Η Κύπρος ετοιμάζεται να ανοίξει την πολυπόθητη «Ανταγωνιστική» Αγορά Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ) από τον Οκτώβριο του 2025 και οι καταναλωτές -όπως πάντα- προσδοκούν πως το άνοιγμα της αγοράς θα επιφέρει και πτώση της τελικής τιμής στους λογαριασμούς τους.
Αφελώς; Ίσως. Διότι αν κάτι μας δίδαξε η μεταβατική αγορά των τελευταίων ετών, είναι πως κάποιοι πάντα βρίσκουν χώρο για να… θεριεύουν τα κέρδη τους.
Από το 2017, η λεγόμενη «Μεταβατική Αγορά Ηλεκτρισμού» έχει μετατραπεί σε ένα χρυσωρυχείο για λίγους: δίνονται άδειες σε ιδιώτες για πάρκα ΑΠΕ σε μισθωμένη κρατική (δασική και γεωργική) γη με χαμηλό επενδυτικό ρίσκο, δημιουργώντας ένα πανήγυρι υπερκερδών, ιδιώτες παραγωγοί ΑΠΕ πωλούν ρεύμα σε «ευνοϊκές» τιμές, ακόμα και όταν η χονδρική καταρρέει, προμηθευτές αγοράζουν φθηνή ηλεκτρική ενέργεια και την πουλούν στον τελικό χρήστη σε τιμή κόστους παραγωγής από συμβατικά καύσιμα, αποκομίζοντας κέρδη χωρίς αντίκρισμα για τον καταναλωτή.
Και όλα αυτά, χωρίς καν να έχει ξεκινήσει ο «πραγματικός» ανταγωνισμός. Επιπρόσθετα, έχει δημιουργηθεί μάλιστα και παράλληλη αγορά μεταπώλησης αδειών πάρκων ΑΠΕ, οι οποίες χρυσοπληρώνονται από υποψήφιους επενδυτές με διασφαλισμένα υπερκέρδη.
Την ίδια ώρα, η πολιτεία, καθυστερημένα μεν, αλλά αντιλαμβανόμενη το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε, ορθά προχώρησε σε εξασφάλιση παρέκκλισής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Επιτέλους, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) προχωρά σε κάτι που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και χρόνια: την εγκατάσταση Κεντρικών Συστημάτων Αποθήκευσης Ενέργειας (ΣΑΕ), συν-χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια λύση που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, μειώνει τη σπατάλη ενέργειας από ΑΠΕ, ενισχύει τη σταθερότητα του δικτύου και -το πιο σημαντικό- δεν αυξάνει τις τιμές. Όχι μόνο δεν αυξάνει τις τιμές αλλά τις μειώνει ουσιαστικά αφού θα μειώνει τους ρύπους και παράλληλα θα εξοικονομεί συμβατικά καύσιμα. Γι’ αυτό υπάρχουν αντιδράσεις από τους λίγους και η παραπληροφόρηση.
Γιατί το κεντρικό Σύστημα Αποθήκευης Ενέργειας υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον; Διότι ο πολίτης δεν θα πληρώσει την υποδομή από την τσέπη του, θα γλυτώνει καύσιμα, θα εξοικονομεί ρύπους και θα απολαμβάνει ένα σταθερό, αξιόπιστο και ευέλικτο ηλεκτρικό σύστημα που θα εξυπηρετεί όλους.
Πρόκειται για μια ουσιαστική και καινοτόμο παρέμβαση, που έρχεται να καλύψει ένα υπαρκτό κενό στο ηλεκτρικό σύστημα και την έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές αποθήκευσης.
Το κεντρικό ΣΑΕ για την Κύπρο αποτελεί μια τεχνική λύση, καλύπτοντας τις ανάγκες των επικουρικών υπηρεσιών χωρίς τη χρήση μονάδων παραγωγής ενέργειας υψηλού κόστους και εκπομπών ρύπων.
Είναι όμως κάτι περισσότερο από μια τεχνική λύση, αφού αποτελεί εγγύηση σταθερότητας, ασφάλειας και δίκαιης πρόσβασης στην ενέργεια και το ηλεκτρικό σύστημα.
Αποτελούν συστήματα τα οποία:
- Απορροφούν την πλεονάζουσα ενέργεια από ΑΠΕ, όταν η παραγωγή ξεπερνά τη ζήτηση.
- Φορτίζονται από την πλεονάζουσα ενέργεια του συνολικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των οικιακών εγκαταστάσεων Συμψηφισμού Μετρήσεων (Νet-Metering) και Συμψηφισμού Λογαριασμών (Net-Billing), εξασφαλίζοντας έτσι δίκαιη και ισότιμη αξιοποίηση της παραγωγής κάθε πολίτη.
- Απελευθερώνουν την ενέργεια την ώρα που το Σύστημα Ηλεκτρισμού βρίσκεται σε αστάθεια περιορίζοντας τις σύντομες περικοπές σε καταναλωτές.
- Απελευθερώνουν την ενέργεια τις ώρες αιχμής, διατηρώντας τη ζήτηση ηλεκτρικού φορτίου σταθερή και μειώνοντας την ανάγκη για χρήση συμβατικών μηχανών για μικρό και περιορισμένο χρόνο με ψηλό κόστος παραγωγής και εκπομπών ρύπων.
- Μειώνουν απώλειες και διακοπές ρεύματος, κάνοντας το δίκτυο πιο ευέλικτο και ανθεκτικό.
- Λειτουργούν κεντρικά, χωρίς να εξαρτώνται από ιδιώτες ή εμπορικά κριτήρια, υπηρετώντας αποκλειστικά το συμφέρον του συστήματος και των καταναλωτών.
- Παράλληλα, θα εξασφαλίζουν σε ένα απομονωνόμενο δίκτυο όπως το δικό μας, την ομαλή και σταθερή λειτουργία του συστήματος ενέργειας παρέχοντας τις επικουρικές υπηρεσίες (έλεγχο συχνότητας και ρύθμιση της τάσης), μια υπηρεσία που θα ακριβοπληρώνεται στο άνοιγμα της αγοράς.
- Τέλος ας μην ξεχνούμε ότι τα συστήματα αυτά θα βοηθήσουν πολύ και στο θέμα της επάρκειας ηλεκτρικού ρεύματος στο οποίο αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα.
Το σημαντικότερο: τα έργα αυτά χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκά ταμεία και όχι από την τσέπη του Κύπριου πολίτη. Είναι επένδυση με άμεση απόδοση και χωρίς πρόσθετο κόστος στους λογαριασμούς.
Κι όμως, παρά τις πολλές άδειες που έχουν χορηγηθεί σε ιδιώτες για αποθήκευση ενέργειας, κανένα τέτοιο έργο δεν έχει υλοποιηθεί έως σήμερα. Είτε λόγω δισταγμού, είτε επειδή δεν εξυπηρετεί τα περιθώρια υπερκέρδους στα οποία έχουν συνηθίσει. Αντιθέτως, ο ΔΣΜΚ προχωρά οργανωμένα, με σχέδιο και χρονοδιάγραμμα – και το σημαντικότερο, με διασφαλισμένη υλοποίηση στο μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα.
Η παρέκκλιση που εξασφάλισε η Κύπρος από τους κανόνες περί διαγωνισμών ήταν απαραίτητη για να προχωρήσει αυτή η κρίσιμη υποδομή χωρίς καθυστερήσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το αναγνώρισε και παραχώρησε τη συγκεκριμένη παρέκκλιση.
Η Κύπρος, μια χώρα με απομονωμένο σύστημα, έχει ήδη καθυστερήσει στην υλοποίηση της εξαίρεσης μιας και χώρες που έχουν εξασφάλιση παρέκκλιση έχουν ήδη εκδώσει διαγωνισμούς και βρίσκονται στο στάδιο κατακύρωσης. Γιατί; Γιατί κάποιοι ίσως ενοχλήθηκαν – όμως το δημόσιο συμφέρον δεν είναι δυνατό να εξαρτάται από την εμπορική διάθεση και πρόθεση των λίγων.
Σε μια εποχή ενεργειακής αβεβαιότητας, η Κύπρος δίνει το σωστό παράδειγμα: όπου οι αγορές καθυστερούν ή αδρανούν, το κράτος οφείλει να παρεμβαίνει. Όχι για να αποκλείσει τον ανταγωνισμό, αλλά για να διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες απολαμβάνουν πρόσβαση, ποιότητα και σταθερότητα στην ενέργεια και το ηλεκτρικό σύστημα. Και αυτή η ισορροπία είναι η μεγαλύτερη εγγύηση για ένα μέλλον ενεργειακής ασφάλειας και δικαιοσύνης που θα οδηγήσει στην Πράσινη Μετάβαση.
Προχωρήστε, κ. Υπουργέ Ενέργειας και ΔΣΜΚ, με τα συστήματα αυτά της αποθήκευσης για το καλό της Κύπρου και των πολιτών και αφήστε τους κερδοσκόπους να φωνάζουν!
* Πρόεδρος Συντεχνίας Επιστημονικού Προσωπικού ΑΗΚ (ΣΕΠΑΗΚ)
