πληθυσμού έως το 2040.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και μια συμμαχία 15 κρατών-μελών, υπό την ηγεσία της Γαλλίας και της Ολλανδίας, πιέζουν για ριζική αναθεώρηση της Οδηγίας για τη φορολόγηση του καπνού (Tobacco Excise Tax Directive – TED).
Η πρόταση Council Directive on the structure and rates of excise duty applied to tobacco and tobacco related products (recast), της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προβλέπει μια σαρωτική αύξηση των ελάχιστων φορολογικών συντελεστών στα καπνικά προϊόντα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο συναφές έγγραφο εργασίας της ΕΕ αναφέρεται ότι «η αύξηση των φόρων και των τιμών καπνού έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί το μοναδικό και πιο αποτελεσματικό μέτρο για τη μείωση της συνολικής χρήσης καπνού, την ώθηση των σημερινών καπνιστών να διακόψουν το κάπνισμα, τη μείωση της χρήσης από τους νέους, τη μείωση της κατανάλωσης μεταξύ εκείνων που συνεχίζουν να καπνίζουν, τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού, την αύξηση των εσόδων από τη φορολογία του καπνού και την παραγωγή πρόσθετων οφελών για τη δημόσια υγεία. Η αναθεώρηση της Οδηγίας θα συμβάλει στην επίτευξη αυτών των στόχων».
Από το προσχέδιο της Οδηγίας δεν γλυτώνει κανένας καπνιστής και, πέρα από το παραδοσιακό τσιγάρο, η αύξηση των φόρων θα επεκταθεί στους χρήστες των εναλλακτικών προϊόντων της καπνοβιομηχανίας, όπως τα θερμαινόμενα και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα.
Η πρόταση όπως αποκαλύπτεται από εσωτερικό έγγραφο της Επιτροπής, απαιτεί όπως ο επιβαλλόμενος ειδικός φόρος κατανάλωσης να αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 60% της σταθμισμένης μέσης τιμής λιανικής πώλησης και να μην είναι μικρότερος από 90 ευρώ ανά 1.000 τσιγάρα.
Αναφέρεται, επίσης, ότι οι συντελεστές ειδικού φόρου κατανάλωσης που επιβάλλονται από τα κράτη μέλη κυμαίνονται από 95 ευρώ έως 469 ευρώ ανά 1.000 τσιγάρα, πράγμα που σημαίνει ότι ορισμένα κράτη μέλη εφαρμόζουν πάνω από πέντε φορές τον ελάχιστο συντελεστή της ΕΕ.
Κατά μέσο όρο, ο συντελεστής ειδικού φόρου κατανάλωσης, που εφαρμόζεται ουσιαστικά από το 2024 (187 ευρώ), είναι υπερδιπλάσιος του ελάχιστου. Για τον λεπτοκομμένο καπνό, η νέα Οδηγία θα απαιτεί ο ειδικός φόρος κατανάλωσης να αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 50% της μέσης τιμής λιανικής πώλησης ή να μην είναι μικρότερος από 60 ευρώ ανά κιλό.
Οι πραγματικοί συντελεστές ειδικού φόρου κατανάλωσης στα κράτη μέλη κυμαίνονται από 61 ευρώ έως 437 ευρώ ανά κιλό.
Η οδηγία απαιτεί ο ειδικός φόρος κατανάλωσης που επιβάλλεται στα πούρα και τα πουράκια να αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 5% της λιανικής τιμής πώλησης ή να μην είναι μικρότερος από 12 ευρώ ανά 1.000 τεμάχια. Ο μέσος ειδικός φόρος κατανάλωσης που επιβάλλεται από τα κράτη μέλη το 2024 ήταν 727 ευρώ ανά 1.000 τεμάχια για τα πούρα και 137 ευρώ ανά 1.000 τεμάχια για τα πουράκια.
Τα παράνομα τσιγάρα
Πέρα από την αύξηση των φόρων στα νόμιμα καπνικά είδη, που σχεδιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπάρχει και η κατανάλωση παράνομων τσιγάρων, η οποία σημείωσε αύξηση το 2024, ενώ την ίδια στιγμή η Ε.Ε. βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2015, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ετήσιας ανεξάρτητης έκθεσης της KPMG, που διενεργήθηκε για λογαριασμό της Philip Morris International.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, στην Κύπρο το 2024:
Το ποσοστό των παράνομων τσιγάρων εκτιμάται στο 14,3% της συνολικής κατανάλωσης τσιγάρων, αυξημένο κατά 3,29 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το 2023 (11,0%). Συνολικά, καταναλώθηκαν 130 εκατ. παράνομα τσιγάρα και τα χαμένα έσοδα για τα δημόσια ταμεία υπολογίζονται σε 22 εκατ. ευρώ για το 2024.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης καταναλώθηκαν 38,9 δισ. παράνομα τσιγάρα και οι απώλειες των εσόδων για τα δημόσια ταμεία υπολογίζονται σε 14,9 δισ. ευρώ (+3,3 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2023).
