Υπάρχει κάπου ένα παράλληλο σύμπαν όπου το Υφυπουργείο Πολιτισμού δεν έχει απλώς χαράξει στρατηγική, αλλά την υλοποιεί κιόλας. Στο σύμπαν αυτό οι εμπλεκόμενοι γνωρίζουν πού πατάν και πού πηγαίνουν και γενικότερα το κράτος έχει πια διαμορφώσει μια ξεκάθαρη, στιβαρή εικόνα για το προς τα πού οδεύει και πού θέλει να πάει τον πολιτισμό του.
Στο σύμπαν που βρισκόμαστε, πάντως, αυτό δεν έχει ακόμη συμβεί. Θα πει κάποιος ότι για μια ολοκαίνουρια δομή δυόμισι χρόνια δεν είναι και τόσο πολλά για να προλάβει να ορθοποδήσει κι αυτό είναι σωστό. Μόνο που η γενικότερη στάση της πολιτείας, σε επίπεδο φιλοσοφίας και προτεραιοτήτων, δεν επιτρέπει πολύ ενθαρρυντικές σκέψεις για την πορεία.
Η στελέχωση προχωρά με το σταγονόμετρο και κατά διαστήματα έμοιαζε με… εσωτερικό ανασχηματισμό, λειτουργοί με εμπειρία μετακινήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από άπειρους που από τη μια μέρα στην άλλη βρέθηκαν στα βαθιά χωρίς σωσίβιο και η υπηρεσία μοιάζει υπερφορτωμένη, εγκλωβισμένη σ’ έναν φαύλο κύκλο διαχειριστικών διεκπεραιώσεων, σαν να λειτουργεί με οριακές αντοχές και μονίμως σε κατάσταση αναμονής καλύτερων ημερών.
Την ίδια στιγμή, καθοριστικής σημασίας νομοσχέδια έχουν κολλήσει στην κίνηση και συγκεκριμένα αυτό για το καθεστώς του καλλιτέχνη από «άγιο δισκοπότηρο» άρχισε πλέον να περνά στη σφαίρα του άπιαστου ονείρου. Αυτό είναι ίσως το χαρακτηριστικό σύμπτωμα αυτής της στασιμότητας. Μια από τις πιο κρίσιμες μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δεκαετιών έχει παγώσει σε μια ενδιάμεση κατάσταση κι αυτή τη στιγμή το πιθανότερο σενάριο είναι ότι θα κατατεθεί τμηματικά κι αυτό μόνο αν υπάρξει γόνιμη πίεση και διάθεση συναίνεσης από μια Βουλή η οποία ήδη ζει στον προεκλογικό της παλμό και η ζωή έχει δείξει ότι σε τέτοιες συγκυρίες ζορίζεται να σπάσει αυγά.
Ο πολιτισμός και το Υφυπουργείο θα βρουν κάποιες χαραμάδες προς τους προβολείς της δημοσιότητας τις επόμενες μέρες όταν θα ανακοινωθεί και το πολιτιστικό πρόγραμμα της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ 2026. Για κανένα εξάμηνο θα ακούσουμε πολλά παχιά λόγια για τη σημασία του, ενώ θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα αποτυπωθεί στην κονίστρα το αποτέλεσμα του επιπλέον κονδυλίου ύψους €2,4 εκατ. που προβλέπει ο προϋπολογισμός για το πολιτιστικό πρόγραμμα της Προεδρίας.
Αυτή η Προεδρία, παρεμπιπτόντως, μοιάζει να πλησιάζει αμείλικτα, αν αναλογιστεί κανείς πώς η χώρα σύντομα θα κληθεί να σταθεί απέναντι σε Ευρωπαίους αξιωματούχους, διπλωμάτες και επιχειρηματίες μ’ ένα αποτύπωμα που να μην ντροπιάζει. Το χρόνιο έλλειμμα δομών και υποδομών δεν θα είναι πάντα εύκολο να κρύβεται κάτω από το χαλί. Οι μεγάλες πολιτιστικές υποδομές βαδίζουν με τους ρυθμούς που χαρακτηρίζουν το μεγάλο ρολόι της ιστορίας. Για να λέμε τα σύκα- σύκα, η σημερινή μοίρα των υποδομών δεν απέχει καθόλου από την κατάσταση κατά την Προεδρία του Β’ εξαμήνου του 2012, με ηγέτη της Κύπρου τότε τον Δημήτρη Χριστόφια και Υπουργό Εξωτερικών την Ερατώ Κοζάκου. Λίγο- πολύ είναι ίσα βάρκα, ίσα πανιά.
Τι θα δείξουμε, λοιπόν, στους εταίρους; Τουλάχιστον, κατά την επόμενη εκ περιτροπής Προεδρία που αναλογεί στη χώρα -καλά να είμαστε- εκεί γύρω στο 2039-2040, υποθέτω ότι λογικά θα έχουμε Αρχαιολογικό Μουσείο της προκοπής. Ακόμη κι αν ο διάολος σπάσει το ποδάρι του, ε, του κερατά- δεν μπορεί!- μέχρι τότε θα είναι έτοιμο.
Στην περίπτωση, επίσης, που η γονιμοποιημένη ιδέα του Δημάρχου Λευκωσίας Χαράλαμπου Προύντζου να αξιοποιηθεί και να μεταπλαστεί το Περίπτερο της Ελλάδας και το Hall A στις εγκαταστάσεις της Κρατικής Έκθεσης στην Έγκωμη τελικά βρει δρόμο υλοποίησης, δεν αποκλείεται μέχρι τότε να έχουμε και Μουσείο Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης. Στην πραγματικότητα, οι προσαρμογές παλιών κτηρίων μπορούν να δημιουργήσουν ταυτότητα, να προσφέρουν οικολογική και οικονομική λύση, να παράξουν νέους τρόπους εμπειρίας. Αλλά προϋποθέτουν κάτι που σπανίως διαθέτουμε: σωστή μελέτη και αξιοποίηση του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού.
Όπως είπαμε, η Κυπριακή Βιβλιοθήκη σίγουρα δεν είναι παρουσιάσιμη στο παρόν στάδιο, αλλά ούτε διαφαίνεται κάποια προοπτική στον ορίζοντα. Ίσως να έχει βρεθεί λύση μέχρι τη μεθεπόμενη Προεδρία, κάπου στο 2055, όταν πια όλοι θα μετακινούμαστε με το ιδιωτικό μας διαστημόπλοιο. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι προεδρίες, επιτροπές, σχέδια και υποσχέσεις έρχονται και παρέρχονται. Αυτό που μένει, είναι η εικόνα μιας χώρας που έχει όλα τα συστατικά για μια δυναμική πολιτιστική πολιτική, αλλά δεν έχει ακόμη αποφασίσει να ανάψει τις μηχανές.
Μακάρι το πρόβλημα στον πολιτισμό να ήταν μόνο οι υποδομές, να ήταν η έλλειψη χώρων, ακόμη και χρημάτων ή ιδεών κι όχι η έλλειψη σοβαρής βούλησης για χάραξη και υλοποίηση στρατηγικής. Η πολιτιστική πολιτική δεν είναι υπόθεση γούστου ούτε προσωπικών ατζεντών. Είναι δομικό στοιχείο της δημοκρατίας και της συλλογικής αυτογνωσίας. Οι χώρες που την αξιοποίησαν, τη χρησιμοποίησαν ως εργαλείο κοινωνικής συνοχής, ήπιας ισχύος, εξωστρέφειας, παιδείας. Η επίσημη Κυπριακή Δημοκρατία συνεχίζει να θεωρεί θεσμικά τον πολιτισμό στοιχείο συμπληρωματικό, διακοσμητικό, παρά τις μεμονωμένες προσπάθειες και εκλάμψεις.
Μέχρι να αποφασίσουμε, παλεύουμε με τις ίδιες λίστες προβλημάτων, περιμένοντας να «ωριμάσουν οι συνθήκες». Αλλά αυτό θα συμβεί μετά την έλευση του Γκοντό.
ΥΓ. Σας καλωσορίζουμε στο νέο μας αναβαθμισμένο και εμπλουτισμένο πολιτιστικό ένθετο. Η φιλοσοφία του παραμένει ότι ο πολιτισμός, πέρα από πεδίο γέννησης ιδεών και εμπειριών είναι πάντα και μια πράξη πολιτικής. Αφήνουμε το περιεχόμενο να μιλήσει από μόνο του.
Ελεύθερα, 7.12.2025
