Όλοι έχουμε στη ζωή μας ανθρώπους που μοιάζουν πάντα γεμάτοι ενέργεια και άλλους που δυσκολεύονται να κινητοποιηθούν ακόμη και για τα βασικά. Για χρόνια θεωρούσαμε ότι αυτό εξηγείται από τον χαρακτήρα, την ανατροφή ή τις συνήθειες. Νέα νευρολογικά ευρήματα, όμως, δείχνουν ότι η εικόνα είναι πολύ πιο σύνθετη, και ότι η «τεμπελιά» μπορεί να έχει βαθιές ρίζες μέσα στον ίδιο τον εγκέφαλο.
Τι έχουν δείξει οι έρευνες μέχρι σήμερα
Κλινικές παρατηρήσεις από νευρολόγους στην Οξφόρδη αποκαλύπτουν ότι άνθρωποι που ήταν κάποτε δραστήριοι μπορεί ξαφνικά να χάσουν κάθε διάθεση για προσπάθεια, χωρίς να πάσχουν από κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές διαταραχές. Σε αρκετές περιπτώσεις, όπως εκείνη ενός νεαρού ασθενούς, η αιτία εντοπίστηκε σε μικρές βλάβες σε περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την κινητοποίηση. Οι ασθενείς αυτοί δεν αδυνατούν να δράσουν, απλώς δεν βρίσκουν «λόγο».
Ο εγκέφαλος και η δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
Σύμφωνα με τις απεικονιστικές μελέτες, σε ανθρώπους με υψηλή απάθεια, ο εγκέφαλος χρειάζεται να δουλέψει περισσότερο για να αποφασίσει αν μια δραστηριότητα «αξίζει τον κόπο». Το αποτέλεσμα; Συνήθως λένε «όχι». Η προσπάθεια μοιάζει μεγαλύτερη από το πιθανό όφελος και η παθητικότητα γίνεται τελικά ο εύκολος δρόμος. Το σύστημα ντοπαμίνης – ο μηχανισμός ανταμοιβής- φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτό.
Τι προτείνουν οι ειδικοί
Οι νευρολόγοι συμφωνούν: η επίπληξη και η πίεση δεν λειτουργούν. Αντίθετα, βοηθά το να υπάρχει δομημένο πρόγραμμα μέσα στη μέρα, ώστε να μειώνεται το «βάρος» της συνεχούς απόφασης, να εντάσσονται δραστηριότητες που προσφέρουν προσωπική ευχαρίστηση, και να υπάρχει συστηματική φυσική άσκηση, η οποία φαίνεται να ενεργοποιεί το σύστημα ντοπαμίνης. Σε ορισμένες κλινικές περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή που ενισχύει τη ντοπαμίνη έχει αποδειχθεί καθοριστική.
Τι σημαίνει αυτό στην καθημερινότητα
Οι άνθρωποι που φαίνονται «τεμπέληδες» μπορεί στην πραγματικότητα να παλεύουν με έναν εγκέφαλο που δυσκολεύεται να ζυγίσει το κόστος και το όφελος της δράσης. Για τους ίδιους, και για όσους ζουν μαζί τους, το να οργανώνονται οι δραστηριότητες από πριν, να μειώνονται τα πολλά «μικρά» διλήμματα της ημέρας και να υπάρχουν εξωτερικές υπενθυμίσεις μπορεί να κάνει εντυπωσιακή διαφορά. Οι νέες γνώσεις μάς καλούν να δούμε την απάθεια όχι ως αδυναμία χαρακτήρα, αλλά ως φαινόμενο με νευρολογικές ρίζες. Με μικρές καθημερινές παρεμβάσεις – και κατανόηση- ακόμη και οι πιο «αναβλητικοί» μπορούν να βρουν ξανά τον ρυθμό τους και να περνούν από το αυθόρμητο «όχι» σε περισσότερα «ναι» που τους ωφελούν.
Με στοιχεία από The Guardian
