Marc Champion
Στην πολεμική ταινία του 1963 Η Μεγάλη Απόδραση, 76 κρατούμενοι καταφέρνουν να αποδράσουν από το στρατόπεδό τους, σε μια αρχή γεμάτη ελπίδα και ενθουσιασμό, η οποία όμως καταλήγει με τους περισσότερους να σκοτώνονται ή να επανασυλλαμβάνονται.
Η συνάντηση της Δευτέρας μεταξύ των ΗΠΑ και των ανήσυχων Ουκρανών και Ευρωπαίων συμμάχων τους φάνηκε κάπως σαν αυτές τις πρώτες, εκστατικές στιγμές της απόδρασης, καθώς η συνάντηση εξελίχθηκε καλύτερα απ’ ό,τι περίμεναν όλοι, μετά τη σαφή διπλωματική νίκη της Ρωσίας στην Αλάσκα.
Δεν υπήρξε κάποια τοξική αντιπαράθεση μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν αναγκάστηκαν να επιλέξουν μεταξύ του να τινάξουν τη διατλαντική συμμαχία στον αέρα ή να συμφωνήσουν σε μια ειρηνευτική συμφωνία που θα σήμαινε καταστροφή για την ασφάλεια του Κιέβου, αλλά και τη δική τους. Αντίθετα, η συνάντηση οδήγησε σε δεσμεύσεις για την εξεύρεση εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία και την οργάνωση άμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ζελένσκι και του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.
Αυτά ήταν πραγματικά επιτεύγματα, ιδιαίτερα δεδομένων των εναλλακτικών. Όμως, με φόντο τους αναστεναγμούς ανακούφισης, είναι σημαντικό να εκτιμήσουμε την πορεία προς μια βιώσιμη διευθέτηση – και αυτή παραμένει μια μάλλον “χλωμή” προοπτική.
Η κύρια θετική εξέλιξη από το “τσίρκο φιλοφρονήσεων” της Ουάσινγκτον ήταν η συμφωνία του Τραμπ να προσφέρει εγγυήσεις ασφαλείας στο πλαίσιο οποιασδήποτε συμφωνίας που τελικά θα υπογράψει η Ουκρανία με τη Ρωσία. Αυτή είναι η βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση περί εδαφικών παραχωρήσεων – και συνεπώς για συνολική διευθέτηση. Αυτό δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ και, μέχρι τη Δευτέρα, έμοιαζε πολύ αβέβαιο.
Ο Τραμπ δηλώνει ότι αυτές οι εγγυήσεις θα είναι ισχυρές, με “πολλή προστασία” για την Ουκρανία. Ποια μορφή θα πάρουν, όμως, δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί, αλλά τελικά πρόκειται για αποτροπή, επομένως η αποτελεσματικότητά τους θα εξαρτηθεί από την εμπιστοσύνη στη διακυβέρνηση του Λευκού Οίκου. Μπορεί η Ουκρανία να εμπιστευτεί τον Τραμπ ότι θα τηρήσει οποιαδήποτε δέσμευση να την υποστηρίξει; Και, πιο σημαντικό, μπορεί να το πιστέψει και ο Πούτιν;
Το πώς το Κρεμλίνο αντιλαμβάνεται την κατάσταση είναι κρίσιμο, επειδή αν οι εγγυήσεις περιλαμβάνουν μια “τύπου ΝΑΤΟ” συλλογική άμυνα ή την ανάπτυξη στρατευμάτων της ευρωπαϊκής “Συμμαχίας των Προθύμων”, ή ακόμα και τα δύο, ο Πούτιν πρέπει να αποδεχτεί ότι αυτό θα καταστρέψει οποιαδήποτε προσπάθεια νέας εισβολής του.
Η δημιουργία ενός μηχανισμού που θα εμπνέει τέτοια αξιοπιστία θα είναι δύσκολη. Στην ουσία, αυτό σημαίνει ότι ο Πούτιν πρέπει να πιστέψει ότι αν επιτεθεί, θα υπάρχει τουλάχιστον σοβαρός κίνδυνος οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας να εμπλακούν άμεσα στον πόλεμο. Αλλά γιατί να το πιστέψει αυτό, όταν ο Τραμπ συνεχώς δηλώνει ότι αυτό δεν είναι ο πόλεμος της Αμερικής και έχει σταματήσει να πληρώνει για την όποια αμερικανική στρατιωτική βοήθεια αποστέλλεται στο Κίεβο; Γιατί να το κάνει, όταν ο Τραμπ είναι πρόθυμος να κατηγορήσει την Ουκρανία ή τις ΗΠΑ για την έναρξη του πολέμου, αλλά ποτέ τη Ρωσία, η οποία εισέβαλε σε έναν κυρίαρχο γείτονά της;
Ίσως το πιο αξιοσημείωτο απ’ όλα ήταν ένα σχόλιο που ακούστηκε στα μικρόφωνα, όταν ο Τραμπ μιλούσε με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν στον Λευκό Οίκο τη Δευτέρα: “Νομίζω ότι θέλει να κάνει μια συμφωνία για μένα”, είπε ο Τραμπ. “Καταλαβαίνετε; Όσο τρελό κι αν ακούγεται”. Αυτό δεν ακούγεται μόνο τρελό – είναι τρελό.
Ο Πούτιν εμπλέκεται σε εκείνο που ο ίδιος βλέπει ως αποκατάσταση της Ρωσίας στην ιστορική της θέση, μια ιερή αποστολή που θα εξασφαλίσει τη θέση του στο πάνθεον των σεβαστών Ρώσων ηγετών, από τον Μέγα Πέτρο μέχρι τον Ιωσήφ Στάλιν (σ.μ. ο οποίος ήταν εθνικά Γεωργιανός και όχι Ρώσος). Η επαναφορά του ελέγχου της Μόσχας στην Ουκρανία είναι απαραίτητη γι’ αυτό το σχέδιο. Δεν θα εγκαταλείψει την προσπάθεια αυτή ως χάρη προς κανέναν. Θα την εγκαταλείψει μόνο αν καταστεί σαφές ότι δεν μπορεί να επιτύχει.
Οι Ουκρανοί, οι Βαλτικοί και οι Πολωνοί το έχουν κατανοήσει αυτό από τη διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Γι’ αυτό έσπευσαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ — όχι για να συμμετάσχουν σε μελλοντική επίθεση στη Ρωσία, αλλά για να προστατευτούν από μια νέα αποικιοκρατία. Οι Δυτικοευρωπαίοι ηγέτες το κατάλαβαν αργότερα – ενώ ο Τραμπ ακόμη δεν το έχει καταλάβει. Φαίνεται να πιστεύει ακόμα ότι όλα αυτά σχετίζονται με τον ίδιο – ότι με εκείνον στην προεδρία, ο πόλεμος δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ· ότι και μόνο αν επέστρεφε στον Λευκό Οίκο, θα τον είχε τελειώσει σε 24 ώρες. Και τώρα που είναι εκεί, αν μόνο μπορούσε να καθίσει μόνος με τον Πούτιν, θα αποσπούσε μια συμφωνία. Αυτό αποτελεί φαντασίωση. Επίσης, κάνει τον Αμερικανό πρόεδρο εύκολο στόχο για έναν πρώην αξιωματικό της KGB.
Αυτό ήταν τόσο διαφανές στην Αλάσκα που ακόμη και οι παρουσιαστές του Fox News ρώτησαν την ομάδα του Τραμπ πώς μπορούν να δηλώνουν ότι πέτυχαν νίκη όταν ο πρόεδρος Τραμπ επιχείρησε να εξασφαλίσει μια κατάπαυση του πυρός και επέστρεψε χωρίς αυτήν.
Έχω πει και στο παρελθόν ότι ο Τραμπ δεν πρέπει να επικρίνεται για την προσπάθεια του να έρθει σε επαφή με τον Πούτιν, ή για το γεγονός ότι κάνει ό,τι μπορεί για να βρει έναν τρόπο να τελειώσει αυτόν τον εξαιρετικά αιματηρό και επικίνδυνο πόλεμο. Αλλά τίποτα απ’ ό,τι συνέβη στην Αλάσκα ή στην Ουάσινγκτον δεν αλλάζει τα θεμελιώδη στοιχεία της σύγκρουσης. Αυτά είναι ότι η Ρωσία σκοπεύει να προσαρτήσει όσο το δυνατόν περισσότερα εδάφη από τη νότια και ανατολική Ουκρανία και να εξασφαλίσει τον έλεγχό της στην υπόλοιπη χώρα.
Ο Πούτιν πιστεύει ότι θα πετύχει τελικά. Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή η Ουκρανία στερεύει από στρατιωτικό προσωπικό. Συμβαίνει επίσης εν μέρει επειδή δεν τον ενδιαφέρει πόσοι Ρώσοι θα σκοτωθούν για να αποκατασταθεί η Μόσχα ως κέντρο μιας μεγάλης δύναμης, μετά την “τραγωδία” της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Το πιο σημαντικό, όμως, συμβαίνει επειδή τρέφει βαθιά περιφρόνηση για την ικανότητα της Ευρώπης να αντισταθεί χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ – και ο Τραμπ έχει κάνει σαφές ότι θέλει να βγει από τον πόλεμο.
Η συνάντηση της Ουάσινγκτον ήταν μια καλή αρχή. Θα είναι κάτι πολύ παραπάνω αν καταλήξει σε αποτελεσματικές εγγυήσεις ασφαλείας και σε πρόσωπο με πρόσωπο διαπραγματεύσεις μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι. Ωστόσο, κανείς δεν πρέπει να έχει αυταπάτες – και κυρίως ο Λευκός Οίκος: το γεγονός ότι δεν υπάρχει κατάπαυση του πυρός είναι πρόβλημα και αποτυχία, καθώς μια πλήρης διευθέτηση παραμένει μακρινή. Ο Πούτιν θα συμφωνήσει, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, μόνο σε μια συμφωνία που προωθεί τον διπλό στόχο του να αποκτήσει τον έλεγχο της Ουκρανίας και να ανοίξει τον δρόμο για μια ευρύτερη ρωσική σφαίρα επιρροής.
Η πραγματικότητα παραμένει ότι απαιτείται αποφασιστική πίεση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για να πειστεί ο Πούτιν ότι δεν μπορεί να πετύχει, επιτρέποντας στην Ουκρανία και την Ευρώπη να ξεφύγουν τελικά από αυτόν τον πόλεμο με διαρκή και μακροχρόνια ασφάλεια.
Δυστυχώς, μια τέτοια πίεση παραμένει μακρινή προοπτική.
BloombergOpinion
