Νωρίς την επόμενη εβδομάδα η προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, θα επιστρέψει στην Κύπρο για ένα νέο κύκλο διαβουλεύσεων με τα εμπλεκόμενα μέρη. Η νέα αποστολή Ολγκίν πραγματοποιείται μέσα στο νέο περιβάλλον που δημιουργείται μετά την ψηφοφορία στα κατεχόμενα και την ανάδειξη νέου ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
Εκ των πραγμάτων η παρουσία του Τουφάν Έρχιουρμαν δημιουργεί ένα νέο μομέντουμ στο Κυπριακό, όχι τόσο ως προς τις θέσεις του, αλλά λόγω του ότι η παρουσία του Ερσίν Τατάρ δεν βοηθούσε να γίνουν βήματα προς τα εμπρός. Η μικρή έστω επανεκκίνηση που καταγράφηκε από τον περασμένο Οκτώβριο με την άτυπη τριμερή στη Νέα Υόρκη και εν συνεχεία νωρίτερα φέτος με τις δύο πολυμερείς, οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ενέργειες της Λευκωσίας αλλά και στο ότι η Άγκυρα δεν ήταν σε θέση πλέον να προβάλλει εμπόδια στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Τι πρέπει να αναμένεται
Ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, Τουφάν Έρχιουρμαν, εμφανώς είχε διαφοροποιήσει κατά πολύ το λεκτικό του ως προς το Κυπριακό και τη μορφή λύσης του προβλήματος. Συνομιλώντας με άτομα από το χώρο της κυπριακής Αριστεράς που γνώριζαν τον Έρχιουρμαν από τα παλιά, σημείωναν τη διαφοροποίηση απόψεων και κυρίως το ότι είχε αλλάξει κατά πολύ στο λεκτικό του. Δεν ήταν δηλαδή ο Τουφάν της τουρκοκυπριακής Αριστεράς ίδιος με τον υποψήφιο Έρχιουρμαν.
Η αλλαγή αυτή θεωρείται και φυσιολογική λαμβανομένου υπόψη ότι πέραν των ψήφων των Τουρκοκυπρίων που μάλλον ήταν σίγουροι – ένεκα κυρίως των αδυναμιών και της ανικανότητας Τατάρ – είχε να κερδίσει και την ανοχή της Άγκυρας. Και γι’ αυτό υπήρξε η μετατόπιση των θέσεων και απόψεών του στο Κυπριακό.
Το πρώτο που αναμένεται είναι να ανταποκριθεί στην πρόσκληση του Προέδρου Χριστοδουλίδη για συνάντηση. Μια συνάντηση οποία λαμβανομένου υπόψη ότι θα είναι η πρώτη τους μάλλον θα έχει το στοιχεία της αλληλογνωριμίας. Απ’ εκεί και πέρα θα έχει ενδιαφέρον του που ακριβώς στέκεται ως προς την επανεκκίνηση των συνομιλιών και την πάρα πέρα διαδικασία.
Εξίσου σημαντικές είναι και οι θέσεις που θα προτάξει κατά την πρώτη του συνάντηση με την Μαρία Άνχελα Ολγκίν την επόμενη εβδομάδα. Οι θέσεις που θα εκφράσει ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών θα καταδείξουν τις πραγματικές του προθέσεις ως προς τη συνέχεια των προσπαθειών στο Κυπριακό και πόσο αυτές θα βοηθήσουν την όλη διαδικασία.
Και ίσως η πιο σημαντική παράμετρος, κυρίως για τους Τουρκοκύπριους που τον υποστήριξαν αλλά και όσους στην ελληνοκυπριακή πλευρά επενδύουν σ’ αυτόν, είναι να καταδείξει ο Ερχιουρμάν πόσο δυνατός είναι απέναντι στις απαιτήσεις και τις θέσεις της Άγκυρας και του Ερντογάν σε συνάρτηση με το Κυπριακό.
4 προϋποθέσεις δυσκολεύουν τη διαδικασία
Παρά το γεγονός ότι ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων έχει μια έξωθεν καλή μαρτυρία, ένεκα κυρίως του πρότερου κομματικού βίου, εντούτοις οι τοποθετήσεις του το τελευταίο διάστημα έδειξε πως ναι μεν θέλει επανεκκίνηση των συνομιλιών, και ήταν κάτι που κατηγορούσε έντονα τον Ερσίν Τατάρ, αλλά θέτει εκ προοιμίου συγκεκριμένες προϋποθέσεις που θα δυσκολέψουν την όλη διαδικασία.
Οι τέσσερις προϋποθέσεις Έρχιουρμαν αφορούν την πολιτική ισότητα, τα χρονοδιαγράμματα, το κεκτημένο των συνομιλιών και το εγγυημένο αποτέλεσμα:
- Ο Έρχιουρμαν κινείται πάνω στη λογική ότι εάν θα επιστρέψουν τα μέρη στο τραπέζι των συνομιλιών θα πρέπει να γίνουν εκ των προτέρων αποδεκτά τα θέματα της πολιτικής ισότητας και της εκ περιτροπής προεδρίας. Ο ίδιος θεωρεί ότι η πολιτική ισότητα δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
- Ζητά χρονοδιάγραμμα στη διαδικασία και να πάψουν οι συνομιλίες να είναι ανοικτού τέλους χωρίς να μπορεί να επιτευχθεί αποτέλεσμα. Ζητά επίσης η διαδικασία να είναι προσανατολισμένη στο αποτέλεσμα και ότι δεν θα ξεκινήσει η όποια διαδικασία από το σημείο μηδέν.
- Υποστηρίζει το κεκτημένο των συνομιλιών και θεωρεί ότι δεν μπορεί να ανοίξουν προς διαπραγμάτευση οι συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν σε προηγούμενους κύκλους συνομιλιών.
- Θέλει εκ των προτέρων διασφάλιση εγγυημένου αποτελέσματος και ότι σε περίπτωση ναυαγίου των συνομιλιών οι Τουρκοκύπριοι δεν θα συνεχίσουν να βρίσκονται στην παρούσα κατάσταση πραγμάτων. Ο ίδιος προσθέτει πως αν η προσπάθεια «αποτύχει και πάλι λόγω της ελληνοκυπριακής πλευράς» δεν θα πρέπει να συνεχιστεί το υφιστάμενο στάτους για τους Τουρκοκύπριους.
Οι τέσσερις αυτές προϋποθέσεις που θέτει ο Έρχιουρμαν, και αναμένεται ότι θα της παρουσιάσει προσεχώς και ενώπιον της Ολγκίν, δεν διευκολύνουν περισσότερο τα πράγματα στο Κυπριακό. Αντίθετα θέτει όρους που σε γενικές γραμμές είναι εξίσου ανέφικτοι όπως εκείνοι του Ερσίν Τατάρ.
Για παράδειγμα, ο Τουφάν Έρχιουρμαν ζητά εκ των προτέρων αποδοχή της πολιτικής ισότητας, χωρίς να ξεκαθαρίζει τι ακριβώς θα πρέπει να γίνει στην πράξη και να αποδειχθεί η αποδοχή της πολιτικής ισότητας. Η απαίτησή του να μην ανοίξουν θέματα που επηρεάζουν την τουρκική πλευρά καταδεικνύει ότι η πρόθεσή του είναι να πάρει περισσότερα μέσα από παραχωρήσεις της ε/κ πλευράς. Επίσης, μπαίνουν δύσκολα επί της διαδικασίας και δημιουργούνται καχυποψίες επί των προθέσεών του και επί των όσων αναφέρει σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα και το εγγυημένο αποτέλεσμα, ενώ σπεύδει ταυτόχρονα να δημιουργήσει την εντύπωση ότι η ευθύνη για το προηγούμενο αδιέξοδο ήταν στην πλευρά των Ελληνοκυπρίων.
Θέσεις που μπορούν να δυσκολέψουν τη διαδικασία
Ο Τουφάν Έρχιουρμαν εμφανίζεται ως υπέρμαχος της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, κάτι που χαροποιεί ιδιαίτερα συγκεκριμένους κύκλους στην ελληνοκυπριακή πλευρά αλλά και στη διεθνή κοινότητα. Πλην, όμως, φροντίζει την ίδια ώρα να έχει εντάξει τον ορισμό «χαλαρή ομοσπονδία», κάτι που και πάλι αναμένεται ότι θα προκαλέσει προβλήματα στην όλη διαδικασία του Κυπριακού.
Χαλαρή ομοσπονδία σημαίνει ότι θα υπάρχει μια εξαιρετικά αδύναμη κεντρική κυβέρνηση με ελάχιστες αρμοδιότητες (μόνο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και τη διεθνή εκπροσώπηση). Τα δύο συνιστώντα κρατίδια κατά την άποψή του πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο ισχυρά και να έχουν σχεδόν αυτονομία σε όλα σχεδόν τα θέματα. Με βάση τη θέση αυτή τα συνιστώντα κρατίδια θα μπορούν να ευρείες δυνατότητες διεθνών συναλλαγών χωρίς αυτές να μπορούν να αποτραπούν είτε από την κεντρική κυβέρνηση είτε από το άλλο κρατίδιο. Ουσιαστικά πρόκειται για μιας άλλη μορφής λειτουργία δύο χωριστών κρατικών οντοτήτων κάτω από τον λεπτόμανδύα μιας κεντρικής κυβέρνησης χωρίς ισχυρές εξουσίες.
Πέραν από τη μορφή λύσης σημείο αναφοράς των έως τώρα τοποθετήσεών του Τουφάν Έρχιουρμαν είναι και οι θέσεις του ως προς τις διεθνείς συμφωνίες της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως είναι με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και άλλες χώρες, αλλά και στο θέμα των ερευνών για φυσικό αέριο στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων υποστήριξε προεκλογικά ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί, όπως είπε, να προχωρεί σε ανάλογες μονομερείς ενέργειες χωρίς να λαμβάνει υπόψη και τη θέση της τουρκοκυπριακής πλευράς.
Προσέγγιση που παραπέμπει και στον κίνδυνο να απαιτήσει πάγωμα των όποιων ενεργειών της Κυπριακής Δημοκρατίας, είτε αφορούν τα εξοπλιστικά της προγράμματα είτε τα ενεργειακά. Απαίτηση που σίγουρα θα δυσκολέψει την όλη διαδικασία δεδομένου ότι γνωρίζει εκ των προτέρων πως είναι δύσκολο η ελληνοκυπριακή πλευρά να δεχθεί κάτι ανάλογο. Ως εκ τούτου προκύπτουν ερωτήματα γιατί να θέλει να κάνει μια τέτοια κίνηση ενώ γνωρίζει τις επιφυλάξεις της άλλης πλευράς και ξέροντας ότι κάτι ανάλογο θα μπορεί να δυσκολέψει την επανεκκίνηση των συνομιλιών.
Έτοιμος για συνάντηση δηλώνει ο Νίκος Χριστοδουλίδης
Από την πρώτη κάθοδο της Μαρία Άνχελα Ολγκίν, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είχε εκφράσει την ετοιμότητά του για κοινή συνάντηση με τον τέως ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, Ερσίν Τατάρ. Ωστόσο οι εμμονές του Τατάρ δεν επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί μια τέτοια συνάντηση. Ο Τατάρ δέχθηκε τις απευθείας συναντήσεις με το Νίκο Χριστοδουλίδη μόνο όταν αυτές προωθήθηκαν ως αίτημα από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και όταν η Άγκυρα του υπέδειξε να γίνουν.
Από το βράδυ της 19ης Οκτωβρίου, ευθύς μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος της ψηφοφορίας στα κατεχόμενα, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης εξέφρασε την ετοιμότητά του να συναντηθεί με τον Τουφάν Ερχιουρμάν. Την επόμενη εβδομάδα η Ολγκίν θα βρίσκεται στο νησί και όλα δείχνουν ότι θα κάτσει ένα 10ήμερο στη διάρκεια του οποίου θα μπορούσαν οι δύο ηγέτες να πραγματοποιήσουν αρκετές συναντήσεις προετοιμασίας ενόψει πολυμερούς.
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης σε πρόσφατες δηλώσεις του στο Euronews είχε αναφέρει ότι είναι έτοιμος να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις ακόμα και την επόμενη εβδομάδα. Για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη η εκλογή Ερχιουρμάν στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας είναι μια θετική εξέλιξη. Τα πράγματα μπορεί να είναι θετικά για το Κυπριακό εάν, σύμφωνα με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, ο Ερχιουρμάν προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων «και μιλήσει ξεκάθαρα για διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, τότε νομίζω ότι ο δρόμος είναι ανοιχτός για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος βάσει του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ». Ταυτόχρονα, ο Χριστοδουλίδης απέρριψε μια λύση δύο κρατών για το νησί, όπως είχε προτείνει ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Παρά το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης κινείται εντός του πλαισίου που καθορίζει ο ίδιος ΟΗΕ δεν αποκλείεται το αμέσως επόμενο διάστημα να βρεθεί μπροστά σε πιέσεις για χειρονομίες καλής θελήσεως. Κάτι που καταγράφηκε και στο παρελθόν επί των προκατόχων του. Χειρονομίες καλής θελήσεως, όχι επί αντίστοιχων χειρονομιών και πρωτοβουλιών της τουρκοκυπριακής πλευράς, αλλά γιατί σήμερα στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων βρίσκεται ο Τουφάν Ερχιουρμάν και όχι ο Ερσίν Τατάρ, με πρόσχημα ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η θέση του ένεκα και της Άγκυρας. Είναι ορατός ο κίνδυνος να βρεθεί και ο Νίκος Χριστοδουλίδης στη ίδια θέση που βρέθηκαν οι προκάτοχοι του κάθε φορά που άλλαζε ηγεσία στην τουρκοκυπριακή κοινότητα με τις απαιτήσεις για χειρονομίες να είναι μόνο προς την πλευρά των Ελληνοκυπρίων.
