Του Guney Yildiz
Τα 200 ισραηλινά μαχητικά που απογειώθηκαν πριν την αυγή της 13ης Ιουνίου 2025 πραγματοποίησαν την πιο μεγάλη αεροπορική επιδρομή στη Μέση Ανατολή από το 1973. Η εύθραυστη εκεχειρία -με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και του Κατάρ- έχει παγώσει την ανταλλαγή πυρών, αλλά όχι και την αντιπαλότητα μεταξύ Ισραήλ-Ιράν.
Αυτές οι 12 ημέρες δεν αναδιαμόρφωσαν τα σύνορα της Μέσης Ανατολής, αλλά επαναπροσδιόρισαν τους κινδύνους σε τρεις αλληλένδετους τομείς: θαλάσσια “σημεία συμφόρησης”, αγορά ενέργειας και ροές κεφαλαίων. Ο χάρτης από τους τερματικούς σταθμούς αποθήκευσης του Ρότερνταμ έως τα τεχνολογικά hubs του Ριάντ άλλαξε.
Δύο συνασπισμοί
Τα αεροπορικά χτυπήματα αποκάλυψαν την αρένα: δύο συνασπισμοί, αλλά όχι δύο “σιδηρές συμμαχίες”.
– Ο “Συνασπισμός των Χαλαρών”: οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και ορισμένα κράτη του Κόλπου μοιράζονται κοινούς δορυφόρους, κώδικες και συγχρονισμένη αεράμυνα. Αποκλίνουν ως προς τους στόχους τους: το Ισραήλ θέλει το οπλοστάσιο του Ιράν να υποβαθμιστεί “εντελώς, για πάντα”, τα κράτη του Κόλπου θέλουν ήρεμες “θαλάσσιες οδούς” για το πετρέλαιο και… τα έσοδά τους.
– O “Συνασπισμός των Σκληρών” – ο λεγόμενος “Άξονας της Αντίστασης” της Τεχεράνης συνδέει ιδεολογικά τη Χεζμπολάχ, τις ιρακινές πολιτοφυλακές και τους Χούθι της Υεμένης, αλλά τα πυρομαχικά ακριβείας και η αεροπορική κάλυψη δεν είναι το ατού του. Το αποτέλεσμα είναι μια δογματική ασυμμετρία: το Ιράν μπορεί να απειλήσει θαλάσσιες οδούς και με κυβερνοεπιθέσεις, αλλά δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε 200 αεροσκάφη. Προσπαθεί να αντισταθμίσει τις αδυναμίες του με “γκρίζα” εργαλεία: νάρκες, ransomware, bots.
Η αυτοσυγκράτηση των μεγάλων δυνάμεων περιόρισε τελικά την κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή. Το Πεκίνο προειδοποίησε για σοκ στις τιμές του πετρελαίου, η Μόσχα παρέμεινε απασχολημένη με την Ουκρανία και η Ουάσινγκτον περιόρισε τα πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Ωστόσο, οι μεσαίοι παίκτες εξακολουθούν να τρέφουν φαντασιώσεις νίκης, φέρνοντας στο προσκήνιο τον κίνδυνο κάποιου “ατυχήματος” στο μέλλον.
Τα θαλάσσια “σημεία συμφόρησης”
Οι αγορές δεν “έβλεπαν” πυραυλικό χτύπημα στα Στενά του Ορμούζ. Αλλά οι ασφαλιστικές τιμολόγησαν ούτως ή άλλως αυτό τον κίνδυνο – και όχι μόνο. Θυμήθηκαν ότι στις 4 Μαρτίου 2025 το πλοίο Rubymar που δέχθηκε επίθεση από τους Χούθι παρέσυρε με την άγκυρά του τρία καλώδια οπτικών ινών στην Ερυθρά Θάλασσα, βγάζοντας εκτός λειτουργίας περίπου το 17% της διαδικτυακής χωρητικότητας Ασίας-Ευρώπης και αποκαλύπτοντας πώς ένα θαλάσσιο “περιστατικό” μπορεί να παραλύσει όχι μόνο την πετρελαϊκή αγορά αλλά και τις ροές δεδομένων.
Όταν το Ισραήλ επιτέθηκε στο Ιράν στις 13 Ιουνίου, οι ασφαλιστές τιμολόγησαν αυτήν τη διπλή έκθεση στη διέλευση του Κόλπου: μέχρι τις 23 Ιουνίου τα ασφάλιστρα για τα δεξαμενόπλοια υπό την απειλή πολεμικού κινδύνου είχαν διπλασιαστεί σε περίπου 0,5% της αξίας του κύτους (≈ 4.000 δολάρια την ημέρα), παρόλο που το Ορμούζ παρέμεινε ανοιχτό – οι μεσίτες στο Λονδίνο ανέφεραν ως αιτιολογία τον “συνδυασμό κινδύνου για τη ναυτιλία και τα καλώδια”.
Ένα ναρκοπέδιο κοστίζει πλέον διπλό ασφάλιστρο
Η κρίση αποκάλυψε ότι ένα ναρκοπέδιο τιμολογείται πλέον με διπλό ασφάλιστρο: τόσο για τα εμπορικά φορτιά που μεταφέρονται όσο και για την ευρυζωνικότητα. Τα πρωτοκόλλα κινδύνου που διαχωρίζουν τη “ναυτιλία” από τα “δεδομένα” δεν αποτυπώνουν τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Η επενδυτική “ξηρασία” θέτει νέα ανώτατα όρια τιμών
Το Brent σημείωσε άλμα σχεδόν 9% στα 78-79 δολάρια το βαρέλι την εβδομάδα 13-22 Ιουνίου 2025, στο υψηλότερο επίπεδό του από τις αρχές Απριλίου, παρόλο που τα Στενά του Ορμούζ δεν έκλεισαν. Ο πραγματικός “ένοχος” δεν ήταν η διακοπή της προσφοράς, αλλά η έλλειψη προσφοράς. Η παγκόσμια πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα αργού βρίσκεται κάτω από τα 4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως και κάτω από το 70% στη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ.
Ο Γενικός Γραμματέας του OPEC έχει πει επανειλημμένα ότι “οι ανεπαρκείς επενδύσεις και όχι η ζήτηση είναι ο πραγματικός κίνδυνος” για τη σταθερότητα των τιμών. Δώδεκα ημέρες πολεμικής σύρραξης επιβεβαίωσαν αυτή την άποψη: οι αγορές αναπροσάρμοσαν τις προθεσμιακές καμπύλες με βάση μόνο την ψυχολογία της αγοράς, αφού δεν είχαν αφαιρεθεί βαρέλια από την αγορά.
Η Goldman Sachs βλέπει τώρα ένα ασφάλιστρο κινδύνου στα 10-12 δολάρια, αποτυπώνοντας τη νέα πραγματικότητα. Το ανώτατο όριο μπορεί να εμφανιστεί εν μία νυκτί…
Τα κρατικά funds του Κόλπου κυνηγούν την αστάθεια, δεν “κρύβονται” από αυτήν
Ενόσω οι πύραυλοι έπεφταν ακόμη, τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια του Κόλπου ξανάγραφαν αθόρυβα το εγχειρίδιο για τις “επενδύσεις εν καιρώ κρίσης”. Το ADQ του Αμπού Ντάμπι έκλεισε μια συμφωνία ύψους 25 δισ. δολαρίων ΗΠΑ με το αμερικανικό fund ECP για την κατασκευή σταθμών παραγωγής ενέργειας και έξυπνων δικτύων σε όλη τη Βόρεια Αμερική για τεχνητή νοημοσύνη. Το Δημόσιο Ταμείο Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας οριστικοποίησε μια συμφωνία για ένα “όχημα” τεχνητής νοημοσύνης ύψους 1,8 δισ. δολαρίων που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά στη Σύνοδο Κορυφής για την Τεχνολογία, LEAP.
Υπάρχει μια θεμελιώδης αλλαγή: Τα funds του Κόλπου δεν πέφτουν πλέον σε χειμερία νάρκη κατά τη διάρκεια γεωπολιτικών αναταραχών – τις “αρμπιτράρουν”, αγοράζοντας ενεργειακά περιουσιακά στοιχεία που η στρατηγική του αξία αυξάνεται σε καιρούς αστάθειας.
Τα ΔΣ των εταιρικών οντοτήτων που διαχειρίζονται τα funds του Κόλπου πρέπει να κάνουν νέους υπολογισμούς. Ο σημερινός επενδυτής μπορεί να γίνει ο αυριανός διαμορφωτής των τιμών σε μια ταραγμένη αγορά.
Η κατάπαυση του πυρός ως χρονοδιακόπτης
Το δόγμα της “κυλιόμενης άρνησης” του Ισραήλ υποδηλώνει άλλο ένα χτύπημα ακριβείας εντός 6-12 μηνών, για να κρατά το Ιράν διαρκώς σε αντίδραση, αλλά όχι “στη γωνία”. Η πιθανή απάντηση της Τεχεράνης: κυβερνοεπιθέσεις, σαμποτάζ σε υποθαλάσσια καλώδια και drones.
Επιλογές όχι τόσο εκρηκτικές όσο οι βαλλιστικοί πύραυλοι. Επομένως, οι αγορές θα ανταποκριθούν πιο γρήγορα σε σύγκριση με την έναρξη των πρόσφατων επιθέσεων.
Η φυσιολογία των νέων κινδύνων
Δώδεκα ημέρες μιας περιορισμένης πολεμικής σύρραξης αποκάλυψαν ότι ο κίνδυνος διαδίδεται πλέον κατά μήκος των δικτύων εφοδιασμού πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι κατά μήκος των πεδίων μάχης. Ένας πύραυλος χρειάζεται ορισμένα λεπτά για να φτάσει στον στόχο του – η αντίδραση των ασφάλιστρων και η καθυστέρηση των δεδομένων μπορεί να συμβί σε δευτερόλεπτα.
Η κατάπαυση του πυρός μετριέται σε συνεδριάσεις συναλλαγών, όχι σε χρονικές περιόδους. Τα εγχειρίδια για τον επόμενο κύκλο κρίσης ήδη γράφονται.
Όσοι αντιμετωπίζουν μια εκεχειρία ως επίλυση και όχι ως προετοιμασία, μπορεί να ανακαλύψουν ότι η ανθεκτικότητα αποδίδει σε έναν δωδεκαήμερο κύκλο γεγονότων. Το περιθώριο λάθους έχει συρρικνωθεί στην ταχύτητα του φωτός που ταξιδεύει μέσω υποβρυχίων καλωδίων, ενώ το διακύβευμα έχει επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει κάθε εφοδιαστική αλυσίδα που περνά από τις πιο ζωτικής σημασίας θαλάσσιες οδούς στον κόσμο.
Η επόμενη κρίση θα έρθει γρηγορότερα, μπορεί να χτυπήσει δριμύτερα και να απαιτήσει αντιδράσεις που μετριούνται όχι σε ημέρες αλλά σε αλγοριθμικά χιλιοστά του δευτερολέπτου. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες μπορούν να αντέξουν τα γεωπολιτικά σοκ, αλλά αν μπορούν να προσαρμοστούν αρκετά γρήγορα ώστε να επιβιώσουν.
Ο αιφνίδιος “Πόλεμος των 12 ημερών” μεταξύ Ιράν-Ισραήλ έδειξε πώς ένας πύραυλος κοντά στο Ορμούζ μπορεί να πυροδοτήσει έναν σοβαρό κίνδυνο για την εφοδιαστική αλυσίδα σε δύο “σημεία συμφόρησης”. Τα Στενά του Ορμούζ και το Μπαμπ Ελ-Μαντέμπ βρέθηκαν στο επίκεντρο απειλών από drones και αντιπλοϊκούς πυραύλους, οι αλγόριθμοι τιμολόγησης του κινδύνου υστέρησαν σε σχέση με τα ασφάλιστρα των εμπορευματικών μεταφορών, οι ασφαλιστικές επανακαθόρισαν τις ρήτρες κινδύνου εν μία νυκτί και οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες έμαθαν πόσο εύθραυστη μπορεί να είναι η “ανθεκτικότητα”.
Forbes
