Αδελαΐδα Παπαγεωργίου Έλλη Χριστοδουλίδου. Η Μαντώ Μαυρογένους της Λεμεσού, ιδιωτική έκδοση 2025
Η φετινή επέτειος των 70χρονων από την έναρξη του Απελευθερωτικού μας Αγώνα του 1955-1959 αν επιβάλλει πρωτίστως την προσήλωση στο ορόσημο του υπέρτατου χρέους και την ανανέωση του συμβολαίου ύψιστης τιμής προς τους ήρωες του έπους της ΕΟΚΑ, καταθέτοντας στην ένδοξη αθανασία τους αμάραντο εσαεί στέφανον ευγνωμοσύνης, οφείλουμε προσέτι να τιμούμε όχι μόνο με επιμνημόσυνους λόγους αλλά και με έργα «εκείνους όπου στην ζωή των/ όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες./ Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·».
Τις Θερμοπύλες της πατρίδας για την αποτίναξη του Βρετανικού αποικιακού ζυγού προς εκπλήρωση του προαιώνιου πόθου της Ένωσης με τη μητέρα Ελλάδα φύλαξε η Έλλη Χριστοδουλίδου με ακατάβλητο σθένος αγωνιστικότητας και αμετάθετη πίστη στην ιερότητα του καθήκοντος, αξιοθαύμαστο αίσθημα ευθύνης και υποδειγματικό φρόνημα αρετής και τόλμης. Ιδεώδη που της ενεφύσησε η μητέρα της, για να πυροδοτήσουν πράξεις απαρέγκλιτης αφοσίωσης έως και θυσιαστικής αυταπάρνησης, ανιδιοτελούς μαχητικής προσφοράς και απαράμιλλου πατριωτικού ήθους σε αγαστή συνοδοιπορία με τον αγωνιστή σύζυγό της, αείμνηστο Μάριο Χριστοδουλίδη. Η σελίδα που κατέγραψε στην Ιστορία της λαμπρής Κυπριακής εποποιίας επαξίως αιτιολογεί την τιμητική προσωνυμία Μαντώ Μαυρογένους της Λεμεσού, όπως την αποκαλούσε ο Διγενής, απηχώντας συνάμα το μεγαλείο της ψυχής τόσων άλλων ηρωίδων του 1821. Της Μόσχως Τζαβέλλα, της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, της Δόμνας Βισβίζη και όλων των αξιομνημόνευτων γυναικών, επώνυμων και ανώνυμων, στους υπέρ Ελευθερίας Αγώνες του Έθνους.
Χαιρετίζοντας την έκδοση του βιβλίου, που αποτυπώνει πτυχές του αγωνιστικού της βίου, επισημαίνει μεταξύ άλλων η Πρόεδρος της Βουλής και του Δημοκρατικού Συναγερμού Αννίτα Δημητρίου: «Σε εποχές γεμάτες ρευστότητα και αβεβαιότητα, όπου οι αξίες μοιάζουν να ξεθωριάζουν, το παράδειγμα ανθρώπων, οι οποίοι αφιέρωσαν την ύπαρξή τους στο συλλογικό καλό και έβαλαν το Μακρυγιαννικό “εμείς” πάνω από το προσωπικό “εγώ”, γίνεται φωτεινή δάδα για το παρόν και το μέλλον μας. Η Έλλη Χριστοδουλίδου είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους.». Και η Βουλεύτρια του Δημοκρατικού Συναγερμού Φωτεινή Τσιρίδου προσθέτει στον δικό της χαιρετισμό: «Με το στιβαρό υπόδειγμα της ζωής της μαθαίνει εμάς τους υπόλοιπους τι σημαίνει αγώνας με διακριτικότητα και αφοσίωση. Τι σημαίνει αγάπη για την Ελευθερία και την Πατρίδα. Τι σημαίνει ακεραιότητα χαρακτήρα, πίστη στην ομάδα, προσήλωση στον μεγάλο στόχο.». Η Αδελαΐδα Παπαγεωργίου, η οποία συνάρθρωσε σε συγκροτημένη δομή τις αυτοβιογραφικές μαρτυρίες της Έλλης Χριστοδουλίδου με την παράθεση συναφών αποσπασμάτων από τα Απομνημονεύματα του Διγενή, καθώς από χρονικά του Αγώνα που συνέγραψαν άλλοι αγωνιστές, αναφέρει στον πρόλογό της σε σχέση με το κρησφύγετο του Αρχηγού της ΕΟΚΑ στο σπίτι του ζεύγους Χριστοδουλίδη: «Κάτω λοιπόν από την πέτρινη γούρνα βρίσκεται μια τετράγωνη τρύπα με βάθος περίπου δυο μέτρων, από την οποία κατέβαιναν μέσω μιας ξύλινης σκάλας που οδηγούσε σε ένα μικρό δωμάτιο με κάποιες εικόνες, ένα ξύλινο τραπεζάκι και δύο κρεβάτια. Από εδώ ο Διγενής συντόνιζε τον Αγώνα της ΕΟΚΑ, ενώ ήταν ταυτόχρονα το αρχηγείο της Οργάνωσης μέχρι την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εκεί μέσα γράφονταν και παραδίνονταν στους τομεάρχες οι οδηγίες για τη δράση τους. Εκεί μέσα διαδραματίστηκε ολόκληρη η ιστορία του επικού Αγώνα ενάντια στον αγγλικό ζυγό!».
Από την αρχή της εξομολογητικής αφήγησης της Έλλης Χριστοδουλίδου καταδεικνύονται τα αγαπητικά αισθήματα της αφειδώλευτης δοτικότητας και οι αρχές της εναντίωσής της στην ανελευθερία της Αγγλικής καταδυνάστευσης. Η φτώχια της οικογένειας δεν της επέτρεψε να φοιτήσει στο Γυμνάσιο, παρότι αρίστευε στο Δημοτικό. Στη διάρκεια των σχολικών διακοπών δούλευε στο Ισραηλινό τσιφλίκι του Ζίρλη. Ωστόσο, διευκρινίζει, «το χειρότερο βίωμά μας ήταν η καταπίεση των Άγγλων». Εξ ου και όταν της προτάθηκε να μετακομίσουν από τα Κάτω Πολεμίδια σε ενοικιαζόμενο σπίτι, σε περιβολότοπο του Αγίου Νικολάου στη Λεμεσό, για να κρύψουν τον Διγενή και τον αγωνιστή Αντώνη Γεωργιάδη, στον οποίο υπαγόρευε τις προκηρύξεις και τις διαταγές προς τους τομεάρχες, με δέος και περηφάνια αποδέχθηκε την προνομιακή πρόσκληση. Πέραν από τη κατασκευή τα βράδια κρησφυγέτου υπό το πρόσχημα της εκσκαφής λάκκου αποχέτευσης, για λόγους μυστικότητας έπρεπε με πόνο ψυχής να αφήσει την τρίχρονη κόρη της στη μητέρα της, που αν με τις αδελφές της υπέθεταν την εμπλοκή της στον Αγώνα, δεν μπορούσαν να υποψιαστούν το μεγάλο μυστικό της.
Άψογες επί δυόμιση συνεχή χρόνια οι περιποιήσεις της στον υψηλό τους φιλοξενούμενο. Ειδικεύθηκε επίσης να παίζει συχνά θέατρο, για να μην κινεί υποψίες και αναλάμβανε δύσκολες αποστολές ως σύνδεσμος τρεις φορές την εβδομάδα. Με κομμένη την ανάσα διαβάζουμε όταν χρειάστηκε να μεταφέρει επιστολές στον κορσέ της, δυο χειροβομβίδες στις τσέπες και ένα πιστόλι στη ζώνη της, ενώ είχε στην αγκαλιά το οχτάμηνο μωρό της και το μικρό της κοριτσάκι την κρατούσε από το φόρεμα. Περνούσε, ως συνήθως, από Αγγλικό νηπιαγωγείο που φρουρούσε αξιωματικός, αλλά εκείνη την ημέρα είδε πέντε Άγγλους να ερευνούν το καλάθι μιας γυναίκας. Παραπλανώντας τους, έστειλε αμέσως την κόρη της να τους δώσει ένα κλώνο ζουμερά πορτοκάλια. Και σε άλλες, ωστόσο, επικίνδυνες εφόδους έρευνας, πλην της δεδομένης εχεμύθειας, η ψυχραιμία και η αυτοσχέδια εφευρετικότητα που επιστράτευε δεν είχαν σώσει μόνο τις ζωές τους αλλά και την Οργάνωση και τον Αρχηγό της. Ενδεικτικό το επεισόδιο, όταν τον Ιούνιο του 1957 300 στρατιώτες περιέζωσαν το κρησφύγετο ψάχνοντας το έδαφος σπιθαμή προς σπιθαμή και μερικοί εξ αυτών το σπίτι, χωρίς να εντοπίσουν τίποτε το ενοχοποιητικό, αφού η οικοδέσποινα τούς είχε αποπροσανατολίσει προσφέροντάς τους ουίσκι.
Η πολυσχιδής ηρωική δράση της Έλλης Χιστοδουλίδου αποτιμάται με τα διθυραμβικά σχόλια συναγωνιστών και εκτιμητών της στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Αξιέπαινη η χορηγία του Κώστα Τσιρίδη στην έκδοση, που εμπλουτίζει τη βιβλιογραφία του Αγώνα.
Φιλελεύθερος 1η Σεπτεμβρίου 2025
