Τηλεφωνική επικοινωνία είχαν πρόσφατα Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Αφορμή της επικοινωνίας τους η καταστροφική πυρκαγιά στην ορεινή Λεμεσό. Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, τηλεφώνησε στο Νίκο Χριστοδουλίδη προκειμένου να εκφράσει, όπως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις, την στήριξή της.
Η συνομιλία των δύο δεν έμεινε μόνο στα της πυρκαγιάς και τις ζημιές που προκάλεσε, αλλά άγγιξε και το Κυπριακό. Όπως πληροφορούμαστε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε στην προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα ότι θα μια επίσκεψη στο νησί πριν από τη Γενική Συνέλευση θα ήταν προς τη θετική κατεύθυνση. Κατά την τελευταία άτυπη διευρυμένη διάσκεψη του Ιουλίου, ως γνωστό, είχε συμφωνηθεί όπως πραγματοποιηθεί το Σεπτέμβριοι μια τριμερής ανάμεσα στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και τους Νίκο Χριστοδουλίδη και Ερσίν Τατάρ.
Ποια θέματα θα δουν
Σκοπός της συνάντησης είναι να γίνει μια ανασκόπηση πεπραγμένων, βασικά στα θέματα χαμηλής πολιτικής, για να ενημερωθεί και δια ζώσης ο Γενικός Γραμματέας για το που βρίσκεται η υλοποίηση όσων είχαν συμφωνήσει στη Νέα Υόρκη τον Ιούλιο.
Στη διάρκεια της τελευταίας πολυμερούς είχε συμφωνηθεί όπως συνεχιστούν οι συζητήσεις για τα θέματα που εκκρεμούσαν από την άτυπη του Μαρτίου: το άνοιγμα σημείων διέλευσης και η δημιουργία φωτοβολταϊκού πάρκου εντός της νεκρής ζώνης.
Στη Νέα Υόρκη κατέληξαν σε κοινή συμφωνία σχετικά με ένα συμβουλευτικό όργανο για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, την ανταλλαγή πολιτιστικών αντικειμένων, μια πρωτοβουλία για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και την αντιμετώπιση της ρύπανσης από μικροπλαστικά. «Είναι κρίσιμο να υλοποιηθούν αυτές οι πρωτοβουλίες, όλες, το συντομότερο δυνατό προς όφελος όλων των Κυπρίων», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ με το πέρας της άτυπης διάσκεψης.
Τι υλοποιήθηκε μέχρι στιγμής
Στην άτυπη πολυμερή του Μαρτίου, στη Γενεύη της Ελβετίας, είχαν συμφωνηθεί έξι πρωτοβουλίες, πάντοτε σε θέματα χαμηλής πολιτικής, που θα προχωρούσαν μέχρι και τον Ιούλιο οπόταν ο ΓΓ ΟΗΕ είχε κλείσει το νέο ραντεβού. Σύμφωνα με τον Αντόνιο Γκουτέρες: «Από αυτές τις έξι πρωτοβουλίες, τέσσερις έχουν επιτευχθεί: Η δημιουργία τεχνικής επιτροπής για τη νεολαία, πρωτοβουλίες για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, η αποκατάσταση των νεκροταφείων, μια συμφωνία για την αποναρκοθέτηση θα κλείσει μόλις καθοριστούν οι τελικές τεχνικές λεπτομέρειες».
Τα εμπόδια του κατοχικού καθεστώτος
Στα δύο θέματα στα οποία δεν υπήρξε πρόοδος, δηλαδή άνοιγμα σημείων διέλευσης και φωτοβολταϊκό πάρκο το πρόβλημα είχε να κάνει με τη στάση που τηρεί η τουρκική πλευρά: Στο θέμα των οδοφραγμάτων ο Ερσίν Τατάρ επιμένει στην δική του πρόταση απορρίπτοντας ακόμα και εισηγήσεις από πλευράς Ηνωμένων Εθνών. Για το φωτοβολταϊκό πάρκο εμμένει στο ότι θα πρέπει να υπάρξουν δύο χωριστές συνδέσεις συστημάτων παροχής ηλεκτρισμού και αυτό παρά τις υποδείξεις ακόμα και ειδικών ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει.
Λαμβανομένου υπόψη ότι πλέον στα κατεχόμενα έχουν εισέλθει σε προεκλογική περίοδο και ο κίνδυνος για τον Ερσίν Τατάρ να χάσει τις «εκλογές» είναι πολύ μεγάλος, αυτό δυσκολεύει την όποια προσπάθεια στο Κυπριακό και σίγουρα δεν αναμένεται κάποια κίνηση πριν από τον Οκτώβρη.
Θέλει να έχει πρώτο λόγο
Μέσα σε αυτό το κλίμα η Μαρία Άνχελα Ολγκίν αναμένεται να κινηθεί το επόμενο διάστημα κρατώντας μια επαφή με τις δύο πλευρές και συντηρώντας την προσπάθεια μέσα από την προώθηση των θεμάτων χαμηλής πολιτικής μέχρι και τις «εκλογές» του Οκτωβρίου. Πληροφορίες από κύκλους των Ηνωμένων Εθνών την φέρουν να θέλει να έχει τον πρώτο λόγο σε ότι αφορά τις κινήσεις στο Κυπριακό. Οι ίδιοι κύκλοι ανέφεραν προσφάτως στον «Φ» ότι έσπευσε να στείλει σχετικά μηνύματα και εντός του διεθνούς οργανισμού.
Το επόμενο διάστημα θα διαφανεί και στην πράξη το κατά πόσο η Μαρία Άνχελα Ολγκίν εκ της θέσεως της ως ειδική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών θα αναλάβει πλήρως τη διαχείριση των ζητημάτων που άπτονται του Κυπριακού ή θα συνεχίσει να έχει ένα πιο γενικό ρόλο. Γιατί μέχρι σήμερα αρκετή από τη δουλειά που γινόταν επί του εδάφους την αναλάμβανε ο προσωπικός απεσταλμένος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ που είχε ταυτόχρονα και τη θέση του πολιτικού προϊσταμένου της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
Θα φανεί στα δύσκολα
Μέχρι στιγμής δεν έχει δοκιμαστεί ουσιαστικά η Μαρία Άνχελα Ολγκίν και ως εκ τούτου δεν είναι και εύκολο να εξαχθεί κάποιο συμπέρασμα ως προς τις δυνατότητές να αντιμετωπίσει ένα περίπλοκο ζήτημα όπως το Κυπριακό. Δεν εισήλθε σε ουσιαστική συζήτηση ή σε διαπραγμάτευση προκειμένου να καταδείξει εάν είναι σε θέση να τα καταφέρει καλύτερα από τους προκατόχους της.
Τόσο κατά τον πρώτο κύκλο της αποστολής της όσο και κατά τον δεύτερο που ξεκίνησε προ διμήνου εκ των πραγμάτων ασχολήθηκε αποκλειστικά με θέματα χαμηλής πολιτικής και όχι την ουσία του Κυπριακού. Ούτε μέσα από τις δημόσιες τοποθετήσεις που είχε κάνει (μια γραπτή δήλωση και συνεντεύξεις σε συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης) έδειξε ότι στην ατζέντα της βρίσκεται στο παρόν στάδιο κάτι πέραν από τα θέματα χαμηλής πολιτικής.
Στο όνομα της «οικοδόμησης εμπιστοσύνης»
Το βάρος των προσπαθειών στο Κυπριακό από πλευράς Ηνωμένων Εθνών έχει εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα ριχθεί στην κατεύθυνση της οικοδόμησης εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Προωθώντας σειρά θεμάτων χαμηλής πολιτικής τα οποία, όπως κατ’ επανάληψη έχει λεχθεί, θα συμβάλουν στη δημιουργία καλύτερης επαφής και καλύτερου κλίματος ανάμεσα στις δύο πλευρές στο νησί.
Στο όνομα της «οικοδόμησης εμπιστοσύνης» για σχεδόν οκτώ χρόνια (δηλαδή μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά) τα Ηνωμένα Έθνη έχουν επικεντρώσει όλο το βάρος των προσπαθειών τους σε θέματα χαμηλής πολιτικής αποφεύγοντας επιμελώς να εισέλθουν στα σημαντικά του Κυπριακού.
Προκειμένου να επανέλθει η συζήτηση στις ουσιαστικές πτυχές θα πρέπει να υπάρχει βούληση και από τις δύο πλευρές. Μέχρι στιγμής εκείνο που καταγράφεται είναι μόνο βούληση από ελληνοκυπριακής πλευράς. Η τουρκική πλευρά αρνείται επάνοδο σε συνομιλίες για την ουσία του Κυπριακού.
Το μήνυμα του Γενικού Γραμματέα
Μετά την άτυπη της Νέας Υόρκης ο ΓΓ ΟΗΕ είχε ερωτηθεί εάν αυτές οι συναντήσεις αποτελούν την απαρχή ενός νέου γύρου διαπραγματεύσεων. Παραδέχθηκε πως «υπάρχουν πολύ διαφορετικές απόψεις από τις δύο πλευρές σε σχέση με μια λύση στο πρόβλημα της Κύπρου».
Ο ίδιος είπε ότι «χτίζουμε, βήμα προς βήμα, εμπιστοσύνη και δημιουργούμε τις συνθήκες για να κάνουμε συγκεκριμένα πράγματα προς όφελος του κυπριακού λαού». Διαμηνύοντας στο τέλος ότι «αυτή η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί». Αυτό είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει και ενδεχομένως μετά τον Οκτώβρη θα πρέπει είναι κάτι επί του οποίου η Ολγκίν θα πρέπει να εργαστεί.
Διαβουλεύσεις για τον νέο αντιπρόσωπο
Ο Κόλιν Στιούαρτ βρίσκεται ήδη στον Καναδά ως συνταξιούχος πλέον των Ηνωμένων Εθνών. Στη Νέα Υόρκη ο διεθνής οργανισμός βρίσκεται στο ψάξιμο του αντικαταστάτη του στην Κύπρο, ή καλύτερα βρίσκεται στη φάση των διαβουλεύσεων για το νέο ειδικό αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα.
Μέχρι στιγμής δεν έχει διαρρεύσει κάποιο όνομα και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη το χειρίζονται με απόλυτη εχεμύθεια. Λαμβανομένου υπόψη ότι ο απεσταλμένος θα είναι και επικεφαλής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ο ΟΗΕ έχει ήδη ζητήσει τη θέση της κυπριακής κυβέρνησης, και η οποία – όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε – έδωσε θετική απάντηση. Ακολουθώντας τη γνωστή τους πρακτική τα Ηνωμένα Έθνη θα ζητήσουν και την άποψη της τουρκικής πλευράς, χωρίς να είναι κάτι που να απαιτείται σε σχέση με τον διορισμό του ειδικού αντιπροσώπου και προϊσταμένου της ειρηνευτικής δύναμης.
Τηλεφωνική επικοινωνία είχαν πρόσφατα Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Αφορμή της επικοινωνίας τους η καταστροφική πυρκαγιά στην ορεινή Λεμεσό. Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, τηλεφώνησε στο Νίκο Χριστοδουλίδη προκειμένου να εκφράσει, όπως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις, την στήριξή της.
Η συνομιλία των δύο δεν έμεινε μόνο στα της πυρκαγιάς και τις ζημιές που προκάλεσε, αλλά άγγιξε και το Κυπριακό. Όπως πληροφορούμαστε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε στην προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα ότι θα μια επίσκεψη στο νησί πριν από τη Γενική Συνέλευση θα ήταν προς τη θετική κατεύθυνση. Κατά την τελευταία άτυπη διευρυμένη διάσκεψη του Ιουλίου, ως γνωστό, είχε συμφωνηθεί όπως πραγματοποιηθεί το Σεπτέμβριοι μια τριμερής ανάμεσα στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και τους Νίκο Χριστοδουλίδη και Ερσίν Τατάρ.
Στη συνάντηση της Νέας Υόρκης στις 17 Ιουλίου ο Γενικός Γραμματέας προσπάθησε να βοηθήσει στο θέμα της διάνοιξης οδοφραγμάτων και εμφανίστηκε στη διάσκεψη με χάρτη στα χέρια του.
• Για το δρόμο Αθηένου-Αγλαντζιάς, μέσω Πυροΐου, η πρόταση του ΓΓ προέβλεπε διέλευση σε απόσταση έξι χιλιομέτρων εντός των κατεχομένων και άλλα έξι χιλιόμετρα μέσα στη νεκρή ζώνη.
• Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης τοποθετήθηκε θετικά στην πρόταση Γκουτέρες ενώ ήταν θετικός και στο άνοιγμα της Μιας Μηλιάς (για την οποία επιμένει η τουρκοκυπριακή πλευρά) ή των Κοκκίνων (που διευκολύνει τους κατοίκους της Τηλλυρίας) και μειώνει τη διαδρομή προς την Πάφο κατά δύο ώρες.
Τεχνάσματα από Τατάρ
Ο Ερσίν Τατάρ προκειμένου να μην υπάρξει συμφωνία για διάνοιξη σημείου διέλευσης από την Αθηένου μέχρι την Αγλαντζιά, έριξε στο τραπέζι άλλη πρόταση. Αντιπρότεινε διάνοιξη δρόμο από την Αγλαντζιά μέχρι το Γέρι, με ένα τμήμα του δρόμου να περνά μέσα από τα κατεχόμενα. Πρόταση εμφανώς πρόχειρα προετοιμασμένη καθώς δεν ακριβή σημεία διέλευσης και κυρίως δεν είχε να κάνει με τους λόγους για τους οποίους η ελληνοκυπριακή πλευρά θέλει διάνοιξη της διόδου Αθηένου-Αγλαντζιά.
Ο Τ/κ ηγέτης ήταν αρνητικός και στην εναλλακτική επιλογή για άνοιγμα σημείου διέλευσης επί της οδού Ληδήνης στην εντός των τειχών Λευκωσία. Απέρριψε χωρίς ικανοποιητική αιτιολόγηση τις προτροπές Ελλάδας και Βρετανίας. Ο Ερσίν Τατάρ επικαλέστηκε μεγάλο κόστος και τα έβαλε με τον Τουρκοκύπριο «δήμαρχο» της κατεχόμενης Λευκωσίας γιατί ενημέρωσε τον Ν. Χριστοδουλίδη ότι συμφωνεί με διάνοιξη αντί τον ίδιο. Για το κόστος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξήγησε ότι αυτό θα καλυφθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Στο τέλος της διάσκεψης ο Ερσίν Τατάρ ξεκίνησε ένα blame-game προκειμένου να δικαιολογήσει τη στάση του κυρίως την άρνησή του να ανοίξει κάποιο νέο σημείο διέλευσης. Παραδέχθηκε πάντως ότι τόσο στο θέμα Αθηένου-Αγλαντζιά όσο και για τις Κόκκινες εκείνος που αποφασίζει είναι ο τουρκικός κατοχικός στρατός και όχι οποιοσδήποτε άλλο.
