Σε δύο εβδομάδες κλείνει οριστικά ένα κεφάλαιο για την Κύπρο. Ο Κόλιν Στιούαρτ, Ειδικός Αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και επικεφαλής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ολοκληρώνει τη θητεία του και αποχωρεί από το νησί μετά από χρόνια υπηρεσίας.
Στις τελευταίες του δηλώσεις στην ιστοσελίδα UN News, ο έμπειρος διπλωμάτης με καριέρα τριών δεκαετιών στα Ηνωμένα Έθνη κάνει έναν απολογισμό που προβληματίζει. Η Κύπρος, όπως τονίζει, βρίσκεται “σε μια κάπως κρίσιμη στιγμή” λόγω των επερχόμενων εκλογών στα κατεχόμενα για την ανάδειξη νέας τουρκοκυπριακής ηγεσίας.
Ένα σημαντικό βήμα στη Νέα Υόρκη
Παρά τις προκλήσεις, ο Στιούαρτ εντοπίζει θετικά σημάδια. Χαρακτηρίζει ως “σημαντικό βήμα” τις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της άτυπης διευρυμένης συνάντησης στη Νέα Υόρκη νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
“Η πρόθεση ήταν να συνεχίσει να υπάρχει μια διαδικασία και ένα μομέντουμ, και θεωρώ ότι πετύχαμε σε αυτό”
Ο διπλωμάτης που έχει υπηρετήσει σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις από το Ανατολικό Τιμόρ μέχρι τη Δυτική Σαχάρα, θα πραγματοποιήσει στις επόμενες ημέρες, πριν την οριστική αποχώρησή του στις αρχές Αυγούστου, μια σειρά αποχαιρετιστήριων συναντήσεων, συμπεριλαμβανομένων και των δύο ηγετών.
Καθημερινός αγώνας κατά της κλιμάκωσης
Η εργασία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, όπως περιγράφει ο Στιούαρτ, είναι καθημερινή και λεπτή. Στη νεκρή ζώνη σημειώνονται “όλων των ειδών δραστηριότητες” καθημερινά, με κάθε μία να κρύβει τη “δυνατότητα κλιμάκωσης”.
“Το έργο μας είναι να αποτρέπουμε την ανάφλεξη τέτοιων σπιθών. Όταν στην αναφορά μου στο Συμβούλιο Ασφαλείας σημειώνω ότι τα πράγματα είναι ήρεμα, τότε σημαίνει ότι έχουμε επιτύχει”
Γιατί χρειάζεται ακόμα η ΟΥΝΦΙΚΥΠ
Στην κρίσιμη ερώτηση που συχνά ακούει – γιατί χρειάζεται ακόμα μια ειρηνευτική αποστολή “αφού υπάρχει ειρήνη για πενήντα χρόνια” – ο Στιούαρτ δίνει μια ξεκάθαρη απάντηση.
“Υπάρχει ειρήνη επειδή η αποστολή κάνει τη δουλειά της. Χωρίς αυτήν η βαθιά δυσπιστία μεταξύ των πλευρών θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια αντιπαράθεση.”
Το πραγματικό εμπόδιο δεν είναι ο λαός
Σε μια από τις πιο διαφωτιστικές παρατηρήσεις του, ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ τονίζει ότι “το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι το δημόσιο αίσθημα αλλά η πολιτική βούληση”.
Η διάγνωσή του είναι αποκαλυπτική:
“Οι σχέσεις μεταξύ του κόσμου είναι καλές. Εκατομμύρια περνούν από τη μια πλευρά στην άλλη κάθε χρόνο χωρίς κάποιο επεισόδιο. Αλλά μεταξύ των πολιτικών ηγετών, υπάρχει τόσο βαθιά δυσπιστία που ακόμα και η ιδέα του συμβιβασμού αντικρίζεται αρνητικά.”
Η δύναμη των σκληροπυρηνικών αφηγημάτων
Αναλύοντας τις ρίζες αυτής της δυσπιστίας, ο Στιούαρτ στρέφει το βλέμμα σε ένα βαθύτερο πρόβλημα: τα “σκληροπυρηνικά αφηγήματα που παρουσιάζουν την άλλη πλευρά ως εχθρό παρά ως εταίρο“.
“Η οικοδόμηση ειρήνης απαιτεί όχι μόνο διαπραγμάτευση αλλά και βούληση για εξάλειψη αυτών των άτεγκτων αφηγημάτων και δημιουργία συμπόνιας”
Η εμπειρία του από το πεδίο είναι ελπιδοφόρα: “Φέρνοντας δυο ανθρώπους που ο καθένας έχει κάτι μπροστά στον άλλο, μπορούν με αρκετή ετοιμότητα να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο και να μοιραστούν την κοινή θλίψη.”
Παγκόσμια διδάγματα από την Κύπρο
Η εμπειρία του Στιούαρτ από διάφορες εστίες σύγκρουσης του επιτρέπει να βλέπει τα κυπριακά σε ευρύτερο πλαίσιο. “Η δύναμη της συμπόνιας ισχύει και πέραν της Κύπρου. Σε πολλές διαμάχες η ειρήνη επικρατεί όταν ο κόσμος αρχίσει να αναγνωρίζει την ανθρώπινη πλευρά και τις δοκιμασίες στην άλλη πλευρά“.
Από την εμπειρία του στο Ανατολικό Τιμόρ, την Αιθιοπία, το Γραφείο των ΗΕ στην Αφρικανική Ένωση και τη Δυτική Σαχάρα, καταλήγει ότι “δεν υπάρχει ένα μοναδικό πρότυπο για διατήρηση της ειρήνης”, καθώς αυτή επιτυγχάνεται “ανάλογα με τις συνθήκες και σε συνεργασία με ένα ευρύ φάσμα εταίρων”.
Τέλος μιας εποχής
Για τον ίδιο τον Στιούαρτ, η συνταξιοδότηση σημαίνει πραγματικό τέλος. “Για εμένα αφυπηρέτηση σημαίνει αφυπηρέτηση“, δηλώνει κατηγορηματικά, διευκρινίζοντας ότι δεν σχεδιάζει να αναλάβει κάποιον συμβουλευτικό ρόλο.
Έτσι, με τις αποσκευές του έτοιμες και έναν απολογισμό γεμάτο εμπειρίες αλλά και προβληματισμούς, ο Κόλιν Στιούαρτ αφήνει πίσω του μια Κύπρο που, όπως ο ίδιος παραδέχεται, παραμένει σε μια “κάπως κρίσιμη στιγμή“.
