Συμπληρώνοντας τα του γοτθικού καθεδρικού ναού Αγίας Σοφίας της Λευκωσίας αντιγράφω ένα καταπληκτικό κείμενο του Δομινικανού μοναχού Felix Faber που επισκέφθηκε την Κύπρο δύο φορές, το 1480 και 83.
Επισκέφθηκε την Αγία Σοφία και ιδιαίτερα το παρεκκλήσι του Θωμά του Ακινάτη και μας άφησε την πιο κάτω περιγραφή.
«Στα δεξιά της εκκλησίας βρίσκεται ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον άγιο Θωμά Ακινάτη, όπου οι παραδόσεις του ιερού διδασκάλου είναι ζωγραφισμένες εξαίσια, ενώ σε μια επιχρυσωμένη πλάκα επί του θυσιαστηρίου αποτυπώνονται οι πράξεις του. Σ’ αυτό το παρεκκλήσι είδα ένα αξιοπρόσεχτο μνημείο. Μια μεγάλη και ωραία σαρκοφάγο, ανυπολόγιστης αξίας κατασκευασμένη από πολύτιμο ιάσπη. Την μέτρησα με τα ίδια μου τα χέρια και βρήκα ότι είχε μήκος δώδεκα παλάμες, βάθος επτά και πλάτος πέντε. Είναι ολόκληρη ένας μονόλιθος. Το χρώμα είναι πράσινο, αλλά ο στιλπνός λίθος είναι διάστικτος με άλλα χρώματα, τα οποία προσθέτουν στην ομορφιά του μαρμάρου. Λέγεται ότι είχε τόσες αρετές, όσες και τα στίγματα, που είναι αναρίθμητα, είναι κόκκινα ως εάν ο λίθος να είχε ραντιστεί με αίμα. Αυτοί που τον προσεγγίζουν με αγνότητα, θα βρουν στον λίθο πολλές αρετές. Διώχνει τα φαντάσματα, ανακόπτει τους πυρετούς, θεραπεύει την υδρωπικία, βοηθά τις γυναίκες στον τοκετό, προστατεύει ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο, ανακουφίζει την κάψα στα σωθικά, σταματά την αιμορραγία, καταστέλλει το πάθος και τις συνέπειές του, θεραπεύει χρόνια έλκη, αποκαθαίρει τα μάτια και ενισχύει και τονώνει τη χρήση τους, σε καθιστά απρόσβλητο σε μαγείες και γητέματα και είναι περισσότερο αποτελεσματικός σε ασήμι παρά σε χρυσό.
Ο λίθος ανευρίσκεται μόνο στα βουνά της Σκυθίας… αλλά από φόβο μήπως ένας τέτοιος θησαυρός παραμείνει αφύλακτος και ο πλούτος του καταστεί χωρίς αξία, ο Θεός τοποθέτησε γύρω από εκείνα τα βουνά πολύ ισχυρούς και σκληρούς φύλακες, τους γρύφονες, εξαιρετικά άγρια κτήνη που δεν αφήνουν ξένους να πλησιάσουν, τρέχοντας και πετώντας κατά πάνω τους και ξεσκίζοντας τους με τα ράμφη και τα νύχια τους. Ο Ιάσων έπρεπε να παλέψει μαζί τους για το χρυσόμαλλο δέρας και ο Ηρακλής για τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων.
Ενώ στεκόμουν κοντά σ’ αυτή την πολύτιμη σαρκοφάγο και απορούσα ποιος είχε νικήσει τους γρύφονες, ποιος είχε πάρει αυτό τον τεράστιο λίθο, και για ποιον είχε λαξευτεί, πέρασε από τον νου μου ότι μεταφέρθηκε εδώ για τον τάφο της Αφροδίτης. Γιατί δεν μπορώ να υποθέσω ότι οποιοσδήποτε βασιλιάς θα μπορούσε να έχει μια σαρκοφάγο τόσης μεγάλης αξίας γιατί ο ιάσπις είναι πολυτιμότερος από τον χρυσό, μέσα στον οποίο ο θνήσκων Αλέξανδρος [Μέγας],διέταξε να τοποθετηθεί το λείψανό του.
…Όταν η Αφροδίτη, βασίλισσα και θεά των Κυπρίων παραμέρισε κάθε συστολή και διασκέδασε με ένα αριθμό εραστών, πήρε και τον θεό Άρη. Ζηλότυπος όπως ήταν έζευξε τα άλογά του και μαζί με την αδελφή του Μπελλόνα πήγαν στα βουνά της Σκυθίας και απέσπασαν ένα κομμάτι από τον λίθο, τον έφεραν στην Κύπρο και τον τοποθέτησαν κάτω από το κρεβάτι της Αφροδίτης για να αμβλύνουν και να καταστείλουν τις ορέξεις της. Αλλά όταν πέθανε δεν μπόρεσαν να αποτυπώσουν την εικόνα της ούτε να κάνουν άγαλμα από τον λίθο, γι’ αυτό και στο ναό της αντί για ομοίωμα τοποθέτησαν τον αστίλβωτο ογκόλιθο από ιάσπη.
Ωστόσο, στις ημέρες του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μεταξύ πολλών ειδωλολατρών που ήθελαν να δουν τον Ιησού ήταν και πολλοί Κύπριοι. Αφού άκουσαν τον Κύριο να κηρύσσει και τον είδαν να κάμνει θαύματα, τον ικέτευσαν να τους συνοδέψει πίσω στην Κύπρο. Τους απάντησε ότι πρώτα πρέπει να σταυρωθεί και να πεθάνει και την τρίτη μέρα που θ’ αναστηθεί θα στείλει στην Κύπρο τους αποστόλους του. Από φόβο λοιπόν, μήπως όταν πεθάνει ο Κύριος, οι Εβραίοι πετάξουν το σώμα του Κυρίου, οι Κύπριοι συμφώνησαν να μεταφέρουν το σώμα του Κυρίου στην Κύπρο. Πήγαν στο ναό της Αφροδίτης, και λάξευσαν από τον ιάσπη μια σαρκοφάγο που θα δεχόταν τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό»…και συμπληρώνω εάν και εφόσον θα ερχόταν στην Κύπρο.
Θα μπερδεύτηκε πολύ το μυαλό του Δομινικανού μοναχού για να μας δώσει την πιο πάνω περιγραφή. Όλοι όμως, η σαρκοφάγος από ιάσπη, η Αφροδίτη, η Ασιατική Σκυθία και τα άγρια θηρία, ο Χριστός, οι ειδωλολάτρες, και οι Κύπριοι αποτελούν στιγμές μαγείας, που εμπεριέχουν ταυτόχρονα ιστορίες, θρησκείες, δοξασίες και παράδοση. Στην ίδια σαρκοφάγο από ιάσπη, που προοριζόταν για την Αφροδίτη και τον Χριστό, ξέρουμε ότι η Κατερίνα Κορνάρο ήθελε να θάψει τον καλό της, τον Ιάκωβο τον Μπάσταρδο, αλλά η σύνοδος της Αγίας Σοφίας δεν το επέτρεψε.
Ως προς την πολύτιμη σαρκοφάγο και αυτή πετάχτηκε από τους Οθωμανούς έτσι ουδείς από εμάς μπορεί να πάει ν’ αγγίξει τα στίγματα του ιάσπη για ν’ απαλλαγεί από όλα τα κακά που επεμβαίνουν στη ζωή μας. Στις δεκαέξη βασιλείες Λουζινιάν, στους σαράντα έξη αρχιεπισκόπους των Λατίνων του μεσαίωνα, προσθέτω ταπεινά τους αρχιεπίσκοπους των Ορθοδόξων που ακολούθησαν, χωρίς να ξεχνώ Σουλτάνους, ιμάμηδες, καδήδες και δραγομάνους, Αρμοστές, κυβερνήτες και διοικητές που συμπληρώνουν με το πέρασμα τους την εικόνα ενός εκπληκτικού μνημείου του τόπου μας που συγκεράζει τη Δύση και την Ανατολή.
Ελεύθερα, 19.10.2025
