Οι σημαντικές επιφυλάξεις και πολυδιάστατες ενστάσεις που εκφράστηκαν τόσο κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΕΕΠΕ), όσο και κατά τη δημόσια διαβούλευση και την εξέταση της Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΕΠ), αναφορικά με το προτεινόμενο έργο εγκατάστασης φωτοβολταϊκού πάρκου συνολικής ισχύος 180MW και μονάδων αποθήκευσης ενέργειας ισχύος 40MW/80MWh από την εταιρεία Cyrus Solar Thermal Ltd, ήταν ο προπομπός του τι θα ακολουθούσε χθες. Η Περιβαλλοντική Αρχή άναψε κόκκινο στο έργο που προτάθηκε για χωροθέτηση στις κοινότητες Μαθιάτη, Λυθροδόντα και Καταλιόντα της επαρχίας Λευκωσίας.
Κατά τη δημόσια διαβούλευση και την εξέταση της Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΕΠ), αναδείχθηκαν πλήθος ανησυχιών και αντιρρήσεων τόσο από κρατικές υπηρεσίες όσο και από τοπικούς φορείς, κοινωνικά σύνολα και περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, σε επιστολή της, υπογράμμισε ότι η περιοχή αποτελεί κρίσιμο βιότοπο για τον απειλούμενο σπιζαετό (Aquila fasciata), προσκομίζοντας μάλιστα χαρτογραφικά δεδομένα από δορυφορικούς πομπούς που παρακολουθούν την κίνηση του είδους. Παρόμοιες ανησυχίες διατύπωσε και το Τμήμα Γεωργίας, καθώς ο τελικός σχεδιασμός του έργου δεν ευθυγραμμίζεται με τις δικές του υποδείξεις.
Παράλληλα, η Περιβαλλοντική Αρχή επεσήμανε σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο μικροκλίμα της περιοχής λόγω του λεγόμενου φαινομένου «θερμικής νησίδας» (heat island), δηλαδή της τοπικής αύξησης θερμοκρασίας έως και 4°C στο εσωτερικό της εγκατάστασης. Επιπλέον, τονίστηκε η πιθανότητα εμφάνισης του «φαινομένου λίμνης» (lake effect), που αφορά την παραπλάνηση πτηνών από την αντανάκλαση φωτός στα πάνελ, με αποτέλεσμα να προσγειώνονται σε ακατάλληλες περιοχές και να απομονώνονται από τους φυσικούς τους βιότοπους.
Οι οργανώσεις Terra Cypria και BirdLife Cyprus, σε κοινή τους τοποθέτηση, χαρακτήρισαν τη ΜΕΕΠ ελλιπή και μεμονωμένη, καταλογίζοντας αδυναμία εξέτασης των σωρευτικών επιπτώσεων. Τόνισαν ότι η περιοχή του έργου εμπίπτει σε έξι κατηγορίες αποκλεισμού και πέντε κατηγορίες ειδικής εξέτασης βάσει του χωροταξικού για έργα ΑΠΕ, ζητώντας την πλήρη αναθεώρηση της προσέγγισης από την Περιβαλλοντική Αρχή.
Το Σύμπλεγμα Κοινοτήτων Μαχαιρά, αλλά και οι κοινότητες Μαθιάτη, Λυθροδόντα και Καταλιόντα, εξέφρασαν εκ νέου τις σοβαρές ενστάσεις τους. Μεταξύ άλλων, έκαναν λόγο για μαζική αποψίλωση δασικών εκτάσεων (τουλάχιστον 1.400 πεύκα και άλλες φυτοκοινωνίες). Παράλληλα, αναφέρθηκαν σε απώλεια ενδιαιτημάτων και υποβάθμιση του φυσικού τοπίου, αρνητικές επιπτώσεις στη μελισσοκομία λόγω μείωσης των επικονιαστών, πιθανή αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας έως 2°C λόγω της εγκατάστασης, παρέμβαση σε περιοχές με αρχαιολογικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον και κίνδυνο για τη συνοχή και τη βιωσιμότητα των τοπικών κτηνοτροφικών μονάδων και καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
Οι κοινότητες σημειώνουν ότι δεν αντιτίθενται γενικά στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αλλά τονίζουν την ανάγκη προσεκτικής χωροθέτησης για αποφυγή μη αναστρέψιμων ζημιών στο φυσικό περιβάλλον και στον κοινωνικό ιστό.
Η «Ομάδα Προστασίας Ιστορικού και Περιβαλλοντικού Πλούτου Μαθιάτη» κατήγγειλε την ελλιπή και ανακριβή τεκμηρίωση της ΜΕΕΠ, καθώς και τη μη επαρκή αξιολόγηση άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων. Παρόμοιες θέσεις υιοθέτησε και ο Σύνδεσμος Κυπρίων Αρχαιολόγων, ο οποίος επισήμανε ότι το έργο προσκρούει στις αρχές της Σύμβασης της Φλωρεντίας για το Τοπίο.
Η μελέτη που υπέβαλαν οι τρεις κοινότητες επισημαίνει ότι: Το 42% της προτεινόμενης έκτασης εμπίπτει σε ζώνες αποκλεισμού. Τα τεμάχια δεν είναι συνεχόμενα, κάτι που καθιστά το έργο πολλαπλό και όχι ενιαίο, απαιτώντας ξεχωριστές αδειοδοτήσεις. Η σύνδεση με το δίκτυο ΑΗΚ παραμένει ασαφής και, σύμφωνα με τις προτάσεις, διέρχεται από τον πΤΚΣ «Ποταμός Γιαλιάς», προστατευόμενη περιοχή Natura 2000.
Η Περιβαλλοντική Αρχή κατέληξε πως οι μονάδες αποθήκευσης δεν εμπίπτουν στην Οδηγία Seveso III, ωστόσο, υπόκεινται στον Κανονισμό ΕΕ 2023/1542 για τις μπαταρίες. Παράλληλα, η αρχή προειδοποιεί ότι οι επιπτώσεις στους επικονιαστές είναι ιδιαίτερα σοβαρές, με μελέτες να δείχνουν μείωση έως 75% στην αφθονία τους και 85% στις αλληλεπιδράσεις με τα φυτά.
Παρά τις αντιδράσεις, ο τελικός σχεδιασμός του έργου υποβλήθηκε μετά την αξιολόγηση της ΕΕΠΕ και ενσωματώνει τεχνικές υποδείξεις από ορισμένα τμήματα (Αρχαιοτήτων, Υδάτων, Γεωλογικής Επισκόπησης, Μεταλλείων), αλλά όχι από το Τμήμα Γεωργίας και την Υπηρεσία Θήρας.
Το προτεινόμενο έργο περιλάμβανε 225.000 φωτοβολταϊκά πάνελ, 480 μετατροπείς, υποδομές αποθήκευσης ενέργειας και συνοδά οδικά έργα.
Αυστηροποίηση εξέτασης αιτήσεων για φωτοβολταϊκά πάρκα
Καμία ανοχή σε αυθαίρετες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών πάρκων δεν προτίθεται να επιδείξει το Υπουργείο Εσωτερικών, σύμφωνα με τον υπουργό Κωνσταντίνο Ιωάννου, ο οποίος, μιλώντας χθες ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής Γεωργίας, ξεκαθάρισε πως «δεν ξεφυτρώνουν πάρκα ανεξέλεγκτα». Όπως ανέφερε, έχει ήδη ληφθεί απόφαση από Διυπουργική Επιτροπή για αυστηροποίηση του υφιστάμενου πλαισίου εξέτασης αδειών. Ο κ. Ιωάννου υπογράμμισε πως όλες οι αιτήσεις εξετάζονται πλέον με ιδιαίτερη προσοχή και βάσει πολεοδομικών χαρακτηριστικών. Από τον Μάιο του 2023, έχει παγοποιηθεί η διάθεση εύφορης γεωργικής κρατικής γης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ενώ από το 2024 με την εντολή έχουν οριστεί ζώνες αποκλεισμού για γεωργική γη, όπου απαγορεύεται η εγκατάσταση τέτοιων πάρκων.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, εκκρεμούν προς αξιολόγηση αιτήσεις συνολικής ισχύος 973MW. Στην περιοχή Κοκκινοχωρίων, όπου καταγράφεται υπερσυγκέντρωση έργων, από τις 30 αιτήσεις οι 20 βρίσκονται σε κρατική γη. Αναμένεται η περιβαλλοντική γνωμοδότηση, για τις εν λόγω αιτήσεις, ενώ για τέσσερις αιτήσεις αφορά γη που βρίσκεται εντός Βρετανικών Βάσεων.
Ο Υπουργός σημείωσε ότι προτεραιότητα θα δίνεται πλέον σε αιτήματα που εξυπηρετούν την κτηνοτροφία και τη γεωργία, απορρίπτοντας αιτήσεις που δεν συμβαδίζουν με το αγροτικό συμφέρον. «Δεν έχουμε λόγο να επιτρέπουμε εγκαταστάσεις που δεν στηρίζουν πραγματικά τη γεωργική δραστηριότητα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Όσον αφορά τη διαδικασία αδειοδότησης, ο Υπουργός εξήγησε ότι κανένα έργο δεν θα εγκρίνεται εάν προηγηθεί αρνητική γνωμοδότηση του Τμήματος Περιβάλλοντος. Επίσης, σε περιπτώσεις θετικής γνωμοδότησης, λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η δυνατότητα σύνδεσης με το ηλεκτρικό δίκτυο, καθώς και η ύπαρξη ή μη περιβαλλοντικά βεβαρημένων περιοχών.
Τέλος, ο κ. Ιωάννου υπενθύμισε πως το κράτος δεν προχωρεί σε εκμίσθωση κρατικής γης για φωτοβολταϊκά, επισημαίνοντας ότι η νέα διαδικασία προβλέπει:
● Την παγοποίηση παραχωρήσεων από το 2023.
● Τον καθορισμό περιοχών αποκλεισμού.
● Την αυστηροποίηση της εξέτασης αιτήσεων.
● Την υποχρεωτική σύνδεση με το δίκτυο.
«Καμία αίτηση δεν έχει εγκριθεί από το Τμήμα Πολεοδομίας όταν υπάρχει αρνητική περιβαλλοντική γνωμοδότηση», κατέληξε, τονίζοντας ότι η αυστηρότητα θα διατηρηθεί και για όσες αιτήσεις εκκρεμούν σήμερα.
Μαρία Παναγιώτου: Τέλος σε «παραθυράκια» ή καταστρατηγήσεις
Η υπουργός Γεωργίας Μαρία Παναγιώτου παρουσίασε τη νέα πολιτική της κυβέρνησης για τις ΑΠΕ στον γεωργικό τομέα, δίνοντας έμφαση σε μια ολιστική προσέγγιση που διασφαλίζει την προστασία της εύφορης γεωργικής γης και την ενίσχυση των παραγωγών μέσω της διπλής χρήσης των τεμαχίων. «Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων σε γόνιμη γεωργική γη», υπογράμμισε η κ. Παναγιώτου, προσθέτοντας ότι τα αγροβολταϊκά πάρκα θα προορίζονται αποκλειστικά για γεωργούς και θα λειτουργούν για ίδια κατανάλωση, με στόχο τη μείωση του κόστους παραγωγής και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με τη νέα πολιτική, η συνδεσιμότητα με το ηλεκτρικό δίκτυο θα εξετάζεται μαζί με την αίτηση για εγκατάσταση, ώστε να αποφεύγονται καθυστερήσεις και αδιέξοδα, ενώ κάθε αίτηση θα αφορά μέγιστη έκταση 25 δεκαρίων ανά αιτητή.
Η Υπουργός ξεκαθάρισε πως η νέα στρατηγική δεν επιτρέπει «παραθυράκια» ή καταστρατηγήσεις, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη διαλόγου με την ΑΗΚ και το Τμήμα Πολεοδομίας για τον καθορισμό συγκεκριμένων περιπτώσεων εφαρμογής. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «πρέπει να διασφαλίσουμε ότι δεν είναι το παράθυρο κανενός». Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η καλλιεργήσιμη έκταση ενός τεμαχίου είναι μικρότερη από το 75% ή ότι καλλιεργείται εικονικά, θα λαμβάνονται μέτρα για τερματισμό της λειτουργίας του αγροβολταϊκού πάρκου ή/και απομάκρυνσή του.
