Η στέγαση βρέθηκε για πρώτη φορά στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας των Ευρωπαίων ηγετών, με την παρουσίαση της έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Μία στέγη, πολλές πραγματικότητες: Η σύνθετη στεγαστική κρίση της Ευρώπης» στην τελευταία Σύνοδο του Οκτωβρίου. Το έγγραφο, το οποίο παρέλαβαν όλοι οι αρχηγοί κρατών, μεταξύ των οποίων και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, επιχειρεί μία συνολική ακτινογραφία του στεγαστικού τοπίου στην Ευρώπη.
Το ευρωπαϊκό στεγαστικό πρόβλημα βαθαίνει και λαμβάνει πλέον κεντρική θέση στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ. Παρά τη γενικευμένη κρίση, η Κύπρος εμφανίζεται σε καλύτερη θέση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με μειώσεις ενοικίων την κρίσιμη περίοδο 2010–2025 και χωρίς εκρηκτικές αυξήσεις τιμών κατοικιών.
Ωστόσο, η ένταξη της στέγης στα κορυφαία ευρωπαϊκά ζητήματα δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για την Κύπρο να διαμορφώσει μια πιο ολοκληρωμένη πολιτική στέγασης, αξιοποιώντας τους νέους πόρους και τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που διαμορφώνονται αυτή την περίοδο.
Παρ’ ότι η ανάλυση καταγράφει μια γενικευμένη, διαρθρωτική στεγαστική κρίση στην Ευρώπη, η Κύπρος εμφανίζεται με περιορισμένη πίεση σε επίπεδο ενοικίων και, συνεπώς, δεν εντάσσεται στις χώρες που αντιμετωπίζουν έντονη στεγαστική κρίση, τουλάχιστον με βάση τους ευρωπαϊκούς δείκτες της περιόδου 2010–2025.
Η έκθεση παρουσιάζει ένα ανησυχητικό πανευρωπαϊκό τοπίο, με την εκτόξευση του κόστους κατασκευής να αυξάνεται, ενώ την ίδια ώρα τα εισοδήματα μένουν πίσω. Συγκεκριμένα, οι τιμές κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 60,5% την περίοδο 2015–2025, ενώ τα ενοίκια αυξήθηκαν επίσης σημαντικά, κατά 28,8% από το 2010 έως το 2025.
Το 2024, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά δαπάνησαν 19,2% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση.
Στις πόλεις, η πίεση είναι ακόμη μεγαλύτερη: 9,8% των κατοίκων αστικών περιοχών δαπανούν πάνω από 40% του εισοδήματός τους μόνο για στέγη.
Η ΕΕ χρειάζεται σχεδόν ένα εκατομμύριο νέες κατοικίες για να καλύψει το υφιστάμενο κενό. Ωστόσο, η κατασκευαστική δραστηριότητα υποχωρεί και το κόστος έχει αυξηθεί κατά 56% από το 2010 έως το 2024, καθιστώντας την παραγωγή προσιτών κατοικιών όλο και δυσκολότερη.
Όπως καταγράφεται στην έκθεση, το 85% των κτηρίων στην ΕΕ έχει κατασκευαστεί πριν το 2000, ενώ το 75% έχει χαμηλή ενεργειακή απόδοση. Ο ρυθμός ενεργειακών ανακαινίσεων είναι μόλις 1% ετησίως, τη στιγμή που η ενεργειακή φτώχεια επηρεάζει έως και 16% των πολιτών.
Οι πόλεις θα συγκεντρώνουν 83% του ευρωπαϊκού πληθυσμού έως το 2050, γεγονός που αυξάνει την πίεση στις κατοικίες και εντείνει τις ανισότητες.
Η αύξηση των θεσμικών επενδυτών και των βραχυχρόνιων μισθώσεων (π.χ. Airbnb) περιορίζει την προσφορά στη μακροχρόνια αγορά, επιβαρύνοντας ιδιαίτερα τις τουριστικές περιοχές.
Η χώρα μας χαμηλά και στις αυξήσεις ενοικίων
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα σημεία της έκθεσης αφορά την Κύπρο. Στην ανάλυση των ενοικίων 2010–2025 την πρώτη φορά που χρησιμοποιείται μια τέτοια εκτεταμένη περίοδος ως σημείο αναφοράς η Κύπρος καταγράφει μείωση. Αυτό το «κυπριακό παράδοξο» τη διαφοροποιεί από το γενικό ευρωπαϊκό μοτίβο εκρηκτικής αύξησης ενοικίων και οδηγεί τους ευρωπαϊκούς θεσμούς στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος δεν εμφανίζει σημαντική στεγαστική κρίση με βάση τους δείκτες κόστους. Αντίστοιχα, στα γραφήματα που αφορούν τις τιμές κατοικιών (2015–2025), η Κύπρος καταγράφει αύξηση 13,71%, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχεται σε 58,33%.
Με άλλα λόγια, η ΕΕ βλέπει την Κύπρο ως μία από τις χώρες που βρίσκονται χαμηλά στις ανόδους κόστους, σε αντίθεση με τα κράτη της Βαλτικής ή την Κεντρική Ευρώπη, όπου οι τιμές έχουν εκτοξευθεί.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας χαρακτήρισε τη σύνοδο «ιστορική», αφού «για πρώτη φορά συζητήθηκε το θέμα της στέγασης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». Σημαντικό βήμα αποτελεί η απόφαση της ΕΕ ώστε τα υφιστάμενα κονδύλια του Ταμείου Συνοχής να ανακατανεμηθούν προς: Στέγαση, Άμυνα, Ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Ο Πρόεδρος ανακοίνωσε επίσης ότι η Κύπρος θα φιλοξενήσει άτυπο Συμβούλιο υπουργών Στέγασης, θα θέσει τη στέγαση ως προτεραιότητα της κυπριακής προεδρίας και να αξιοποιήσει νέα εργαλεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για δανεισμό σε στεγαστικά έργα.
