Την περασμένη εβδομάδα, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών ανάρτησε ένα κείμενο, με το οποίο απηύθυνε έκκληση προς τους “πολιτιστικούς” συμμάχους στην Ευρώπη. Πιστό στη γνωστή ρητορική του MAGA, επιτέθηκε στις κυβερνήσεις της περιοχής, το κράτος δικαίου και τη νομοθεσία για τις Big Tech στο όνομα της “δημοκρατίας και της δυτικής κληρονομιάς”.
Ενώ η έκκληση αυτή απέτυχε να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων στις πρόσφατες εκλογές από τον Καναδά έως τη Γερμανία, φαίνεται ότι ήχησε στα αυτιά πολλών στην Πολωνία, όπου η νίκη του εθνικιστή Κάρολ Ναβρότσκι στις προεδρικές εκλογές στέλνει μια ευρύτερη προειδοποίηση σε μια γεωπολιτικά συμπιεσμένη ήπειρο.
Είναι πλέον ολοένα και πιο σαφές ότι οι επιθέσεις του Τραμπ στα μέχρι σήμερα κεκτημένα της διατλαντικής σχέσης δεν δημιουργούν μια αντίθετη αντίδραση. Η πόλωση σε θέματα όπως η μετανάστευση, η άμβλωση και η Ευρώπη φάνηκε στη νίκη με 51%, έναντι 49%, του πυγμάχου Ναβρότσκι, ενός υποψήφιου της δεξιάς αλά fight-club, τον οποίο ο Ντόναλντ Τραμπ υποστήριξε, στοχεύοντας τη στρατιωτική στήριξη [που θα παρέχει]. Ο Ναβρότσκι, με σημαία τις καθολικές του αξίες, επιτέθηκε στην Πράσινη Συμφωνία των Βρυξελλών και αντιτάχθηκε στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Σε συνδυασμό με τη συντριβή της 50ετούς κυριαρχίας του δικομματισμού στην Πορτογαλία, η πρόσφατη νίκη των κεντρώων στη Ρουμανία αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με το τέλος μιας τάσης παρά με την αρχή αυτής.
Τι έπεται; Η προεκλογική ρητορική του Ναβρότσκι κατά του “μονοπωλίου της κακής εξουσίας” του φιλοευρωπαίου πρωθυπουργού της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσουν πιο δύσκολες, παραλυτικές πολιτικές για την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον μεγαλύτερο στρατό της. Η προεδρία είναι σε μεγάλο βαθμό τελετουργικός ρόλος, ωστόσο κατέχει νομοθετικές εξουσίες και δικαίωμα βέτο, τα οποία πιθανότατα να θέσουν εμπόδια στην κυβέρνηση συνασπισμού του Τουσκ εν όψει των επόμενων βουλευτικών εκλογών το 2027. Τα αποτελέσματα τέτοιων θεσμικών “μπλόκων” έχουν κάνει την εμφάνισή τους από τότε που ο Τουσκ ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2023, με τον απερχόμενο πρόεδρο Αντρέι Ντούντα να περιορίζει τις προσπάθειες για εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις έπειτα από χρόνια συντηρητικής διακυβέρνησης. Τα μεταρρυθμιστικά σχέδια αποτελούσαν το κλειδί για την αποκατάσταση της οικονομικής στήριξης της ΕΕ.
Και σε έναν μετα-Covid κόσμο, όπου το αυξανόμενο χρέος και οι δαπάνες δεν καταφέρνουν να περιοριστούν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι προοπτικές της Πολωνίας αντιμετωπίζονται πλέον λιγότερο αισιόδοξα από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το νόμισμα της, το ζλότι, υποχώρησε περίπου κατά 0,5% έναντι του ευρώ και οι αποδόσεις των ομολόγων της Πολωνίας αυξήθηκαν στις πρώτες συναλλαγές της Δευτέρας. Ακόμη και χωρίς να κατέχει τα ηνία της κυβέρνησης, ο Ναβρότσκι τάχθηκε ανοιχτά κατά των αυξήσεων των φόρων στην προεκλογική του εκστρατεία και δεσμεύτηκε να τις εμποδίσει – με τις βουλευτικές εκλογές να απέχουν μόλις λίγα χρόνια, θα υπάρχει επίσης λιγότερη βούληση για δημοσιονομική συγκράτηση. Ο τραπεζικός τομέας μπορεί να θεωρηθεί δελεαστικός στόχος για μελλοντικές εισφορές, σύμφωνα με τους αναλυτές.
Το μήνυμα προς τις πρωτεύουσες όπως οι Βρυξέλλες, το Βερολίνο και το Παρίσι – που πρόσφατα υπέγραψαν αμυντική συνθήκη με τη Βαρσοβία είναι να μην επαναπαύονται στις πολιτικές τους δάφνες, καθώς η Πολωνία θα υιοθετήσει πιθανότατα μια πιο επιφυλακτική στάση απέναντι στην Ουκρανία. Ακόμη και εν μέσω εμπορικού πολέμου, οι πολιτικοί που εμπνέονται από το MAGA λαμβάνουν υψηλά ποσοστά, με την AfD να προηγείται στις δημοσκοπήσεις στη Γερμανία και τον Εθνικό Συναγερμό της Γαλλίας να αναμένεται να κερδίσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2027, όποιος και αν είναι επικεφαλής του κόμματος.
Και ενώ ο κόσμος χάνει την πίστη του στο πολιτικό κατεστημένο και τις πολιτικές του “Τρίτου Δρόμου” που συνδυάζουν τον κοινωνικό φιλελευθερισμό με τον δημοσιονομικό συντηρητισμό, την ίδια στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη μετατόπιση, με τους νέους ψηφοφόρους να μπαίνουν όλο και περισσότερο στον πειρασμό των πολιτικών που τάσσονται κατά του κατεστημένου, σε μια εποχή απλησίαστων τιμών στέγασης, εργασιακής ανασφάλειας και πολιτικής του TikTok. Στην Πολωνία, ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών ανέδειξε τον Σλάβομιρ Μέντζεν, υποψήφιο που τάσσεται κατά των αμβλώσεων, πρώτο μεταξύ των ψηφοφόρων κάτω των 40 ετών.
Και μάλλον, όπως το αφήγημα στον πυρήνα του MAGA που κατηγορεί τους ξένους ενώ υπόσχεται μια “αναγέννηση της παραγωγής”, η οικονομική γεωγραφία του λαϊκισμού στην Ευρώπη εξακολουθεί να έχει σημασία. Ο μετακομμουνιστικός μετασχηματισμός της Πολωνίας ήταν εξαιρετικός, καθώς κατάφερε να φτάσει τη Δύση οικονομικά και χάραξε το δικό της μονοπάτι εξωτερικής πολιτικής μόλις 20 χρόνια μετά την ένταξή της στην ΕΕ. Ωστόσο, το γνωστό χάσμα μεταξύ πόλεων και επαρχίας ήταν εμφανές σε αυτές τις εκλογές, όπως ακριβώς και στην Πορτογαλία. Η εκδίκηση των “τόπων που δεν έχουν σημασία” γίνεται όλο και πιο αισθητή. Δεν υπάρχει μαγικό ραβδί για να αποκρούσουν τις δίδυμες πιέσεις του Τραμπ και της Ρωσίας του Πούτιν, αλλά ο χρόνος τελειώνει για τους ηγέτες της Ευρώπης οι οποίοι πρέπει να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν τους λόγους για τους οποίους οι ψηφοφόροι ακολουθούν το τραγούδι των σειρήνων του MAGA.
BloombergOpinion
