Ένας χρόνο μετά από τις εξαγγελίες του Προέδρου της Δημοκρατίας για την αναζωογόνηση της ακριτικής Τηλλυρίας η περιοχή βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο των εξελίξεων. Με την επίσκεψη της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω, Ειρήνης Πική και των Υπουργών Μεταφορών και Γεωργίας, σφραγίζεται η πορεία υλοποίησης ενός οράματος που φιλοδοξεί να καταστήσει τον Κάτω Πύργο την πρώτη κλιματικά ουδέτερη κοινότητα του νησιού.
Η σημερινή συνάντηση στο κοινοτικό συμβούλιο Κάτω Πύργου έχει σκοπό τον έλεγχο των χρονοδιαγραμμάτων και την επίλυση των προκλήσεων που προκύπτουν από την πιλοτική εφαρμογή του θεσμού της πράσινης κοινότητας.
Η ακτινογραφία των έργων, όπως παρουσιάστηκε στη σημερινή σύσκεψη, δείχνει σημαντική κινητικότητα σε εννέα βασικούς πυλώνες:
1. Μερική ενεργειακή αυτονομία: Στις 13 Σεπτεμβρίου 2025 υπογράφηκε η Ιδρυτική Πράξη της Ενεργειακής Κοινότητας Τηλλυρίας, μιας μη κερδοσκοπικής εταιρείας με τη συμμετοχή των πέντε κοινοτήτων της περιοχής (Κάτω Πύργου, Πάνω Πύργου, Παχύαμμου, Μοσφιλιού, Πηγαινιών).
Εκκρεμεί εκ μέρους του Ενεργειακού Γραφείου Κύπρου, το παραδοτέο «Τεχνοοικονομική ανάλυση, χωροθέτηση και πλάνο υλοποίησης της Ενεργειακής Κοινότητας Τηλλυρίας» το οποίο και θα καθορίσει τα πρώτα υποστατικά που θα αποτελέσουν τα έργα της Α’ φάσης.
Στο παρόν έχουν εκδηλώσει ήδη ενδιαφέρον πέραν των 200 συμμετοχών στην Ενεργειακή Κοινότητα. Έχουν ήδη υποβληθεί πάνω από 100 επίσημες αιτήσεις από κατοίκους για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και συστημάτων αποθήκευσης. Η πρώτη φάση υλοποιείται με χορηγία ύψους €1,8 εκατ. από τον ΟΠΑΠ.
Επίσης, αποφασίστηκε η ένταξη του Συμπλέγματος Τηλλυρίας στο Σύμφωνο των Δημάρχων.
2. Πράσινο περίπτερο: Ολοκληρώθηκε η επιθεώρηση από την ΑΗΚ και το περίπτερο για τη συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών συνδέεται με το δίκτυο, υπό τη διαχείριση του ΕΟΑ Λευκωσίας. Μέχρι τον Σεπτέμβριο 2029, η λειτουργία του πράσινου περιπτέρου καλύπτεται οικονομικά από το έργο LIFE IP CYzero WASTE, και ακολούθως το κόστος θα αναληφθεί από τον ΕΟΑ Λευκωσίας.
3. Αποχετευτικό σύστημα και σταθμός επεξεργασίας λυμάτων. Εγκατάσταση μικρού προσωρινού Σταθμού για εξυπηρέτηση των ξενοδοχειακών μονάδων, του κοινοτικού συμβουλίου Κ. Πύργου και Αστυνομικού Σταθμού (προσωρινή λύση) με κόστος €300.000.
Ο ΕΟΑ Λευκωσίας με επιστολή του ημερ. 10/11/2025 ενημέρωσε το ΤΑΥ ότι αποδέχεται να αναλάβει εξ ολοκλήρου την αγορά, εγκατάσταση και λειτουργία του Προσωρινού Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων υπό την προϋπόθεση ότι θα εξασφαλιστούν όλες οι απαιτούμενες άδειες καθώς και η αναγκαία χρηματοδότηση. Γίνονται διαδικασίες από το ΥΓΑΑΠ εξεύρεσης των απαιτούμενων πιστώσεων ύψους €300.000.
Ο ΕΟΑ Λευκωσίας εκτιμά ότι το κόστος λειτουργίας και συντήρησης του προσωρινού σταθμού δεν θα ξεπερνά το €1 ανά m³. Οι ξενοδόχοι έχουν δεσμευτεί να καλύπτουν το αντίστοιχο κόστος για τις ποσότητες νερού που τους αναλογούν. Το ΤΑΥ ζήτησε και έλαβε θετική απάντηση από την Αστυνομία και το κοινοτικό συμβούλιο για την ανάληψη του κόστους που τους αναλογεί.
Περαιτέρω, έχει εισαχθεί πρόνοια στους προϋπολογισμούς του ΤΑΥ για το 2026 για το κόστος της μελέτης του έργου (μόνιμη λύση), με την κατασκευή δικτύου συλλογής και Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων (ΣΕΛ) που θα έχει δυναμικότητα για την απόρριψη των λυμάτων όλων των Κοινοτήτων της Τηλλυρίας από τις οποίες τα λύματα πιθανόν να συλλέγονται με βοθροκαθαριστικά (μόνιμη λύση).
4. Πράσινο σημείο και σημείο ανακύκλωσης. Παραμένει το «αγκάθι» της εξεύρεσης κρατικής γης, με την κυβέρνηση να εξετάζει πλέον το ενδεχόμενο απαλλοτριώσεων. Με την οριστικοποίηση της εξεύρεσης τεμαχίου, θα προχωρήσει ο διαγωνισμός για την ετοιμασία μελετών, σχεδίων και εγγράφων για την κατασκευή του. Το κόστος του έργου υπολογίζεται στις €700.000 – €800.000. Στο κόστος πρέπει να προστεθεί πιθανό κόστος βελτίωσης του οδικού δικτύου.
5. Κοινοτικός κομποστοποιητής. Σε εξέλιξη η αδειοδότηση για τη μονάδα που θα εξυπηρετεί 1.096 κατοίκους, με στόχο την ολοκλήρωση των έργων στις αρχές του 2027. Το κόστος αυξάνεται σε €860.000 για δυναμικότητα 128 τόνους/έτος.
6. Συντήρηση και επιδιόρθωση φράγματος. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη συντήρηση του φράγματος Κάτω Πύργου. Οι εργασίες καθαρισμού και αντικατάστασης του συστήματος αποστράγγισης βρίσκονται στο 80%, εξασφαλίζοντας τη βέλτιστη διαχείριση του νερού για τους αγρότες της περιοχής. Το έργο χρηματοδοτείται με το ποσό των €600.000.
7. Βελτίωση Αλιευτικού Καταφυγίου. Το έργο εισέρχεται σε φάση οριστικής αναβάθμισης μετά τη θετική περιβαλλοντική έγκριση (5/9/2025), με κονδύλι €300.000 για την αντιμετώπιση του χρόνιου προβλήματος της πρόσχωσης.
8. Δημόσιο σημείο φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Ο Κάτω Πύργος αποκτά το πρώτο του δημόσιο σημείο φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, ενώ η κοινότητα θα παραλάβει δωρεά ηλεκτρικού αυτοκινήτου για τις υπηρεσιακές της ανάγκες από τον Όμιλο Σφακιανάκη (αντιπρόσωπος BYD).
9. One-Stop Shop. Πρόκειται για έναν κόμβο εξυπηρέτησης όπου οι πολίτες θα διεκπεραιώνουν αιτήσεις για πολεοδομικές άδειες, χορηγίες και αγροτικές επιδοτήσεις, χωρίς να χρειάζεται να μετακινηθούν εκτός της ακριτικής περιοχής.
