– Πώς γίνεται να κάνει μια κυβέρνηση μεταρρύθμιση (που δεν είναι και ουσιαστική) και να είναι δυσαρεστημένοι όλοι;
– Η φοροδιαφυγή μπορεί να παταχθεί με την εισαγωγή του τεκμηρίου διαβίωσης
17/09/25
Του Δρ. Στέλιου Πλατή *
Τελικά, η κυβερνητική πρόταση για αλλαγές στο φορολογικό σύστημα δεν είναι η πολυδιαφημιζόμενη μεταρρύθμιση που αναμέναμε. Αλλά μία ακόμη χαμένη ευκαιρία για να διορθωθούν στρεβλώσεις δεκαετιών. Να προστατευθεί η κοινωνική ισορροπία. Να κτιστεί ένα σταθερό και ελκυστικό επιχειρηματικό οικοσύστημα. Να απλοποιηθούν οι διαδικασίες. Να εισαχθούν κανόνες διαφάνειας και να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά η φοροδιαφυγή. Με αποτέλεσμα να είναι όλοι δυσαρεστημένοι: εργαζόμενοι, επιχειρήσεις, λογιστές, δικηγόροι, ακόμα και θεσμικοί φορείς.
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στο παρά-πέντε της συζήτησης στη Βουλή, το υπουργείο Οικονομικών σπεύδει να εξαγγείλει σημαντικές διορθώσεις. Το πρόβλημα, όμως, δεν εντοπίζεται σε 5-6 πρόνοιες, αλλά διαχέεται σε όλη τη δομή και τη φιλοσοφία των κυβερνητικών προτάσεων. Κοινώς, απουσιάζει το πολιτικό όραμα και αποτύπωμα για την Κύπρο των επόμενων δεκαετιών – η στρατηγική κατεύθυνση. Στα σύγχρονα μακροοικονομικά, η φορολογία δεν είναι απλώς εργαλείο είσπραξης. Καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του κράτους και τις κοινωνικές υποδομές του. Είναι εργαλείο ανακατανομής πλούτου και απόδοσης κοινωνικής δικαιοσύνης. Και η κυβέρνηση κατασπαταλά μια σπουδαία ευκαιρία, ουσιαστικά μακιγιάροντας φορολογικούς δείκτες και εισάγοντας περίπλοκες γραφειοκρατικές πρόνοιες. Επιγραμματικά:
- Δεν αξιοποιείται η φορολογική εργαλειοθήκη ώστε να αντιμετωπιστεί, μέσα από κίνητρα και αντικίνητρα, η στεγαστική και ενεργειακή κρίση, να προαχθεί η καινοτομία και η έρευνα, η πράσινη ανάπτυξη, η ψηφιοποίηση και εν γένει ο μετασχηματισμός της Κύπρου σε έναν κράτος-πρότυπο.
- Η αλλαγή κάποιων φορολογικών δειχτών σε συνδυασμό με τη μικρή αύξηση του ορίου του αφορολογήτου δεν αντιμετωπίζει τις πολλαπλές κρίσεις που διέρχονται η μεσαία τάξη και τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα (ακρίβεια, δημογραφικό, ενεργειακό κ.α.).
- Επιχειρείται αύξηση του φορολογικού βάρους όλων ανεξαίρετα των επιχειρήσεων δίχως ολοκληρωμένη μελέτη αντίκτυπου των προτεινόμενων αλλαγών.
- Ελαττώνεται μεν, αλλά παραμένει η δυσμενέστερη μεταχείριση κυπρίων επιχειρηματιών και εργαζομένων στον τόπο τους.
- Απουσιάζουν στοχευμένα κίνητρα και κριτήρια για ουσιαστική στήριξη μεγάλου αριθμού κρίσιμων κοινωνικών και οικονομικά ευάλωτων ομάδων.
- Παραχωρούνται επικίνδυνες υπερεξουσίες στον εκάστοτε Έφορο Φορολογίας, ο οποίος θα μπορεί να δεσμεύει καταθέσεις, να κατάσχει περιουσιακά στοιχεία και να σφραγίζει επιχειρήσεις με συνοπτικές διαδικασίες – τέτοιες εξουσίες, πέραν της οικονομικής ανασφάλειας που προκαλούν, ενέχουν κίνδυνο πολιτικής εργαλειοποίησης.
- Εισάγονται επιπρόσθετες και ασαφείς γραφειοκρατικές διαδικασίες (όπως η φύλαξη λογιστικών βιβλίων από έξι σε οκτώ χρόνια, ο λεγόμενος «λογικός μισθός» για διευθυντές/μετόχους κ.α.), που αυξάνουν το διοικητικό φορτίο και το λειτουργικό κόστος, ενώ εμπεριέχουν νομικούς κινδύνους.
- Δεν καταργούνται ξεπερασμένες φορολογικές πρόνοιες ή εισάγονται νέες που δημιουργούν επικάλυψη, σύγχυση και αβεβαιότητα στο επιχειρηματικό τομέα, εγχώριο και διεθνές.
- Τέλος, η μείωση του δικαιώματος απαλλαγής ακίνητων και μετοχών στο 20% του κέρδους εταιρειών δύναται να πλήξει επενδυτικές αναδιαρθρώσεις και να αποθαρρύνει ξένες επενδύσεις.
Αυτά είναι μόνο μερικά από δεκάδες παραδείγματα τα οποία ήδη προκάλεσαν αντιδράσεις. Πιο σημαντικά, όμως, μια πραγματική φορολογική μεταρρύθμιση θα έπρεπε να συμβαδίζει με το νοικοκύρεμα του κράτους, τον περιορισμό των πελατειακών δομών και θα στόχευε στη δίκαιη κατανομή του βάρους. Και αν όντως η κυβέρνηση θέλει να πατάξει τη φοροδιαφυγή, αντί για υπερεξουσίες στον Έφορο, μπορεί να εισαγάγει το εργαλείο του τεκμηρίου διαβίωσης για φορολογικούς σκοπούς. Με αυτό το δοκιμασμένο τρόπο, ελέγχεται εάν ο τρόπος διαβίωσης ενός εκάστου συνάδει με το δεδηλωμένο φορολογικό του εισόδημα. Απλά και αποτελεσματικά! Άρα το ζήτημα δεν είναι κατά πόσον υπάρχουν πόροι και τρόποι, αλλά αν υπάρχει βούληση.
Μια πραγματική φορολογική μεταρρύθμιση θα έπρεπε να απορρέει από τις στρατηγικές μας προτεραιότητες και όχι μόνο τις εισπρακτικές ανάγκες. Η πραγματική φορολογική μεταρρύθμιση προωθεί σύγχρονες πολιτικές, προσφέρει λύσεις στα σοβαρά προβλήματα και κίνητρα μακροχρόνιας ανάπτυξης, εισάγει αποτελεσματικές πολιτικές για αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, απλοποιεί το σύστημα, προσφέρει σταθερότητα και προβλεψιμότητα και κυρίως, υποστηρίζει τη δημιουργία ενός Κοινωνικού Κράτους. Αυτή θα ήταν μία ουσιαστική μεταρρύθμιση. Και αν θέλουμε να είμαστε ωφέλιμοι για τον τόπο, η φορολογική μεταρρύθμιση πρέπει να υπηρετεί τις ανάγκες των επόμενων δεκαετιών και όχι τις ανάγκες των επόμενων εκλογών!
* Ο Δρ. Στέλιος Πλατής είναι Διδάκτορας Χρηματοοικονομικών και Μακροοικονομίας του Πανεπιστημίου του Cambridge
