Μετά από μια μακρά περίοδο απόλυτης ακινησίας στο Κυπριακό, λόγω της στάσης που ακολουθούσε η τουρκική πλευρά και η τουρκοκυπριακή ηγεσία, η συνάντηση Νίκου Χριστοδουλίδη και Τουφάν Έρχιουρμαν αποτελεί ένα πρώτο βήμα αναβίωσης του διαλόγου. Αυτό που ακολουθεί είναι η προετοιμασία για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, η οποία θα γίνει σε δύο επίπεδα, ανάμεσα στους ηγέτες και στους διαπραγματευτές.
Η επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών παραμένει το βασικό ζητούμενο για την ελληνοκυπριακή πλευρά η οποία, και δημοσίως και κατ’ ιδίαν, τονίζει την ανάγκη επιστροφής των μερών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το συντομότερο δυνατό. Από την άλλη και η τουρκοκυπριακή πλευρά θέλει επανέναρξη των συνομιλιών, αλλά προέχει η βελτίωση του κλίματος και μια συμφωνία επί της θεματολογίας.
Ούτε κοινωνικού χαρακτήρα, ούτε διαπραγμάτευση
Μετά από μια πενταετία όπου κυριάρχησε η εμμονική άρνηση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας για συναντήσεις και διάλογο, η συνάντηση των δύο ηγετών την περασμένη Πέμπτη στην οικία του Χασίμ Ντιάν, αποτελεί ένα πρώτο βήμα επανεκκίνησης διαλόγου ανάμεσα στους δύο ηγέτες.
Η συνάντηση είχε χωριστεί σε δύο φάσεις: Στο πρώτο μέρος έδωσε το παρόν της από τη Λίμα του Περού, μέσω τηλεδιάσκεψης και η προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Μαρία Άνχελα Ολγκίν. Ενώ ήταν παρόν και ο ειδικός αντιπρόσωπος του ΓΓ ΟΗΕ, Χασίμ Ντιάν. Στο δεύτερο μισό της συνάντησης οι δύο ηγέτες είχαν μια κατ’ ιδίαν συνάντηση, στη διάρκεια της οποίας συζήτησαν τα πλείστα θέματα που τίθενται εκατέρωθεν.
- Αυτό που σημειώνεται από διπλωματικούς και πολιτικούς κύκλους είναι πως η πρώτη συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη δεν ήταν κοινωνικού χαρακτήρα αλλά την ίδια ώρα είναι ξεκάθαρο πως δεν έγινε διαπραγμάτευση.
Η Ολγκίν, η οποία θα βρίσκεται στην Κύπρο στις 4 Δεκεμβρίου, έκανε μια εισαγωγική παρέμβαση εκφράζοντας την ικανοποίηση για την πρώτη συνάντηση των ηγετών. Η απεσταλμένη του ΓΓ ΟΗΕ θα συναντήσει τον Τ. Έρχιουρμαν στις 5 Δεκεμβρίου και τον Ν. Χριστοδουλίδη στις 6 του μήνα. Από τα όσα λέχθηκαν και τις σχετικές πληροφορίες φαίνεται ότι την αμέσως επόμενη εβδομάδα οι δύο ηγέτες θα έχουν μια νέα κοινή συνάντηση αυτή τη φορά με τη συμμετοχή της Ολγκίν.
Ο κάθε ηγέτης έβαλε κάτω τα δικά του θέματα
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης τόσο στην κοινή όσο και στην κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Τ/κ ηγέτη έθεσε κάποια θέματα και έκανε εισηγήσεις που κατά την άποψή του θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην επανέναρξη των συνομιλιών.
Ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων έθεσε θέματα, ανάμεσα τους κι αυτά που δημοσίως έχει αναφέρει στα οποία περιλαμβάνονται τα οδοφράγματα, οι διώξεις κατά σφετεριστών ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα. Θέματα επί των οποίων – όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε – ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έδωσε απαντήσεις.
Σ’ ό,τι αφορά τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, έγιναν αναφορές εκατέρωθεν, θεωρούνται από τους δύο ηγέτες ως σημαντικά, ειδικά αυτά που δόθηκαν υποσχέσεις προς τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Τέσσερα θετικά και ένα ζητούμενο
Από την ανάλυση που έγινε μετά τη συνάντηση Χριστοδουλίδη-Έρχιουρμαν σημειώνονται τέσσερα θετικά:
- Πρώτον, η συμφωνία για την πραγματοποίηση μιας κοινής συνάντησης των δύο ηγετών όταν θα είναι στην Κύπρο η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ ΟΗΕ, μετά τις χωριστές συναντήσεις που θα έχει με τους δύο ηγέτες στις 5 και 6 Δεκεμβρίου.
- Δεύτερον, η έναρξη και πάλι των συναντήσεων ανάμεσα στους δύο διαπραγματευτές, Μενέλαο Μενελάου από ε/κ πλευράς και Μεχμέτ Ντανά από τ/κ, οι οποίοι θα προετοιμάσουν και τη συνάντηση Χριστοδουλίδη-Έρχιουρμαν-Ολγκίν.
- Τρίτον, η πρόθεση της προσωπικής απεσταλμένης του ΓΓ ΟΗΕ, ευθύς μετά τις επαφές της στη Λευκωσία είναι να μεταβεί στην Αθήνα και την Άγκυρα για συνομιλίες με τους υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας.
- Τέταρτον, θα έρθει στην Κύπρο για την πραγματοποίηση συναντήσεων και ο απεσταλμένος της ΕΕ, Γιοχάνες Χαν.
Αυτό που παραμένει ως το βασικό ζητούμενο για το Κυπριακό είναι η επανέναρξη των συνομιλιών. Γι’ αυτό και:
- Θεωρείται πως στόχος των συναντήσεων που ακολουθούν θα είναι για να προετοιμαστεί και η διευρυμένη συνάντηση από πλευράς ΓΓ όπως είχε αποφασιστεί και ανακοινωθεί μετά τη συνάντηση της Νέας Υόρκης, ότι δηλαδή η διευρυμένη να πραγματοποιηθεί πριν το τέλος του χρόνου.
- Η Ολγκίν θα διερευνήσει το θέμα της πραγματοποίησης μιας νέας διευρυμένης τόσο με τον Γενικό Γραμματέα όσο και με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Επ’ αυτού ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης εξέφρασε ετοιμότητα να πάει σε μια διευρυμένη συνάντηση πριν το τέλος του έτους και να εργαστεί προς αυτή την κατεύθυνση.
Η νέα πολυμερής, σύμφωνα με τα όσα είχαν λεχθεί όλο το προηγούμενο διάστημα θα έχει ως βασικό αντικείμενο της την επανεκκίνηση ουσιαστικών διαπραγματεύσεων και όχι μια νέα συζήτηση διαδικαστικών ζητημάτων, ή θεμάτων που αφορούν ΜΟΕ.
Εκεί θα διαφανούν οι πραγματικές προοπτικές
Η συνάντηση της περασμένης Πέμπτης και αλλά και η κοινή των ηγετών με την Ολγκίν είναι σημαντικές εάν ληφθεί υπόψη ότι προηγουμένως δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν.
Σημαντική εξέλιξη και οι επαναδραστηριοποίηση των διαπραγματευτών που θα ξεκινήσουν να προετοιμάζουν τη συνάντηση. Στις συναντήσεις των διαπραγματευτών θα διαφανεί και πιο ξεκάθαρα για την κατεύθυνση στην οποία θέλει να κινηθεί η τουρκοκυπριακή πλευρά επί ηγεσίας Έρχιουρμαν. Γιατί επί Τατάρ δεν έγινε οποιαδήποτε ουσιαστική συζήτηση που θα μπορούσε να δώσει κάποιο αποτέλεσμα.
Για την ελληνοκυπριακή πλευρά είναι αρκούντως ξεκάθαρο ότι αυτές οι κινήσεις (συναντήσεις διαπραγματευτών, τριμερής με Ολγκίν και άτυπη πολυμερής) θα πρέπει να λειτουργήσουν ως προπαρασκευαστικό στάδιο για την επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών για το Κυπριακό.
Αυτό που τόσο ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης όσο και οι συνεργάτες του τονίζουν μετά επιτάσεως σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις αλλά και δημοσίως είναι πως: Οποιαδήποτε απόφαση και οποιαδήποτε κίνηση θα πρέπει ακριβώς να αποσκοπεί στο να επαναρχίσουν οι συνομιλίες.
Γιατί, όπως σημειώνεται ακόμα και από ξένους κύκλους, είναι εκεί στις συνομιλίες και τις διαπραγματεύσεις που θα διαφανούν οι πραγματικές προοπτικές για επίτευξη λύσης του Κυπριακού. Εκεί θα κριθούν όλοι εκ του αποτελέσματος και όχι επί των όσων μπορεί στο μεσοδιάστημα να δηλώνουν, προκειμένου να κερδίσουν και την κοινή γνώμη στην πλευρά τους.
Έδειξαν αμφότεροι οι ηγέτες ότι θεωρούν το κεκτημένο των διαπραγματεύσεων ως σημαντικό. Δείχνοντας ότι θέλουν να προχωρήσουν στην επόμενη φάση της διαπραγμάτευσης και να μην επιστρέψουν πίσω και να ανοίξουν ζητήματα που έχουν ήδη κλείσει ή συμφωνηθεί.
«Ας γράψουμε ιστορία»
Η απόσταση των οκτώ χρόνων από την τελευταία ουσιαστική διαπραγμάτευση του Κυπριακού μπορεί να είναι τέτοια που να αναγκάζει όλους να βλέπουν με επιφύλαξη τις δυνατότητες επιστροφής στο τραπέζι των συνομιλιών, πλην όμως μπορεί να προκύψουν θετικές εξελίξεις εάν αμφότερες οι πλευρές κινηθούν προς τον ίδιο στόχο.
Στην πρώτη τους τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης απευθυνόμενος προς τον Τουφάν Έρχιουρμαν του ανέφερε πως έχουν μια ευκαιρία οι δύο να γράψουν ιστορία.
Για να το πετύχουν αυτό θα πρέπει να κάνουν βήματα προς την ίδια κατεύθυνση και προς τον ίδιο στόχο. Αυτή τη στιγμή, αυτό που καταγράφεται είναι η δυσκολία συντονισμού των βημάτων τους και κυρίως το ότι δεν φαίνεται να βλέπουν την επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων με τον ίδιο φακό.
Οι θέσεις των δύο ηγετών για επανέναρξη συνομιλιών
ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ
Βασική θέση: Επιδιώκει επανέναρξη των συνομιλιών από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά το 2017, με σεβασμό στο κεκτημένο των διαπραγματεύσεων και το συμφωνημένο πλαίσιο.
1. Σημείο εκκίνησης
- Επιστροφή στο Κραν Μοντανά: «μπαίνουμε σε μια διαδικασία με στόχο το βασικό ζητούμενο, που είναι η επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που έμειναν στο Κραν-Μοντανά»
- Το κεκτημένο των διαπραγματεύσεων είναι σημαντικό και πρέπει να αξιοποιηθεί
- Δεν αποδέχεται την επαναδιαπραγμάτευση βασικών αρχών που έχουν ήδη συμφωνηθεί
2. Πλαίσιο λύσης
- Λύση στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου (διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία)
- Η λύση θα δώσει απαντήσεις σε όλα τα θέματα που εγείρονται
3. Χρονοδιάγραμμα
- Επιθυμεί διευρυμένη συνάντηση πριν τον τέλος του χρόνου
- Έχει επείγουσα διάθεση για άμεση προώθηση της διαδικασίας δηλώντας: «Από δικής μας πλευράς ανέφερα την ετοιμότητά μας και την ανάγκη να πραγματοποιηθεί πριν τον τέλος του χρόνου»
4. Μεθοδολογία
- Δεν αποδέχεται νέες μεθοδολογικές προϋποθέσεις
- Προτείνει «κινήσεις ή αποφυγή κινήσεων» που θα δημιουργήσουν το κατάλληλο κλίμα
- Αποφυγή θεμάτων που δημιουργούν αρνητικό κλίμα
5. Προτεραιότητες
- Άμεση επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών
- Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις
- «Αν δεν αρχίσουμε να συζητούμε ουσία, από εκεί που διακόπηκε το 2017, δεν θα
ΤΟΥΦΑΝ ΕΡΧΙΟΥΡΜΑΝ
Βασική θέση: Απαιτεί προσυμφωνία σε μεθοδολογικό πλαίσιο 4 σημείων πριν από την έναρξη ολοκληρωμένων διαπραγματεύσεων και επιθυμεί να πάει σε συνάντηση 5+1 όχι με άδεια χέρια αλλά με συγκεκριμένη πρόοδο.
1. Μεθοδολογική πρόταση 4 σημείων
- Πολιτική ισότητα (υπάρχει σε ψηφίσματα ΣΑ και συγκλίσεις)
- Εκ περιτροπής προεδρία (υπάρχει σε συγκλίσεις)
- Χρονικό όριο (αναφέρεται από τον ΓΓ του ΟΗΕ)
- Μη επιστροφή στο υφιστάμενο status quo σε περίπτωση αποτυχίας
2. Σημείο εκκίνησης
- Δεν αποδέχεται επιστροφή στο Κραν Μοντανά
- Ζητά νέα μεθοδολογική προσέγγιση με βάση τη φράση του Γκουτέρες: «αυτή τη φορά πρέπει να είναι διαφορετικά»
- Οι συγκλίσεις που υπάρχουν ήδη δεν πρέπει να ξανανοίξουν «γιατί τότε θα συζητάμε για δεκαετίες»
3. Προϋποθέσεις για πρόοδο
- Πρώτα πρέπει να συμφωνηθεί η μεθοδολογία των 4 σημείων
- Μετά μπορεί να αρχίσει ολοκληρωμένη διαδικασία διαπραγμάτευσης
- Διευκρίνισε ότι δεν είναι «προϋποθέσεις» αλλά προτάσεις που θα «κάνουν τη διαφορά»
4. Προετοιμασία διευρυμένης συνάντησης
- Θέλει να πάει σε συνάντηση 5+1 αλλά όχι με άδεια χέρια
- Επιδιώκει συγκεκριμένη πρόοδο σε ορισμένα ζητήματα πριν τη διευρυμένη συνάντηση
- Στόχος να αποφευχθεί μια άκαρπη συνάντηση
5. Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης
- Κατέθεσε συγκεκριμένο πακέτο 10 σημείων
- Θεωρεί ότι επίτευξη συμφωνιών σε κάποια από αυτά πριν την επίσκεψη Ολγκίν θα βοηθήσει
- Προτεραιότητα στη δημιουργία θετικής ατμόσφαιρας
6. Ζητήματα που «δηλητηριάζουν» το κλίμα
- Περιουσιακό (συλλήψεις και δίκες)
- Στρατιωτικές συμφωνίες της Κυπριακής Δημοκρατίας
- Αποφάσεις Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για αγνοούμενους
- Κάψιμο σημαίας ψευδοκράτους
Συμπέρασμα: Οι δύο ηγέτες βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία εκκίνησης.
Ο Ν. Χριστοδουλίδης δηλώνει έτοιμος να ξεκινήσει άμεσα ουσιαστικές διαπραγματεύσεις από το σημείο που σταμάτησαν το 2017, με βάση το υπάρχον πλαίσιο.
Ο Έρχιουρμαν θέτει μεθοδολογικές προϋποθέσεις και επιθυμεί πρώτα να δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα και να συμφωνηθούν βασικές αρχές πριν την έναρξη ολοκληρωμένων διαπραγματεύσεων.
Η κρίσιμη διαφορά συνοψίζεται στο ότι ο Ν. Χριστοδουλίδης θέλει να συζητήσει την ουσία τώρα, ενώ ο Τ. Έρχιουρμαν θέλει πρώτα να συμφωνηθεί η μεθοδολογία και μετά να αρχίσουν οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.
