Η αλβανική πρωτεύουσα επαναλανσάρει τον εαυτό της αφήνοντας πίσω το παρελθόν του Ενβέρ Χότζα. Βασικό στοιχείο αυτής της προσπάθειας είναι και η αρχιτεκτονική. Ήδη έχουμε δει δείγματα, όπως η μεταμόρφωση της περίφημης Πυραμίδας. Ένα νέο δείγμα είναι η Σφαίρα, από το ολλανδικό γραφείο MVRDV.
Έχοντας παραμείνει στην εξουσία για 40 χρόνια ο Ενβέρ Χότζα καθόρισε, μεταξύ άλλων, την αρχιτεκτονική ταυτότητα της Αλβανίας και ειδικά της πρωτεύουσας σύμφωνα με τη δική του αισθητική στα πρότυπα της τότε σοβιετικής ιδεολογίας. Με κόρη και γαμπρό αρχιτέκτονα, μάλιστα, σχεδίασε στην κυριολεξία την πόλη λες και ήταν δική του. Πλέον οι αρχές της χώρας ατενίζουν το μέλλον χωρίς ωστόσο να σβήνουν τα σημάδια. Ενδεικτικό παράδειγμα η Πυραμίδα στα Τίρανα, η οποία όταν κτίστηκε τη δεκαετία του ’80 προοριζόταν να γίνει μουσείο ενός δικτάτορα αλλά σήμερα μετατράπηκε σε ένα εξωστρεφές φωτεινό κτήριο για το λαό. Παράλληλα κτίστηκαν πολλά άλλα σύγχρονα κτήρια, πλατείες και λοιπά. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το Grand Ballroom, ένα αθλητικό στάδιο που θα φιλοξενείται μέσα σε μια σφαίρα πλάτους 100 μέτρων, σχεδιασμένη με βάση μια αθλητική μπάλα. Τον σχεδιασμό υπογράφει το ολλανδικό στούντιο MVRDV το οποίο ήταν υπεύθυνο και για την αναπροσαρμογή της Πυραμίδας.
Η σφαίρα θα κτιστεί στον χώρο όπου βρίσκεται σήμερα το αθλητικό κέντρο Asllan Rusi Sports Palace. Δεν θα είναι όμως απλά ένα νέο αθλητικό κέντρο, αλλά ένα κτήριο μικτής χρήσης που θα καταλαμβάνει 20 ορόφους. Εκτός από το στάδιο 6.000 θέσεων, θα φιλοξενεί εμπορικούς χώρους, διαμερίσματα και ξενοδοχείο. Λίγο πολύ στα πρότυπα της αγοράς που το γραφείο σχεδίασε πριν κάποια χρόνια στο Ρότερνταμ όπου συνδυάζονται διάφορες χρήσεις, αυτή τη φορά όμως σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.
Το σφαιρικό σχήμα σαφώς έχει να κάνει με την μπάλα που χρησιμοποιείται σε πολλά αθλήματα αλλά όπως δήλωσε ο επικεφαλής του στούντιο MVRDV, Winy Maas, «θυμίζει επίσης ναούς του διαφωτισμού, από το Κενοτάφιο για τον Νεύτωνα μέχρι τη μουσειακή βιόσφαιρα προς τιμή του Buckminster Fuller αλλά και τη γη». «Μια μεγάλη σφαίρα στην καρδιά των Τιράνων μπορεί να γίνει ναός για τον αθλητισμό και την κοινότητα», πρόσθεσε ο Maas.
Το σφαιρικό σχήμα, πέραν από τις εντυπώσεις, εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς. Τοποθετημένο κατά μήκος του κεντρικού δρόμου που συνδέει το αεροδρόμιο των Τιράνων με το κέντρο της πόλης, λειτουργεί σαν τοπόσημο 360 μοιρών. Τοποθετώντας οικιστικές και ξενοδοχειακές λειτουργίες πάνω από την αρένα, το έργο επιδιώκει να μεγιστοποιήσει την πυκνότητα σε μια συμπαγή τοποθεσία, ενώ παράλληλα απελευθερώνει χώρο στο επίπεδο του εδάφους για δημόσιες πλατείες και υπαίθριες αθλητικές εγκαταστάσεις. Η εσωτερική κωνικότητα στη βάση ανοίγει προς την πόλη, ενώ η κωνικότητα στην κορυφή σχηματίζει βεράντες για τους κατοίκους.
Στο ισόγειο, μια σειρά από σκάλες θα οδηγούν σε διάφορα σημεία εισόδου γύρω από το κτήριο. Όλα θα ανοίγουν σε ένα κυκλικό λόμπι που θα πλαισιώνεται από δύο γήπεδα προπόνησης και άλλες εγκαταστάσεις. Οι εγκαταστάσεις θα εκτείνονται στους επάνω ορόφους, ξεκινώντας από την αρένα, ακολουθούμενη από το ξενοδοχείο και τα διαμερίσματα.
Πάνω από το ξενοδοχείο, τα διαμερίσματα είναι διατεταγμένα μέσα στη δομή διπλού κελύφους της σφαίρας, δημιουργώντας έναν ημι-υπαίθριο θολωτό χώρο που λειτουργεί ως κοινόχρηστος κήπος. Οι κατοικίες περιλαμβάνουν ένα μείγμα μονάδων με θέα τόσο στην πόλη όσο και στην αρένα. Το πάνω τμήμα στεγάζει διώροφα ρετιρέ με βεράντες και ένα skybar ξενοδοχείου που προσφέρει πανοραμική θέα στην πόλη. Η σύνθεση κορυφώνεται με ένα δεύτερο γυάλινο περίβλημα που παρέχει φυσικό αερισμό και φως, ολοκληρώνοντας το όραμα του MVRDV για μια αυτόνομη κάθετη κοινότητα. «Συνδέοντας διαφορετικές λειτουργίες, το κτήριο προσκαλεί όλους να συμμετάσχουν στη δράση. Παρέχοντας δημόσιους χώρους με αθλητικές εγκαταστάσεις, γίνεται μέρος της γειτονιάς. Λειτουργώντας ως ορόσημο, προσελκύει ανθρώπους από όλη την πόλη και πέρα από αυτήν για να συγκεντρωθούν και να γιορτάσουν, λέει ο Winy Maas.
Ελεύθερα 23.11.2025
