Σε μια περίοδο που η ανάγκη για πράσινη μετάβαση και βιώσιμη ανάπτυξη αποκτά καίρια σημασία για την Κύπρο, η Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Μαρία Παναγιώτου μιλά αποκλειστικά για τη συνολική στρατηγική εκσυγχρονισμού του Τμήματος Περιβάλλοντος, την απλοποίηση των διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης, την ενίσχυση των ελέγχων και τη μάχη κατά της παράνομης απόρριψης αποβλήτων.
Μέσα από στοχευμένες μεταρρυθμίσεις, αξιοποίηση βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών και επενδύσεις σε υποδομές, το Υπουργείο επιχειρεί να μετατρέψει το Τμήμα Περιβάλλοντος σε πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας, με βασικά εργαλεία την ψηφιακή διακυβέρνηση, την εκπαίδευση, την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και την ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Υπουργός παρουσιάζει τις βασικές τομές της πολιτικής της, εξηγεί τις αλλαγές που έρχονται μέχρι το 2026 και αναδεικνύει τον νέο ρόλο του κράτους στην προστασία του περιβάλλοντος, μέσα από πρακτικές λύσεις, διαφάνεια και σεβασμό στον πολίτη.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μιλά συχνά για μεταρρυθμίσεις και την ανάγκη εκσυγχρονισμού του κράτους του 1960. Δεδομένου ότι το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι από τα τμήματα που δημιουργήθηκαν σχετικά πρόσφατα, θεωρείτε ότι χρειάζεται μεταρρύθμιση;
Ο εκσυγχρονισμός του κράτους του 1960 και οι μεταρρυθμίσεις σε βασικούς τομείς αποτελούν προτεραιότητα της Κυβέρνησης, η οποία πηγάζει από την ανάγκη να ανταποκριθούμε επαρκώς στις απαιτήσεις της εποχής. Το περιβάλλον δεν μπορεί να περιμένει. Με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., η περιβαλλοντική ατζέντα έχει καταστεί ιδιαίτερα απαιτητική, με συνεχείς αναθεωρήσεις, νέες τεχνολογίες και υψηλά πρότυπα, τα οποία επιβάλλουν ετοιμότητα και προσαρμογή. Ως εκ τούτου, το Τμήμα Περιβάλλοντος, ως αρμόδιος φορέας, οφείλει να είναι στην πρώτη γραμμή αυτών των προκλήσεων.
Οι περιβαλλοντικές Οδηγίες είναι οριζόντιες και πολυεπίπεδες: επηρεάζουν την ενέργεια, τις μεταφορές, τη γεωργία, τη χρήση γης. Αγγίζουν, δηλαδή, κάθε πτυχή της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, γεγονός που απαιτεί συντονισμό, συνεργασία και στοχευμένες παρεμβάσεις. Η ισορροπία μεταξύ ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος δεν επιτυγχάνεται αυτόματα. Προϋποθέτει διαρκή εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού, γρήγορη ανταπόκριση, συνεργασία και συντονισμό με όλους τους εταίρους. Κυρίως, όμως, απαιτεί αξιοποίηση καλών πρακτικών άλλων χωρών και συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να διασφαλίσουμε την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο τομέας του περιβάλλοντος για χρόνια ήταν στο περιθώριο. Σήμερα, η προσπάθειά μας είναι να εξελιχθεί σε έναν από τους βασικούς πρωταγωνιστές. Αυτός είναι και ο λόγος που το Τμήμα Περιβάλλοντος χρειάζεται να εκσυγχρονίζεται διαρκώς.
Μιλήσατε για ταχύτητα και για πρακτικές άλλων χωρών. Οι διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης θεωρούνται συχνά χρονοβόρες και περίπλοκες, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων.
Ένα από τα πρώτα ζητήματα που εντόπισα με την ανάληψη των καθηκόντων μου ήταν οι πολύ μεγάλες καθυστερήσεις στην περιβαλλοντική αδειοδότηση. Τόσο μεγάλες, που πολλές αναπτύξεις έχουν παγοποιηθεί εδώ και χρόνια, ως αποτέλεσμα της γραφειοκρατίας. Από τη μία, το Τμήμα Περιβάλλοντος παραλάμβανε ελλιπή στοιχεία από τους αιτητές, και από την άλλη, οι αιτητές διαμαρτύρονταν για υπερβολική γραφειοκρατία.
Με δικές μου οδηγίες προς τη Διοίκηση του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και το αρμόδιο Τμήμα, ολοκληρώθηκε σειρά επαφών με αντίστοιχα τμήματα άλλων χωρών, συγκεντρώνοντας καλές πρακτικές και λύσεις. Έχοντας ως στόχο την αμεσότητα και την αναβάθμιση της επιστημονικής τεκμηρίωσης, προχωρήσαμε σε εκσυγχρονισμό και απλοποίηση των διαδικασιών εκτίμησης των επιπτώσεων στο περιβάλλον και της περιβαλλοντικής αδειοδότησης για έργα, σχέδια και προγράμματα.
Στόχος μας είναι πιο γρήγορες και ποιοτικότερες αξιολογήσεις, με λιγότερη γραφειοκρατία και λιγότερη ταλαιπωρία για τον πολίτη και τον επενδυτή. Θέλουμε η διαδικασία να λειτουργεί πιο αποδοτικά, να γίνεται καλύτερη αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων και να μειώνεται το διοικητικό κόστος.
Τι αλλάζει στην πράξη με τον εκσυγχρονισμό και την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης που προχωράτε;
Μέχρι το τέλος του 2025 αλλάζουν πολλά στην πράξη. Καταρχάς, κλείνουμε εκκρεμότητες προηγούμενων ετών που είχαν γίνει πραγματικά «βουνό». Αυτό επιτεύχθηκε με μια σειρά από στοχευμένα βήματα.
Ένα από τα πιο σημαντικά βήματα ήταν η κωδικοποίηση των βασικών περιβαλλοντικών όρων για κάθε είδος ανάπτυξης. Δημιουργήθηκε μια σειρά από πρότυπους όρους, ώστε τόσο το Τμήμα Περιβάλλοντος όσο και οι αιτητές να έχουν μια συνεπή και σταθερή προσέγγιση, χωρίς ασάφειες.
Επειδή πολλά από τα προβλήματα στις καθυστερήσεις προέρχονταν από ελλιπή στοιχεία στις μελέτες, συνεργαστήκαμε με τα μελετητικά γραφεία, πραγματοποιήσαμε εκπαιδεύσεις και δώσαμε ξεκάθαρες κατευθύνσεις για το τι πρέπει να περιλαμβάνει μια πλήρης μελέτη ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί άμεσα.
Εκπαίδευση παρασχέθηκε και στους λειτουργούς του Τμήματος Περιβάλλοντος, για ολοκληρωμένη αξιολόγηση των μελετών με έμφαση στις σημαντικές περιβαλλοντικές παραμέτρους ανά έργο.
Αναθεωρήθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι ώστε οι γνωμοδοτήσεις να είναι πιο ουσιαστικές και να βασίζονται στα νέα δεδομένα. Είμαστε στη διαδικασία αναθεώρησης Γενικών και Ειδικών Όρων, λαμβάνοντας υπόψη νέες νομοθεσίες και τη διαγραφή μη ουσιωδών όρων.
Καθοριστικό ρόλο θα παίξει η νέα ψηφιακή πλατφόρμα. Μέχρι το τέλος της χρονιάς, οι πολίτες θα μπορούν να παρακολουθούν την πορεία της αίτησής τους, να βλέπουν τα δεδομένα και να καταθέτουν σχόλια στο πλαίσιο της διαβούλευσης.
Με τις αλλαγές αυτές, ο χρόνος αξιολόγησης αναμένεται να μειωθεί σε 3 με 6 μήνες, ενώ με τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες διασφαλίζεται ότι οι μελέτες κατατίθενται ολοκληρωμένες. Πλέον, δεν μιλάμε μόνο για σεβασμό στο περιβάλλον, αλλά και για σεβασμό στον πολίτη, ο οποίος δικαιούται ξεκάθαρες και δίκαιες διαδικασίες.
Μία από τις εμβληματικές δράσεις του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος ήταν ο Τομέας Περιβαλλοντικών Ελέγχων. Πώς βοηθά η σύστασή του στην πρόληψη και τον εκσυγχρονισμό του Τμήματος;
Σίγουρα δεν μπορούμε να πούμε ότι από τη μία μέρα στην άλλη κλείσαμε ένα διαχρονικό κενό. Όμως, αυτό που καταφέραμε είναι να θέσουμε γερές βάσεις και να προχωρήσουμε στη σύσταση του Τομέα Περιβαλλοντικών Ελέγχων και τη στελέχωσή του με 15 άτομα. Κάναμε το πρώτο σημαντικό βήμα για την ενίσχυση του πλαισίου, στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης προσπάθειας ενδυνάμωσης και αναβάθμισης των περιβαλλοντικών ελέγχων.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος αναβαθμίζει συνεχώς την αποτελεσματικότητα των επιθεωρήσεων, μέσα από συνεργασίες με αρμόδιους φορείς, από τη θεσμοθέτηση μνημονίων με την Αστυνομία και την Πυροσβεστική, μέχρι την εκπαίδευση περισσότερων από 150 τοπικών επιθεωρητών παγκύπρια. Παράλληλα, οργανώνονται εκστρατείες με άλλα Τμήματα της Δημοκρατίας και ενσωματώνονται συνεχώς νέες τεχνολογίες για πιο σύγχρονους, συστηματικούς και στοχευμένους ελέγχους.
Επιπρόσθετα, με στόχο την ενδυνάμωση της παρακολούθησης και του ελέγχου των περιβαλλοντικών όρων για έργα που βρίσκονται εντός ή ενδέχεται να επηρεάσουν περιοχές του Δικτύου Natura 2000, έχει προωθηθεί τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας, έτσι ώστε για τα έργα αυτά να υπάρχει υποχρεωτικός περιβαλλοντικός επιθεωρητής κατά την κατασκευή και λειτουργία του έργου, για την πλήρη τήρηση των όρων της περιβαλλοντικής αρχής.
Στην ίδια νομοθεσία έχουν προστεθεί πρόνοιες για εξώδικες ρυθμίσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, για τερματισμό εργασιών όταν διαπιστώνονται παραβάσεις όρων ή/και περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Πράσινα Περίπτερα και επαναχρησιμοποίηση
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η δημιουργία των Πράσινων Περιπτέρων και πώς αυτά συμβάλλουν στους εθνικούς μας στόχους για ανακύκλωση;
Η δημιουργία των Πράσινων Περιπτέρων αποτελεί μία από τις πιο ουσιαστικές παρεμβάσεις μας για την ενίσχυση της ανακύκλωσης και τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, δεδομένου ότι θα ενδυναμώσει τη χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών στις ορεινές και απομακρυσμένες κοινότητες της Κύπρου.
Το έργο βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο. Μέχρι τις αρχές του 2026 θα λειτουργούν συνολικά 50 Πράσινα Περίπτερα σε ολόκληρη την Κύπρο, σε όλες τις επαρχίες, κυρίως σε ορεινές και απομακρυσμένες κοινότητες που δεν εξυπηρετούνται σήμερα από συλλογικά συστήματα.
Από τον Ιούλιο 2025 μέχρι τον Νοέμβριο 2025, υπογράφονται τα Μνημόνια Συναντίληψης μεταξύ του Τμήματος Περιβάλλοντος και των εκάστοτε Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης, καθώς και των Αναπτυξιακών Εταιρειών, ώστε τα περίπτερα να τεθούν σε πλήρη λειτουργία. Η λειτουργία τους θα συνδράμει στη συλλογή μέχρι και 11.850 τόνων ανακυκλώσιμων υλικών ετησίως, ποσότητα που αντιστοιχεί στο ανώτατο όριο των 237 τόνων ανά περίπτερο. Αυτό συνεπάγεται ουσιαστική ενίσχυση της επίτευξης των ευρωπαϊκών μας στόχων.
Με τα Πράσινα Περίπτερα, η Κύπρος αποκτά ένα μέσο που διευκολύνει τους πολίτες, μειώνει τα απόβλητα που καταλήγουν στους σκυβαλότοπους και ενισχύει την περιβαλλοντική μας πολιτική με μετρήσιμα αποτελέσματα.
Συμπληρωματικά με τα Πράσινα Περίπτερα, σε 20 κοινότητες θα εγκατασταθούν ειδικά containers, ώστε να δημιουργηθούν μικρά Πράσινα Σημεία για τη συλλογή ανακυκλώσιμων και ογκωδών αποβλήτων. Μέχρι το 2026, θα λειτουργήσουν επίσης 18 προσωρινά Πράσινα Σημεία στην ορεινή Κύπρο, διευκολύνοντας τους κατοίκους να αποθέτουν με ασφάλεια υλικά όπως ξυλεία, πλαστικά ή ηλεκτρικές συσκευές.
Παράλληλα, έχουν ήδη ξεκινήσει να λειτουργούν τα πρώτα καταστήματα επαναχρησιμοποίησης, και μέχρι το τέλος του 2026 θα υπάρχουν σε όλα τα Πράσινα Σημεία της χώρας. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη πολιτική που ενισχύει τη χωριστή συλλογή, προωθεί την επαναχρησιμοποίηση και περιορίζει την παράνομη απόρριψη αποβλήτων, φέρνοντας απτά αποτελέσματα για πολίτες και περιβάλλον.
Πώς ο Τομέας Περιβαλλοντικών Ελέγχων ενισχύει την προστασία του περιβάλλοντος
Τι αλλάζει με τη σύσταση του νέου Τομέα Περιβαλλοντικών Ελέγχων και ποια είναι τα πρώτα αποτελέσματα;
Μέσα στο σύντομο χρονικό διάστημα λειτουργίας του Κλάδου Ελέγχων, έχουν ήδη εκδοθεί πολλαπλές εξώδικες ρυθμίσεις και έχουν υποβληθεί σειρά εκθέσεων γεγονότων στη Νομική Υπηρεσία, με σκοπό την ποινική δίωξη μεγάλου αριθμού υποθέσεων μη συμμόρφωσης με την περιβαλλοντική νομοθεσία.
Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο 2025 μέχρι τον Ιούλιο 2025 εκδόθηκαν 137 εξώδικες ρυθμίσεις, συνολικού ύψους €325.000. Συγκριτικά, κατά το 2023, σε ολόκληρο το έτος είχαν εκδοθεί 85 πρόστιμα, ύψους περίπου €100.000. Μέχρι το τέλος του 2025 αναμένεται ότι τα εξώδικα και το συνολικό ποσό θα ανέλθουν σε επίπεδα πέραν του τριπλάσιου σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που αναδεικνύει πρόοδο, ενώ η προσπάθεια για περαιτέρω ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των περιβαλλοντικών ελέγχων δεν μένει εδώ, αλλά συνεχίζεται.
Αναλυτικότερα, οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος διενεργούν αυτοψίες σε κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό έργο ή δραστηριότητα που υπάγεται στις διατάξεις περί προστασίας του περιβάλλοντος ή επιβάλλεται για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, προβαίνοντας σε ελέγχους και μετρήσεις, καθώς και στη συλλογή κάθε χρήσιμου, κατά την κρίση τους, στοιχείου για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται παραβάσεις, λαμβάνονται άμεσα τα κατάλληλα μέτρα επιβολής της νομοθεσίας.
Η διεξαγωγή περιβαλλοντικών ελέγχων σε έργα και δραστηριότητες που έχουν αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά, ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχει συμμόρφωση στους όρους που θέτουν οι αρμόδιες υπηρεσίες τόσο κατά τη φάση κατασκευής όσο και στη φάση λειτουργίας τους, αποτελεί ασφαλιστική δικλείδα για την προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος. Η περιβαλλοντική επιθεώρηση περιλαμβάνει επιτόπιες επισκέψεις, έλεγχο της επίτευξης των προτύπων περιβαλλοντικής ποιότητας, εξέταση εκθέσεων, αξιολόγηση των δραστηριοτήτων και των εργασιών που εκτελούνται στην ελεγχόμενη εγκατάσταση, έλεγχο των χώρων και του σχετικού εξοπλισμού, της καταλληλότητας της εφαρμοζόμενης περιβαλλοντικής διαχείρισης, καθώς και έλεγχο των σχετικών αρχείων που τηρούν οι διοικήσεις των ελεγχόμενων εγκαταστάσεων.
Θέλουμε να αυξήσουμε τα μάτια μας έξω στο πεδίο, αλλά κυρίως να αισθάνονται τόσο οι πολίτες όσο και οι παρανομούντες την παρουσία μας, ενισχύοντας έτσι το αίσθημα πρόληψης και ασφάλειας.
Η πράσινη κοινότητα αλλάζει την Τηλλυρία
Ποια είναι η πρόοδος του έργου «Πράσινη Κοινότητα» στην Τηλλυρία; Τι αλλάζει για τους κατοίκους της περιοχής;
Η Τηλλυρία είναι μια από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Κύπρου, και η πρωτοβουλία «Πράσινη Κοινότητα» έρχεται να δώσει πρακτικές λύσεις σε καθημερινά ζητήματα που σχετίζονται με τα απόβλητα, το νερό και τις υποδομές. Είναι μια πρωτοβουλία που συντονίζεται από την Προεδρία και φέρνει κοντά πολλά Υπουργεία και υπηρεσίες, ενώ με την υλοποίησή της αποδεικνύεται η έμπρακτη στήριξη της κυβέρνησης στην ακριτική αυτή περιοχή.
Σε ό,τι αφορά τις δράσεις που υλοποιεί το ΥΓΑΑΠ, να πούμε ότι ολοκληρώθηκε η εγκατάσταση του Πράσινου Περιπτέρου, που θα λειτουργήσει υπό τον ΕΟΑ Λευκωσίας, ώστε οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε οργανωμένη συλλογή ανακυκλώσιμων. Παράλληλα, προχωρούμε στην ίδρυση Πράσινου Σημείου, με εκτιμώμενο κόστος περίπου €800.000.
Προχωρά το έργο του Κοινοτικού Κομποστοποιητή, με στόχο τη διαχείριση οργανικών αποβλήτων και την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού. Οι μελέτες ολοκληρώνονται φέτος και η λειτουργία του αναμένεται το 2026.
Πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι συντηρείται το φράγμα, μία εκκρεμότητα ετών και ένα πάγιο αίτημα των κατοίκων, ώστε να αξιοποιείται καλύτερα το υδατικό δυναμικό και να μειώνονται οι αντλήσεις από υπόγεια ύδατα. Επιπλέον, στην ίδια κατεύθυνση έχουν ήδη δοθεί €170.000 στα Αρδευτικά Τμήματα της περιοχής για να διορθώσουν και να εκσυγχρονίσουν τις υποδομές τους. Και τέλος, σε συνεργασία με τα αρμόδια Τμήματα (Τμήμα Δημοσίων Έργων, Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών), ολοκληρώθηκαν οι μελέτες για την οριστική βελτίωση του Αλιευτικού Καταφυγίου Κάτω Πύργου, που αντιμετωπίζει για χρόνια σοβαρά προβλήματα πρόσχωσης. Στο επόμενο διάστημα αναμένεται να προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για τα κατασκευαστικά έργα, ενώ προχωρούν και οι μελέτες για τις ανάγκες του αλιευτικού καταφυγίου Πωμού.
Με απλά λόγια, η «Πράσινη Κοινότητα» δεν είναι ένα μεμονωμένο έργο, είναι ένα πλέγμα παρεμβάσεων που θα βελτιώσει την καθημερινότητα, θα ενισχύσει την τοπική οικονομία και θα βοηθήσει το περιβαλλοντικό περίγραμμα της Τηλλυρίας με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
