Η συνεχιζόμενη ανομβρία έχει οδηγήσει σε σοβαρή επιδείνωση του υδατικού ισοζυγίου, με αποτέλεσμα τα αποθέματα νερού στα φράγματα να ανέρχονται σήμερα σε μόλις 33 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (11,3% πληρότητα), έναντι 78 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (26,8%) την περσινή περίοδο. Στον Κούρη τα αποθέματα νερού είναι 12 εκατ. κ.μ. ή 10,5% πληρότητα.
Με βάση τα δυσμενέστερα σενάρια για το 2026, προβλέπεται περαιτέρω μείωση ή ακόμη και εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων στα φράγματα των επαρχιών Λεμεσού, Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου, γεγονός που θα οδηγήσει σε σοβαρούς περιορισμούς στην άρδευση και ενδεχομένως μέτρα εξοικονόμησης στην ύδρευση, εάν δεν υπάρξει ουσιαστική βελτίωση των υδρολογικών συνθηκών. Στην Επαρχία Πάφου, αν και δεν αναμένονται ελλείψεις ύδρευσης, εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν σημαντικοί περιορισμοί στην άρδευση για τη διασφάλιση επάρκειας νερού.
Στις πιο πάνω επισημάνσεις προέβη χθες, ο γενικός διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας, Ανδρέας Γρηγορίου ενημερώνοντας την κοινοβουλευτική Επιτροπή Γεωργίας για τις άμεσες και μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις που προγραμματίζονται για την αντιμετώπιση της παρατεταμένης λειψυδρίας, η οποία πλήττει σοβαρά τόσο τον πρωτογενή τομέα, όσο και την υδατική ασφάλεια της χώρας.
Στο επίκεντρο της ενημέρωσης βρέθηκε ο σχεδιασμός και η προώθηση τριών νέων κινητών μονάδων αφαλάτωσης εντός του 2026, οι οποίες κρίνονται απαραίτητες για την ενίσχυση της υδροδότησης σε ευαίσθητες περιοχές της Κύπρου.
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο κ. Γρηγορίου, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη δημόσιος διαγωνισμός για τη δημιουργία κινητής μονάδας αφαλάτωσης στην Επισκοπή, με δυναμικότητα 10.000 κυβικά μέτρα νερού ημερησίως. Πρόκειται για μια περιοχή που αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες, τόσο λόγω της τουριστικής ανάπτυξης όσο και της περιορισμένης φυσικής απορροής.
Παράλληλα, βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο οι διαβουλεύσεις για την εγκατάσταση δύο ακόμη μονάδων αφαλάτωσης:
α) Στον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό της ΑΗΚ στο Βασιλικό, μια στρατηγική τοποθεσία με δυνατότητα διασύνδεσης με το υφιστάμενο ενεργειακό και υδροδοτικό δίκτυο.
β) Στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου, μια περιοχή που συγκαταλέγεται στις πιο ευάλωτες ως προς την υδατική επάρκεια, ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες, λόγω της αυξημένης τουριστικής κίνησης.
Όπως σημειώθηκε, στόχος είναι οι μονάδες να τεθούν σε πλήρη λειτουργία πριν το καλοκαίρι του 2026, ώστε να προλάβουν τις ανάγκες της επόμενης ξηρής περιόδου.
Μετά την εγκατάσταση κινητής μονάδας αφαλάτωσης στον Η/Σ ΑΗΚ στη Μονή δυναμικότητας 15.000 κ.μ./ημέρα, μονάδες δυναμικότητας 10.000 κ.μ./ημέρα αναμένεται να λειτουργήσουν πριν το τέλος του 2025 στην Κισσόνεργα, στην Κοίτη ποταμού Γαρύλλη στη Λεμεσό και στο λιμάνι Λεμεσού.
Η ενημέρωση του γενικού διευθυντή υπογράμμισε τη στρατηγική σημασία της αφαλάτωσης για την ανεξαρτητοποίηση από τη βροχόπτωση, σημειώνοντας ότι σήμερα λειτουργούν πέντε μόνιμες μονάδες αφαλάτωσης με συνολική δυναμικότητα 235.000 κυβικά μέτρα/ημέρα, καλύπτοντας πάνω από το 70% των αναγκών των μεγάλων αστικών κέντρων.
Από την πρώτη μονάδα στη Δεκέλεια (1997) έως σήμερα, λειτουργούν πέντε μεγάλες μόνιμες μονάδες αφαλάτωσης (Δεκέλεια, Λάρνακα, Βασιλικό, Επισκοπή, Πάφος).
Η ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στις νέες μονάδες αποτελεί βασικό ζητούμενο για τη βιωσιμότητα του μοντέλου, κάτι που συζητείται έντονα στους σχεδιασμούς της Γενικής Διεύθυνσης.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε και στις επιπτώσεις της λειψυδρίας στον πρωτογενή τομέα, με τους αγρότες ήδη να καλούνται με γραπτά μηνύματα από το ΤΑΥ να αποφύγουν νέες φυτεύσεις χωρίς διασφάλιση νερού για το 2026. Η ενημέρωση περιλάμβανε και τα μέτρα οικονομικής στήριξης, αλλά και την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης ανακτημένου νερού, που το 2024 κάλυψε ήδη το 29% των αναγκών άρδευσης. Αντίστοιχα, το 2023 κάλυψε το 21% της ποσότητας νερού που διατέθηκε για άρδευση. Σημειώνεται ότι περίπου το 90% του ανακτημένου νερού τριτοβάθμιας επεξεργασίας επαναχρησιμοποιείται, κυρίως για άρδευση γεωργικών εκτάσεων και εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων.
Σύμφωνα με τον κ. Γρηγορίου, βρίσκονται στα σκαριά οι διαδικασίες για την κατασκευή δύο νέων μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης, μία στην ανατολική Λεμεσό και μία στη Δεκέλεια, ως αντικατάσταση της υφιστάμενης μονάδας.
Τα έργα αυτά, εφόσον εγκριθούν και χρηματοδοτηθούν, θα ενισχύσουν σημαντικά τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια του υδατικού εφοδιασμού της Κύπρου.
Καθυστερεί η άρδευση στην κοιλάδα Σολέας
ΤΑΥ: Εμπόδια από την άρνηση συμμετοχής κοινοτήτων σε σχέδια αναδασμού
Σοβαρές καθυστερήσεις παρατηρούνται στην ολοκλήρωση των αρδευτικών έργων στην κοιλάδα Σολέας, παρά την ολοκλήρωση του φράγματος Σολέας και σημαντικού μέρους των βασικών υποδομών. Τα έργα άρδευσης, που σχεδιάστηκαν να υλοποιηθούν παράλληλα με την κατασκευή του φράγματος, προχωρούν με αργούς ρυθμούς, κυρίως λόγω κοινωνικών και διοικητικών εμποδίων.
Ο κυριότερος λόγος καθυστέρησης, σύμφωνα με το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), ήταν η άρνηση των κοινοτήτων να ενταχθούν σε Σχέδια Αναδασμού, γεγονός που περιέπλεξε τον σχεδιασμό του αρδευτικού δικτύου. Η μη ένταξη είχε ως αποτέλεσμα την ανάγκη για χρονοβόρες διαδικασίες απαλλοτριώσεων και την εξασφάλιση συγκαταθέσεων για την όδευση των αγωγών, ιδιαίτερα για το τριτεύον δίκτυο.
Από την έναρξη των εργασιών το 2010 μέχρι σήμερα, έχουν ολοκληρωθεί σημαντικά έργα, όπως: α) Το χωμάτινο φράγμα Σολέας (ύψους 56 μέτρων και χωρητικότητας 4,5 εκατομμυρίων m³), μαζί με τα έργα εκτροπής. β) Το φράγμα εκτροπής στην Ευρύχου, από σκυρόδεμα. γ) Τέσσερα αντλιοστάσια. δ) Τέσσερεις δεξαμενές εξισορρόπησης, συνολικού όγκου 7.300 m³. ε) Αγωγοί μεταφοράς 1ου και μέρους του 2ου δικτύου και στ) τριτεύον δίκτυο στην περιοχή Τεμβριάς.
Οι εργασίες μέχρι το 2013 ολοκληρώθηκαν από εργολάβο, ενώ τα υπόλοιπα (2ο και 3ο δίκτυο Τεμβριάς) υλοποιήθηκαν σε φάσεις μέχρι το 2022 μέσω μικρότερων συμβάσεων.
Υφιστάμενη κατάσταση ανά κοινότητα:
Τεμβριά: Από το 2018 λειτουργεί πλήρως ως κυβερνητικό υδατικό έργο.
Φλάσου, Λινού, Κατύδατα: Ολοκληρώθηκε η τοποθέτηση των κεντρικών αγωγών το 2022.
Κοράκου και Ευρύχου: Ολοκληρώθηκε το 1ο δίκτυο εντός του 2022, ενώ το 2ο βρίσκεται σε εξέλιξη και δεν έχει ολοκληρωθεί.
Το ΤΑΥ βρίσκεται αυτή την περίοδο στο στάδιο ετοιμασίας των εγγράφων για προσφορά συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ιδιώτες μελετητές, με στόχο την ολοκλήρωση των μελετών για το τριτεύον δίκτυο στις κοινότητες Φλάσου, Λινού, Κοράκου και Ευρύχου. Ο διαγωνισμός αναμένεται να προκηρυχθεί μέχρι το τέλος του 2025.
Παράλληλα, η Υπηρεσία Προγραμματισμού και το Τμήμα Κτηματολογίου ξεκίνησαν τον Μάιο του 2024 την αποστολή επιστολών προς περίπου 2.700 ιδιοκτήτες τεμαχίων, ζητώντας συγκατάθεση για τη διέλευση των αγωγών. Μέχρι στιγμής: 25% των ιδιοκτητών έχουν ανταποκριθεί θετικά, 1% έχουν υποβάλει ενστάσεις, 74% δεν έχουν ακόμη απαντήσει.
Για τους τελευταίους, το Τμήμα βρίσκεται στη διαδικασία εξασφάλισης άδειας από την Επαρχιακή Διοίκηση για την προώθηση των έργων.
Οι ενστάσεις αφορούν κυρίως την προστασία αιωνόβιων ελιών και μόνιμων κατασκευών όπως τοίχοι αντιστήριξης.
