Η συζήτηση για τον κατώτατο μισθό δεν είναι τεχνικό ζήτημα. Είναι καθαρή πολιτική επιλογή. Στην Κύπρο του 2025 ζούμε το παράδοξο: δείκτες ανάπτυξης ανεβαίνουν, αλλά οι μισθοί μένουν στάσιμοι. Το ερώτημα είναι αν θα αρκεστούμε σε έναν «ελάχιστο» που νομιμοποιεί τη στασιμότητα ή αν θα διεκδικήσουμε ρύθμιση που ανεβάζει τον πήχη για όλους.
Ο κατώτατος πρέπει να καλύπτει τις σημερινές ανάγκες, ιδιαίτερα των νέων, ώστε να μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια στον τόπο τους. Αν η πολιτεία δεν σταθεί με τους εργαζόμενους, στην πράξη συντάσσεται με το δόγμα του φτηνού εργατικού κόστους.
Ο εθνικός κατώτατος μισθός μπήκε για να κόψει τις πιο κραυγαλέες αδικίες. Έβαλε ένα δίχτυ ασφαλείας εκεί όπου πληρώνονταν ψίχουλα. Ήταν ένα βήμα. Όμως σχεδιάστηκε ως «πάτωμα», όχι ως ολοκληρωμένη πολιτική που να στηρίζει τους εργαζόμενους. Όταν μένει μόνος του, χωρίς συλλογική διαπραγμάτευση, μετατρέπεται σε «οροφή» που καθηλώνει. Ένα εργαλείο προστασίας καταλήγει μηχανισμός στασιμότητας στα χέρια της εργοδοσίας.
Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη κατώτατου, αλλά ο τρόπος εφαρμογής του από την Κυβέρνηση Αναστασιάδη – ΔΗΣΥ το 2022. Καθορίστηκε ένας μηνιαίος μισθός χωρίς ωριαία βάση, άφησε παράθυρα για ωράρια «λάστιχο», απέκλεισε την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή που προστατεύει από την ακρίβεια, γέμισε εξαιρέσεις και δεν εξασφάλισε ελέγχους. Έτσι, νομιμοποιήθηκαν πρακτικές όπως ακαθόριστα ωράρια, απλήρωτες υπερωρίες και ακόμη και η αμφισβήτηση του 38ωρου.
Ο κατώτατος έγινε άλλοθι του εργοδότη. Με ένα νούμερο, νομιμοποίησε μισθούς που δεν καλύπτουν τις ανάγκες. Το κόστος ζωής ανεβαίνει, οι μισθοί μένουν κολλημένοι. Η Κυβέρνηση φέρει ευθύνη: διάλεξε στρατόπεδο, στάθηκε με τους εργοδότες που θέλουν φθηνή εργασία χωρίς δικαιώματα. Έφτασε στο σημείο να επιτρέπει οι νέοι κάτω των 18 να πληρώνονται 25% λιγότερο. Αυτό δεν είναι δίχτυ προστασίας, είναι σφραγίδα φτώχειας.
Και όλα αυτά, σε μια περίοδο ακρίβειας και πληθωρισμού. Η αύξηση των 16 ευρώ το 2023, μετά από 11 χρόνια, δεν ήταν στήριξη αλλά πρόκληση. Οι μικροαυξήσεις που δίνονται κάθε τόσο δεν λύνουν τίποτα, όταν οι τιμές τρέχουν, καταντούν προσβολή.
Ένα μοντέλο που βασίζεται στη φτηνή εργασία είναι άδικο και βραχυπρόθεσμο. Δεν κρατά τους νέους στον τόπο τους, δεν επιτρέπει οικογενειακό προγραμματισμό, δεν στηρίζει κοινωνική συνοχή. Η απάντηση πρέπει να είναι μισθοί που στηρίζουν ζωή και εργασία με αξιοπρέπεια, όχι «ελάχιστα» που διαιωνίζουν τη φτώχεια.
Η αξία των Συλλογικών Συμβάσεων
Εδώ μπαίνουν στο κέντρο οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Δεν είναι ευχή, είναι δέσμευση. Καθορίζουν κλίμακες και αναβαθμίσεις, κατοχυρώνουν 13ο, επιδόματα, σαφή ωράρια, πληρωμή υπερωριών, ενσωματώνουν την ΑΤΑ. Όπου υπάρχουν ΣΣΕ, οι όροι είναι πάντα ανώτεροι από τον εθνικό κατώτατο. Με απλά λόγια, όπου υπάρχει ΣΣΕ, ο κατώτατος περισσεύει.
Η προτεραιότητα δεν είναι να «βελτιώσουμε» λίγο τον κατώτατο. Είναι να επεκτείνουμε τις ΣΣΕ, να τις θωρακίσουμε θεσμικά και να τις κάνουμε υποχρεωτικές σε κλαδικό επίπεδο.
Τι πρέπει να γίνει;
Ο κατώτατος μισθός πρέπει:
-να καθορίζεται με ωριαία βάση για να κλείσουν τα «λάστιχο» ωράρια,
-να ενσωματώνει την ΑΤΑ ώστε να μην εξανεμίζεται από την ακρίβεια,
-να μην έχει εξαιρέσεις που αφήνουν εργαζόμενους απροστάτευτους,
-και κυρίως να αναγνωρίζει ως νόμιμο κατώτατο εκείνον που προβλέπεται σε κάθε Συλλογική Σύμβαση.
Παράλληλα, χρειάζονται θεσμικές ρυθμίσεις που να διασφαλίζουν βασικούς όρους απασχόλησης για όλους: καθορισμένο ωράριο, πληρωμή υπερωριών, αποζημίωση για εργασία σε αργίες, 13ο μισθό και ΑΤΑ για όσους δεν καλύπτονται από ΣΣΕ.
Το κράτος δεν είναι ουδέτερος «διαιτητής». Έχει χρέος να θωρακίσει τις ΣΣΕ, να επιβάλει καθολική ισχύ, να ενισχύσει την Επιθεώρηση Εργασίας. Ο κοινωνικός διάλογος δεν μπορεί να είναι πρόσχημα για αναβολές, πρέπει να οδηγεί σε δεσμεύσεις. Όπου οι κλαδικοί όροι υπογράφονται, να επεκτείνονται. Όπου υπάρχει δημόσια στήριξη, να συνδέεται με εφαρμογή των συμβάσεων. Αλλιώς η πολιτεία απλώς επιδοτεί τον κακό εργοδότη.
Το εμπόδιο δεν είναι τεχνικό, είναι πολιτικό. Η έλλειψη βούλησης να ρυθμιστεί η αγορά εργασίας με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι τα συμφέροντα των λίγων.
Το δόρυ και η ασπίδα του εργαζομένου
Οι εργαζόμενοι δεν ζητούν χάρη, ζητούν κανόνες που να ισχύουν για όλους. Αυτό σημαίνει Συλλογικές Συμβάσεις παντού και κατώτατο στη σωστή του φιλοσοφία, δηλαδή δίχτυ ασφαλείας, όχι ταβάνι. Σημαίνει οργάνωση στους χώρους δουλειάς, συμμετοχή στη συντεχνία, κλαδικές διεκδικήσεις. Χωρίς οργάνωση, όλα τα «ελάχιστα» παγιώνονται.
Η ΠΕΟ, η μεγαλύτερη και πιο ιστορική συντεχνία της χώρας, με τον ταξικό προσανατολισμό που κουβαλά κάθε μεγάλη κατάκτηση του κινήματος, καλεί όλους σε κοινό αγώνα για την ανατροπή της κυβερνητικής πολιτικής. Για τους νέους εργαζόμενους, το κάλεσμα είναι ξεκάθαρο: να συστρατευτούν στις συντεχνίες της ΠΕΟ. Γιατί η οργάνωση είναι το δόρυ και η Συλλογική Σύμβαση η ασπίδα του εργαζομένου.
* Οργανωτικό Στέλεχος ΣΕΒΕΤΤΥΚ ΠΕΟ
