Με αφορμή τα 120 χρόνια από τη γέννηση του Σόλωνα Μιχαηλίδη (12.11.1905-10.9.1979), ο ανιψιός του, βιολονίστας και μαέστρος Μίκης Μιχαηλίδης, τέως διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης και αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού Ιδρύματος «Σόλων Μιχαηλίδης», σκιαγραφεί το πορτρέτο του σπουδαίου μουσουργού.
–Υπήρξατε μαθητής του θείου σας, Σόλωνα Μιχαηλίδη, στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Τι είναι αυτό που τον ξεχώριζε ως δάσκαλο και ως άνθρωπο; Σπούδασα Ανώτερα Θεωρητικά με τον θείο μου στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Αρμονία, Αντίστιξη, Ενορχήστρωση και Ωδική (παιδαγωγικά διδασκαλίας) και πήρα τα πτυχία με Άριστα. Ως δάσκαλος, ήταν μοναδικός στο πώς μετέδιδε τις γνώσεις του στους φοιτητές και πώς αντιμετώπιζε τον κάθε έναν ατομικά, ανάλογα με την προσωπικότητά του. Ως άνθρωπος, ήταν μοναδικός για την ευγένεια και την συμπεριφορά του προς όλους τους φοιτητές και καθηγητές. Επίσης πλησίαζε τους γονείς και τους καθοδηγούσε για το πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά τους στη μελέτη του οργάνου τους.
–Σας είχε μιλήσει για το πώς μυήθηκε στον κόσμο της μουσικής, για τα πρώτα του βήματα; Στο δημοτικό σχολείο ξεκίνησε μαθήματα κιθάρας και μαντολίνου, όπου ξεχώρισε το ταλέντο και η αγάπη του για τη μουσική. Συνέχισε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, και στο Διδασκαλείο έκανε μαθήματα βιολιού και βυζαντινής μουσικής. Συμμετείχε σε πολλά συγκροτήματα και σε εκκλησιαστικές χορωδίες. Αποφοίτησε με Αριστείο και Χρυσό Μετάλλιο. Στο Κυβερνητικό Ωδείο Κύπρου έκανε πιάνο και αρμονία. Ταυτόχρονα σπούδαζε εξ αποστάσεως στο Trinity College και αποφοίτησε με Δίπλωμα Διδασκαλίας Ανώτερων Θεωρητικών το 1930.
–Πιστεύετε ότι τα χρόνια των σπουδών του στο Παρίσι καθόρισαν την εξέλιξή του ως μουσουργού; Οι σπουδές του στο Παρίσι ήταν καθοριστικές, γιατί τότε ήταν το κέντρο της μουσικής εξέλιξης στην Ευρώπη. Σπούδασε με τους πιο διάσημους καθηγητές στην Ecole Normale, Institut de Pedagogie και Schola Cantorum: Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα, Πιάνο, Διεύθυνση Ορχήστρας, Σύνθεση. Αποφοίτησε το 1934 και επέστρεψε στην Κύπρο, παρά τις προτάσεις που είχε να διδάξει εκεί. Ήθελε να προσφέρει τις γνώσεις και την εμπειρία του στην πατρίδα του.
–Με τη σύζυγό του Καλλιόπη Μορίδου έζησαν τη δεκαετία του ’30 στη Λεμεσό. Τι ρόλο έπαιξε ο Μιχαηλίδης στα μουσικά πράγματα της πόλης; Η έντονη καλλιτεχνική του δραστηριότητα άλλαξε τα μουσικά δεδομένα στη Λεμεσό. Ίδρυσε με τη σύζυγό του το Ωδείο Λεμεσού και ταυτόχρονα τον Σύλλογο και την Ορχήστρα Συναυλιών την οποία διηύθυνε. Ήταν η πρώτη ελληνική ορχήστρα στην Κύπρο. Η εναρκτήρια συναυλία έγινε το 1935 με έργα των πιο διάσημων συνθετών, όπως Μπετόβεν, Σούμπερτ, Βάγκνερ, και δύο δικά του σε πρώτη εκτέλεση. Ίδρυσε επίσης τη μικτή χορωδία του ΑΡΗ και με αυτά τα συγκροτήματα περιόδευε σε όλες τις πόλεις. Τότε ξεκίνησε και τη μουσικολογική του δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, με τις οικονομικές δυσκολίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1941 διορίστηκε στο Λανίτειο Γυμνάσιο. Με το πάθος και τη δημιουργικότητά του κέντριζε το ενδιαφέρον και την αγάπη των μαθητών για τη μουσική.
–Τι τον ώθησε να φύγει από την Κύπρο και να δραστηριοποιηθεί μουσικά στη Θεσσαλονίκη; Η σχέση του με την Ελλάδα ήταν πολύ στενή, οι Έλληνες μαέστροι της εποχής ανέβαζαν έργα του με τη Συμφωνική Ορχήστρα από το 1938. Τον εκτιμούσαν ιδιαίτερα και αναγνώριζαν την ξεχωριστή του ιδιοφυΐα. Ο ίδιος διηύθυνε την Ορχήστρα του Ραδιοφώνου το 1939, στο Βασιλικό Θέατρο της Θεσσαλονίκης, με το έργο του Βυζαντινό Αφιέρωμα, σε πρώτη εκτέλεση. Μετά από εικοσαετή μεγάλη προσπάθεια να ανεβάσει το καλλιτεχνικό μας επίπεδο χωρίς οποιαδήποτε κρατική βοήθεια, όπως και η διεθνής του απομόνωση, οδηγήθηκε στην απόφαση να φύγει στο εξωτερικό. Ήδη από το 1956, η ελληνική κυβέρνηση τον είχε προσκαλέσει να αναλάβει τη διεύθυνση του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Ως προϋπόθεση έθεσε την ίδρυση και μιας συμφωνικής ορχήστρας. Τελικά η αίτηση του έγινε δεκτή και τον Μάρτιο του 1957 διορίστηκε στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Το 1959 ίδρυσε την Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος.
–Υπήρχε ανταπόκριση από το κοινό; Η μουσική ζωή της πόλης άλλαξε φανταστικά και το κοινό πλημμύριζε το θέατρο σε κάθε συναυλία. Το 1969, επί χούντας, κατάφερε να την κρατικοποιήσει. Η προσπάθειά του ήταν τόσο έντονη, πηγαινοερχόταν στο υπουργείο κάθε εβδομάδα με δικά του έξοδα, ώσπου κατάφερε να πείσει τους υπεύθυνους στη Αθήνα. Έτσι ξεκίνησε η μονιμοποίηση των μουσικών που ολοκληρώθηκε το 1975.
–Είχε το χάρισμα να εμπνέει στους νέους την αγάπη για τη μουσική; Η αγάπη και η αφοσίωσή του στους νέους καλλιτέχνες ήταν μοναδική. Βοηθούσε στο μάξιμουμ για την εξέλιξη και αναγνώρισή τους από τους συναδέλφους και το κοινό. Προσπαθούσε να βρει τους καλύτερους μουσικούς για να στελεχώσει την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Πήγαινε και σε νυχτερινά κέντρα, ανακάλυψε ταλέντα και τους έπεισε να εργάζονται και στην ορχήστρα. Χαρακτηριστικό της υποστήριξης των μουσικών ήταν ότι επί χούντας, πολύ συχνά τον καλούσε η Αστυνομία να υπογράψει, με προσωπική του ευθύνη, για την απελευθέρωση συναδέλφων που είχαν συλληφθεί.
–Πώς πέτυχε να έχει σημαντική δράση στη διεθνή μουσική σκηνή; Οι πρώτες του συνθέσεις εκτελέστηκαν στο Παρίσι όταν ακόμη σπούδαζε. Όταν επέστρεψε στην Κύπρο, αφοσιώθηκε στη σύνθεση πολλών έργων. Τα παρουσίαζε με την ορχήστρα του, τη χορωδία κ.ά. Το 1947 ήταν μέλος της εξεταστικής επιτροπής στο Παρίσι. Το 1948 έγινε μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Λαϊκής Μουσικής στην Ελβετία. Το 1949 ήταν στην Επιτροπή του Φεστιβάλ της Ουαλίας και το 1952 επίτιμο μέλος του Trinity College στο Λονδίνο. Το 1953 περιόδευσε στις Βρυξέλλες, Ουαλία, Λονδίνο, Παρίσι και Βερόνα. Το 1953 στο Όσλο ερμήνευσαν το έργο του «Δύο Συμφωνικές Εικόνες».
–Τι είναι αυτό που κάνει μοναδικό το συνθετικό του έργο; Ποια στοιχεία διαμόρφωσαν τη δική του μουσική γλώσσα; Οι σπουδές του στο Παρίσι, την εποχή του Ιμπρεσιονισμού, επηρέασαν τεχνικά και εκφραστικά τις συνθέσεις του. Αν και ανήκε στην Ελληνική Μουσική Σχολή, είχε μια μοναδική συνθετική έμπνευση, δραματική και ρυθμική έξαρση, σε συνδυασμό μάλιστα με τη χρήση των αρχαίων ελληνικών κλιμάκων, της βυζαντινής και της παραδοσιακής μουσικής, τα έργα του ξεχωρίζουν αισθητικά, δραματικά και με θερμό παλμό. Η θεματογραφία του στηρίζεται σχεδόν πλήρως στην ελληνική και κυπριακή ποίηση, τη λαϊκή μας μουσική και παράδοση.
–Σας αφηγήθηκε την ιστορία για το πώς συνέθεσε τον Ύμνο της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1963; Δυστυχώς όχι, απλά γνωρίζουμε ότι του ανέθεσε ο Μακάριος το 1963 να γράψει έναν ύμνο για την ανεξάρτητη Κύπρο. Δεν παίχθηκε ποτέ. Τον ανέβασα πριν μερικά χρόνια διευθύνοντας τη ΣΟΚ, και στις 12 Νοεμβρίου θα τον παίξουμε στην τιμητική συναυλία – αφιέρωμα στον Σ. Μιχαηλίδη, στο Παττίχειο Δημοτικό Θέατρο.
–Το περίφημο σύγγραμμά του, «The Music of Ancient Greece, an Encyclopedia», θεωρείται επίτευγμα της διεθνούς μουσικολογίας; Είναι το μοναδικό βιβλίο τού είδους του διεθνώς, μέχρι και σήμερα. Εκδόθηκε στα αγγλικά το 1978 και κυκλοφόρησε στο Λονδίνο. Η Ακαδημία Αθηνών τον τίμησε με το Βραβείο της και ζήτησε να γίνει και στα ελληνικά. Πράγματι, το 1982 η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας εξέδωσε την «Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής». Ο θείος Σόλωνας μου εκμυστηρεύτηκε ότι χρειάστηκε 30 χρόνια για να ολοκληρώσει την έρευνά του, μελετώντας όλη την αρχαία ελληνική γραμματεία και τα ευρήματα που υπήρχαν στα μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής.
- Info Λεμεσός, Παττίχειο Θέατρο στις 8μ.μ. Η επετειακή συναυλία για τα 120 χρόνια από τη γέννηση του Σόλωνα Μιχαηλίδη πραγματοποιείται σήμερα Τετάρτη 12 Νοεμβρίου από τη Συμφωνική Ορχήστρα Λεμεσού, υπό τη διεύθυνση του Μίκη Μιχαηλίδη. Συμμετέχει η χορωδία «Η Φωνή της Κερύνειας» με μαέστρους τους Ιάκο Δημητρίου και Νέλλη Λουκαΐδου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει αποκλειστικά έργα του Σόλωνα Μιχαηλίδη. Είσοδος ελεύθερη, απαραίτητη η κράτηση από την Ticketmaster.
