Στροφή στον σχεδιασμό του μεγάλου ενεργειακού έργου που προτείνει σε μεγάλη έκταση κρατικής χαλίτικης γης η εταιρεία Cyrus Solar Thermal Ltd, καταγράφεται τις τελευταίες εβδομάδες, με την αρχική πρόταση για κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 180MW και μονάδων αποθήκευσης 40MW/80MWh να μετατρέπεται σε αγροβολταϊκό πάρκο, στοχεύοντας σε συνδυασμένη χρήση γης για παραγωγή ενέργειας και γεωργοκτηνοτροφική δραστηριότητα.
Η αλλαγή πορείας προέκυψε ως αποτέλεσμα των αρνητικών τοποθετήσεων των συναρμόδιων Αρχών, με κυριότερες τις ενστάσεις του Τμήματος Γεωργίας για την αλλαγή χρήσης γης στην κτηνοτροφική ζώνη της κοινότητας Μαθιάτη αποκλειστικά για ενεργειακούς σκοπούς. Σύμφωνα με επίσημη αλληλογραφία, το Τμήμα Γεωργίας εισηγήθηκε ρητά την απόρριψη του αρχικού σχεδιασμού φωτοβολταϊκού πάρκου και πρότεινε εναλλακτικά την εγκατάσταση αγροβολταϊκού πάρκου, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές.
Σημειώνεται ότι, κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΕΠΕ) που έγινε στις 25/2/2025 εγέρθηκαν είτε έντονες επιφυλάξεις είτε ακόμη και σοβαρές ενστάσεις από τις πλείστες συναρμόδιες Αρχές και τα μέλη της ΕΕΠΕ για την προτεινόμενη κατασκευή και λειτουργία φωτοβολταϊκού πάρκου, ισχύος 180 MW με μονάδα αποθήκευσης ενέργειας 40 MW/80 MWh, στις κοινότητες Αναλιόντα, Καταλιόντα, Λυθροδόντα και Μαθιάτη.
Το έργο της εταιρείας Cyrus Solar Thermal Ltd, με συνολική έκταση 3,37 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων, προβλέπει την εγκατάσταση περίπου 265.000 φωτοβολταϊκών πλαισίων. Ωστόσο, η περιβαλλοντική και κοινωνική του επίδραση έχει εγείρει πληθώρα αντιδράσεων και ενστάσεων, οι οποίες αποτυπώνονται στα πρακτικά της συνεδρίασης.
Κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής, πέντε μέλη της ΕΕΠΕ –το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, το Επιστημονικό και Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου, η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου και το Terra Cypria– εξέφρασαν αρνητική θέση και εισηγήθηκαν την απόρριψη του έργου. Αντίθετα, μόνο το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας τάχθηκε υπέρ, ενώ το Τμήμα Δασών και το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων ζήτησαν συμπληρωματικά και διευκρινιστικά στοιχεία προτού τοποθετηθούν τελεσίδικα. Επιπρόσθετα, σημαντικά τμήματα της περιοχής εμπίπτουν σε περιοχές απαγόρευσης για τη χωροθέτηση φωτοβολταϊκών πάρκων, σύμφωνα με το Τμήμα Γεωργίας, το Τμήμα Αρχαιοτήτων, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, καθώς και την Υπηρεσία Μεταλλείων και Λατομείων. Παράλληλα, αρνητικές απόψεις υπέβαλαν η Ομάδα Προστασίας Ιστορικού και Περιβαλλοντικού Πλούτου Μαθιάτη, το Δημοτικό Σύμπλεγμα Μαχαιρά και ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) Λευκωσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Περιβαλλοντική Αρχή αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση αρνητικής γνωμοδότησης. Ωστόσο, τέσσερις μήνες αργότερα, δεν έχει ακόμα εκδοθεί η σχετική γνωμοδότηση, γεγονός που εγείρει προβληματισμούς και προκαλεί αντιδράσεις, ειδικά από τις τοπικές Αρχές, τους επηρεαζόμενους χρήστες της περιοχής (κυνηγοί, γεωργοί, κτηνοτρόφοι και κάτοικοι) και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι καταγράφεται αλλαγή των θέσεων ορισμένων συναρμόδιων Αρχών. Το Τμήμα Γεωργίας, το οποίο αρχικά είχε εκφράσει αντιρρήσεις, εμφανίζεται πιο θετικό για την περιοχή Καταλιόντα, κρίνοντας ότι η γη είναι χαμηλής γονιμότητας και πετρώδης. Ωστόσο, για τις περιοχές Λυθροδόντα και Μαθιάτη, το Τμήμα Γεωργίας εξέφρασε αρνητικές απόψεις, τονίζοντας ότι πρόκειται για γόνιμη γεωργική γη ή κρατική γη εντός κτηνοτροφικής ζώνης.
Αξιοσημείωτη, επίσης, είναι η παραγνώριση των ενστάσεων της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας, στο πλαίσιο του επανασχεδιασμού του έργου, σύμφωνα με τις οποίες το προτεινόμενο έργο χωροθετείται εξ ολοκλήρου εντός μίας συμπαγούς έκτασης κρατικής χαλίτικης γης, με χιλιάδες δέντρα, φρύγανα και θάμνους, τα οποία αποτελούν ένα μωσαϊκό οικοτόπων. Το προτεινόμενο έργο αναμένεται, επίσης, να επηρεάσει δύο θέσεις φωλεοποίησης αρπακτικού είδους του Παραρτήματος I της Οδηγίας για τα Άγρια Πτηνά, καθώς και αρκετά άλλα είδη πτηνοπανίδας που χρησιμοποιούν την περιοχή για σκοπούς φωλεοποίησης, ξεκούρασης και τροφοληψίας.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, η ανάπτυξη και οι υποδομές, οι οποίες είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου, προϋποθέτουν πολύ σημαντικές χωματουργικές εργασίες, την αναπόφευκτη αφαίρεση χιλιάδων δέντρων και θάμνων, καθώς και τη ριζική αλλαγή χρήσης γης σε μία μεγάλη φυσική έκταση, με πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον.
Κάθετα αρνητικές οι τοπικές Αρχές
Η ΕΕΠΕ φάνηκε να λαμβάνει ουσιωδώς υπόψη τις απόψεις των τοπικών Αρχών, όπως του Δημοτικού Συμπλέγματος Μαχαιρά και του Επαρχιακού Οργανισμού Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας, που έχουν εκφράσει ενστάσεις. Η στάση των κοινοτήτων Λυθροδόντα, Αναλιόντα-Καταλιόντα και Μαθιάτη είναι κάθετα αρνητική, υποβάλλοντας, μάλιστα, ειδική μελέτη που έχει εκπονηθεί για λογαριασμό τους, ενώ, παράλληλα, ζητούν διαφάνεια σε σχέση με τις διαδικασίες εκμίσθωσης κρατικής χαλίτικης γης και αξιολόγησης των πραγματικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Παρά το γεγονός ότι η μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον εξετάστηκε λεπτομερώς, δεν έχει ακόμη εκδοθεί η γνωμοδότηση της Περιβαλλοντικής Αρχής. Η καθυστέρηση αυτή, σε συνδυασμό με την αλλαγή των θέσεων ορισμένων συναρμόδιων Αρχών και την αποσπασματική αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, προκαλεί έντονες αντιδράσεις όσον αφορά τη διαφάνεια και αξιοπιστία της διαδικασίας περιβαλλοντικής αξιολόγησης.
Η υπόθεση εξελίσσεται σε δοκιμασία για την περιβαλλοντική πολιτική της Πολιτείας και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ενεργειακής μετάβασης, η οποία δεν μπορεί να γίνεται σε βάρος της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου.
Τι προβλέπει το αναθεωρημένο σχέδιο
Σε επιστολή της ομάδας μελετητών του έργου προς το Τμήμα Γεωργίας, ημερομηνίας 7/5/2025, τονίζεται ότι η εταιρεία προχώρησε σε σημαντική αναθεώρηση του σχεδιασμού, ώστε να ληφθούν υπόψη οι θέσεις των συναρμόδιων Αρχών. Μεταξύ άλλων, εξαιρούνται πλέον από τη χωροθέτηση του έργου περιοχές με δασικές συστάδες, περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και γεωλογικού κινδύνου, καθώς και ζώνες ιδιαίτερης σημασίας για την υδροδότηση.
Σύμφωνα με το νέο σχεδιασμό, το έργο θα καταλαμβάνει περίπου 617.000τ.μ. εντός της κτηνοτροφικής ζώνης της κοινότητας Μαθιάτη, δηλαδή 12,5% της συνολικής έκτασής της. Επιπρόσθετα, γίνεται αναφορά σε διατήρηση έκτασης 53% της κρατικής γης εντός της συγκεκριμένης κτηνοτροφικής ζώνης για μελλοντική αξιοποίηση από κτηνοτρόφους. Επικαλούμενοι επιτόπιες επισκέψεις και ανάλυση δορυφορικών δεδομένων, οι μελετητές σημειώνουν ότι οι περισσότερες εκτάσεις της κτηνοτροφικής ζώνης παραμένουν ανεκμετάλλευτες ή χρησιμοποιούνται ήδη για γεωργικούς σκοπούς.
Η πρόθεση της εταιρείας να μετατρέψει το έργο σε αγροβολταϊκό αντιμετωπίζεται πλέον θετικά από το Τμήμα Γεωργίας. Όπως αναφέρεται σε σχετική επιστολή, ημερομηνίας 20/5/2025, το Τμήμα Γεωργίας δίνει το πράσινο φως υπό τον όρο ότι θα ακολουθηθούν οι κατευθυντήριες γραμμές που έχουν θεσπιστεί για τέτοια έργα. Συγκεκριμένα:
• Διασφάλιση της διπλής χρήσης γης (παραγωγή ενέργειας και γεωργοκτηνοτροφική δραστηριότητα).
• Εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων σε τουλάχιστον τρία σημεία εντός της ζώνης.
• Αξιολόγηση της παραγωγικότητας της γεωργικής γης βάσει βιομάζας και άλλων δεικτών.
• Εξασφάλιση της ευημερίας των ζώων κάτω από τα φωτοβολταϊκά πάνελ, καθώς και λήψη μέτρων ασφάλειας από ηλεκτροπληξία.
• Εξασφάλιση της σύμφωνης γνώμης των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών.
Σε μεταγενέστερη επιστολή, ημερομηνίας 11/6/2025, το Τμήμα Γεωργίας υπενθυμίζει ότι το μέγιστο επιτρεπόμενο μέγεθος τεμαχίου ανά αίτηση για αγροβολταϊκά είναι 25 δεκάρια, με περιορισμούς στον αριθμό αιτήσεων που μπορούν να υποβληθούν από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ανάλογα με την ιδιότητά τους ως γεωργοί.
