Η διαδοχή αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Κύπρο αλλά και διεθνώς, καθώς λιγότερες από τρεις στις δέκα καταφέρνουν να περάσουν επιτυχώς στη δεύτερη γενιά, ενώ ακόμη λιγότερο ποσοστό επιτυγχάνει στις μεταγενέστερες γενεές.
Επιπλέον, παρά τη σημασία τους για την ανάπτυξη και τη σταθερότητα της κυπριακής οικονομίας, οι οικογενειακές επιχειρήσεις καλούνται να ανταποκριθούν σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό περιβάλλον, το οποίο καθιστά τη βιωσιμότητά τους πιο δύσκολη από ποτέ.
Όπως δήλωσε στον «Φ» ο Ρένος Ιωαννίδης, Διοικητικός Σύμβουλος και Επικεφαλής της Ομάδας Οικογενειακών Επιχειρήσεων της KPMG Κύπρου, οι οικογενειακές επιχειρήσεις δεν είναι απλώς οικονομικές μονάδες, αλλά φορείς αξιών, πολιτισμού και κοινωνικής συνοχής. «Η χώρα μας ανέκαθεν στηριζόταν στις οικογενειακές επιχειρήσεις για την ανάπτυξή της και την ευημερία της οικονομίας», ανέφερε, τονίζοντας ότι αυτές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του επιχειρηματικού ιστού της Κύπρου.
Σήμερα, στην Κύπρο είναι εγγεγραμμένες περίπου 125.000 επιχειρήσεις, εκ των οποίων οι 119.000, ή το 95%, εργοδοτούν κάτω από δέκα άτομα, ενώ άλλες 5.000, ή το 4%, κάτω από πενήντα.
Συνολικά, πάνω από το 99% των κυπριακών επιχειρήσεων είναι μικρές ή πολύ μικρές και κατά κύριο λόγο οικογενειακές, απασχολώντας σχεδόν το 60% του εργατικού δυναμικού της χώρας.
Πέρα από τους αριθμούς, η πραγματική αξία αυτών των επιχειρήσεων έγκειται στους ανθρώπους τους, στις ιστορίες και τις αξίες που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, αλλά και στην ευθύνη για τη συνέχιση της επιχείρησης.
Όπως σημειώνει ο κ. Ιωαννίδης, οι μικρότερες οικογενειακές επιχειρήσεις βρίσκονται ενώπιον σημαντικών προκλήσεων, καθώς η τοπική οικονομία έχει περάσει από δύσκολες περιόδους, την οικονομική κρίση, την πανδημία και τις συνεχείς γεωπολιτικές αναταράξεις.
Οι πιέσεις αυτές δεν άφησαν αλώβητη την πραγματική οικονομία. Το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει υψηλό, στο 44%, γεγονός που σημαίνει ότι περίπου ένα στα δύο δάνεια του ιδιωτικού τομέα αντιμετωπίζει πρόβλημα. Αυτή η κατάσταση περιορίζει τη ρευστότητα και εντείνει τη δυσκολία πρόσβασης σε νέα κεφάλαια, ειδικά για τις μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στον τραπεζικό δανεισμό.
Οι προκλήσεις
Σύμφωνα με τον κ. Ιωαννίδη, οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις σήμερα είναι πέντε:
– Ο υψηλός δανεισμός, που εξακολουθεί να επιβαρύνει σημαντικά πολλές επιχειρήσεις.
– Η δυσκολία εξεύρεσης νέων κεφαλαίων, καθώς οι εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης είναι περιορισμένες, άρα στρέφονται στον τραπεζικό δανεισμό
– Η παγκοσμιοποίηση, που εντείνει τον ανταγωνισμό και δημιουργεί αυξανόμενες στρατηγικές και χρηματοοικονομικές απαιτήσεις.
– Η τεχνολογία, που εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς και απαιτεί συνεχή επενδύσεις και εξασφάλιση της ασφάλειας των συστημάτων
– Και τέλος, η διαδοχή, δηλαδή η ομαλή μετάβαση της ηγεσίας από τη μία γενιά στην επόμενη.
«Η μετάβαση της ηγεσίας χωρίς απώλεια της ταυτότητας της επιχείρησης και χωρίς ενδοοικογενειακές τριβές αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη βιωσιμότητά της», σημείωσε ο κ. Ιωαννίδης. Τα παγκόσμια στατιστικά δείχνουν την πραγματικότητα. Μόλις το 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων επιβιώνει κατά τη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη γενιά, λιγότερο από 15% καταφέρνει να περάσει στην τρίτη, και κάτω από 5% συνεχίζει σε επόμενες γενιές. «Αυτό το φαινόμενο», ανέφερε, «παρατηρείται και στην Κύπρο, καθώς υπάρχουν στατιστικές μελέτες που επιβεβαιώνουν παρόμοια ποσοστά».
Η λύση, όπως υπογραμμίζει, βρίσκεται στη σωστή επαγγελματική καθοδήγηση. «Στην KPMG Κύπρου», εξήγησε, «προσεγγίζουμε κάθε οικογενειακή επιχείρηση ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητές της. Παρέχουμε στρατηγικό σχεδιασμό, φορολογικές και νομικές συμβουλές, υποστήριξη στη διαχείριση πλούτου και πλάνα διαδοχής, αλλά δεν μένουμε μόνο στα τεχνικά. Δίνουμε έμφαση και στη δυναμική της οικογένειας, γιατί πίσω από κάθε επιχείρηση υπάρχουν σχέσεις, συναισθήματα και αξίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη».
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, καταλήγει ο κ. Ιωαννίδης, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κυπριακής κοινωνίας και οικονομίας. «Είναι οι φορείς αξιών και παραδόσεων που στηρίζουν την απασχόληση, την ανάπτυξη και τη συνοχή του τόπου. Η μεγάλη πρόκληση για το μέλλον είναι να διασφαλιστεί η συνέχειά τους και να μεταβιβαστούν με επιτυχία στις επόμενες γενιές, διατηρώντας τη δυναμική και την ταυτότητά τους».
