Από τον Μιχάλη Χριστοδουλίδη στο Αfrobanana- Αναδρομή από τη δεκαετία του ‘70 μέχρι σήμερα.
Η σκηνή της ηλεκτρονικής μουσικής στην Κύπρο σήμερα χαρακτηρίζεται από πολυμορφία και δυναμισμό. Το νησί φιλοξενεί πάνω από 240 DJs και περισσότερους από 80 συνθέτες και παραγωγούς ηλεκτρονικής μουσικής. Η δημιουργική παραγωγή συνεχίζεται, με εμφανή διάθεση για πειραματισμό, διεθνείς συνεργασίες και ανάδειξη της ντόπιας ταυτότητας μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης τεχνολογίας και των ανεξάρτητων δομών.
Το επερχόμενο Alternative Brains Rule Festival, μετεξέλιξη του δημοφιλούς AfroBanana, πραγματοποιείται μεταξύ 19- 22 Ιουνίου και θέτει την ηλεκτρονική μουσική στο επίκεντρο στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας με το ειδικό αφιέρωμα «1984- NOW», μια αναδρομή στην ιστορία της ηλεκτρονικής μουσικής στην Κύπρο. Με την ευκαιρία αυτή, καταθέτουμε σημαντικά γεγονότα που διαμόρφωσαν την εξέλιξη της ηλεκτρονικής μουσικής στο νησί, σε σχέση με ό, τι συνέβαινε στο πεδίο αυτό στον υπόλοιπο πλανήτη.
Δεκαετία 1970- Οι πρώτοι πειραματισμοί: Michel Christodoulides & Francisco Semprún
Λίγο πριν το 1974, ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης, φοιτητής σύνθεσης τότε στο Κονσερβατόριο του Παρισιού, γνωρίζει τον Ισπανό μουσικό Φρανσίσκο Σεμπρούν σ’ ένα στούντιο όπου ο τελευταίος αυτοσχεδίαζε στο πιάνο. Μαγεμένος από τον αυτοσχεδιασμό, ο Χριστοδουλίδης κάθεται δίπλα του και ξεκινούν μαζί ένα μουσικό ταξίδι αυτοσχεδιασμών με ηλεκτρονικά μέσα. Το 1974 ηχογραφούν το «Métamorphoses», έναν από τους πρώτους ηλεκτρονικούς δίσκους από Κύπριο δημιουργό, με χρήση ondes Martenot (κύματα Μαρτενό) και άλλων ηλεκτρονικών οργάνων. Ο δίσκος δεν είναι εξολοκλήρου ηλεκτρονικός, αλλά εκτιμάται ότι αποτελεί την πρώτη ηλεκτρονική κυκλοφορία από Κύπριο συνθέτη.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Το 1974, κυκλοφορεί το θρυλικό «Autobahn» των Kraftwerk, που καθιέρωσε την έννοια του ηλεκτρονικού άλμπουμ ευρείας αποδοχής.
- Ο Μπράιαν Ίνο αποχωρεί από τους Roxy Music και ξεκινά την προσωπική του πορεία στην ambient μουσική.
- Ο Vangelis (Βαγγέλης Παπαθανασίου), ήδη ενεργός από τη δεκαετία του ’60, ηχογραφεί την περίοδο αυτή σειρά από συνθέσεις που θα οδηγήσουν στο «Heaven and Hell» (1975) και τον καθιερώνουν διεθνώς.
1976– Espaces Dynamiques
Χριστοδουλίδης και ο Σεμπρούν επανέρχονται με την κυκλοφορία του «Espaces Dynamiques», συνεχίζοντας τη συνεργασία τους σε μορφή αυτοσχεδιαστικών ηχογραφήσεων με ηλεκτρονικά μέσα και δομές ελεύθερης σύνθεσης.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Ο Ζαν- Μισέλ Ζαρ κυκλοφορεί το «Oxygène», σημείο αναφοράς στη μελωδική ηλεκτρονική σύνθεση.
- Η εξέλιξη των συνθεσάιζερ συνεχίζεται με την είσοδο της Roland και Korg στην αγορά με νέα αναλογικά μοντέλα.
1980– Αθήνα και η αρχή της κινηματογραφικής σύνθεσης
Το 1980, ο Χριστοδουλίδης μετακομίζει στην Αθήνα και αγοράζει το πρώτο του synthesizer Oberheim OB-X. Το 1984, γράφει τη μουσική για την ταινία «Η Κάθοδος των Εννιά» σε σκηνοθεσία Χρίστου Σιοπαχά, στο στούντιο του Σταμάτη Σπανουδάκη. Το soundtrack βραβεύεται στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Η Roland κυκλοφορεί το TR-808 (1980), που αργότερα θα αλλάξει την ιστορία του rhythm programming.
- Οι Talking Heads και ο Brian Eno κυκλοφορούν το «Remain in Light», ένα από τα πιο καινοτόμα παραγωγικά έργα της δεκαετίας.
- Το 1984, οι Art of Noise και η Λόρι Άντερσον εξερευνούν νέες φόρμες του sampling και της ηλεκτρονικής σύνθεσης στη mainstream pop κουλτούρα.
- Ο Vangelis κυκλοφορεί το «Soil Festivities» (1984), συνέχιση της ambient/ ηλεκτρονικής του πορείας, που λίγο αργότερα θα κορυφωθεί με το σάουντρακ του «Blade Runner» (1982/ 1985).
1987– «Κεντήματα» του Ευαγόρα Καραγιώργη
Ο Ευαγόρας Καραγιώργης, ζώντας στη Νέα Υόρκη, γράφει τα «Κεντήματα» ως αντίδραση στην ακαδημαϊκή μουσική. Επηρεασμένος από την παραδοσιακή μουσική, τα νέα τεχνολογικά μέσα (MIDI, samplers, sequencers) και την εκπομπή New Sounds του Τζον Σέιφερ στο WNYC, αρχίζει να λουπάρει και να πειραματίζεται. Το έργο παραμένει ανέκδοτο μέχρι το 2017, όπου κυκλοφορεί σε CD και το 2019 κυκλοφορεί σε βινύλιο από την Moneda.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Το house και το techno κυριαρχούν στο Ντιτρόιτ και το Σικάγο, με καλλιτέχνες όπως ο Χουάν Άτκινς και ο Ντέρικ Μέι να ιδρύουν τη σκηνή του techno.
- Το MIDI αρχίζει να καθιερώνεται παγκοσμίως ως το βασικό εργαλείο σύνδεσης οργάνων και λογισμικού.
- Ο Vangelis συνεχίζει να ηχογραφεί έργα με ambient και κινηματογραφική διάσταση, εδραιώνοντας την παρουσία του στη διεθνή σκηνή.
To DJing ως τέχνη
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, στην Κύπρο –όπως και σε πολλές άλλες χώρες– ο ρόλος του DJ περιοριζόταν κυρίως στην αναπαραγωγή ποπ επιτυχιών της εποχής. Η έννοια του DJ ως δημιουργού εμπειρίας δεν είχε ακόμη καθιερωθεί. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, καθίσταται σαφές ότι το DJing μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό από το να λειτουργεί κανείς ως «ζωντανό jukebox». Το DJing ως τέχνη περιλαμβάνει τη χρήση ευρύτερου μουσικού υλικού, την επιλογή των κομματιών με βάση αφηγηματική ή ηχητική συνέχεια, τη δημιουργία σύνδεσης με το κοινό μέσα από τη ροή και τις μεταβάσεις. Ο τρόπος που γίνεται ένα πέρασμα από το ένα κομμάτι στο άλλο μπορεί να έχει δική του αυτονομία και έκφραση.
1988– Ο Manic Mike και το πρώτο DJ set στην Κύπρο
Το 1988, ο Manic Mike σε ηλικία 15,5 ετών, κάνει το πρώτο του DJ set στη Malibu Disco, στην τουριστική περιοχή της Λεμεσού. Την εποχή εκείνη, ο DJ περιοριζόταν κυρίως στο να παίζει mainstream pop επιτυχίες, όμως αυτή η εμπειρία σηματοδότησε μια αλλαγή: την έναρξη μιας πιο συνειδητής και δημιουργικής προσέγγισης στο DJing.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Οι The Orb, 808 State και άλλοι εισάγουν την έννοια του ambient house στη Βρετανία.
- Οι Underground Resistance και η Detroit techno αποκτούν πολιτικό περιεχόμενο.
- Το acid house αναδεικνύεται στη Βρετανία και ξεκινά το πρώτο «Summer of Love» (1988–1989).
1991– Η εμφάνιση του Kelvin Andrews στο Whispers
Το 1991, ο Άγγλος DJ Kelvin Andrews, ιδρυτής της RIP Records, εμφανίζεται στο club Whispers στη Λεμεσό. Η παρουσία του αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την εισαγωγή πιο underground ήχων στο νησί, πέρα από τα charts.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Η rave κουλτούρα εδραιώνεται σε Αγγλία και Ευρώπη, με τεράστια υπαίθρια events και warehouse parties.
- Η techno στη Γερμανία γνωρίζει άνθιση, ιδιαίτερα στο Βερολίνο, μετά την πτώση του Τείχους (1989), οδηγώντας στη δημιουργία των πρώτων clubs όπως το Tresor (1991).
1993–1997– Versus, Σεισμός και το 35 33
Από το 1993 έως το 1994, οι Γιάννης Θεοδωρόπουλος και Manic Mike παίζουν στο Versus, ένα από τα πρώτα clubs που φιλοξενούν DJs με μη mainstream ήχο. Παράλληλα στη Λεμεσό, εμφανίζεται το Σεισμός, συμβάλλοντας στη δημιουργία τοπικής σκηνής. Το 1997, τα αδέρφια Αχιλλέας και Μενέλαος Τομασίδης ανοίγουν το 35 33, το πρώτο καθαρά underground μαγαζί στην Κύπρο, στην πλατεία Παλαιού Δημαρχείου Λευκωσίας. Οι πρώτες αφίσες σχεδιάζονται από τον Γιώργο Τσαγγάρη και στο line-up συμμετέχουν καλλιτέχνες όπως ο Alexander P, ένας από τους πρώτους παραγωγούς ηλεκτρονικής μουσικής στην Κύπρο, η Αθηνά Αντωνιάδου, η Χαρά, και ο θρυλικός Tony Cusack.
Ο Ζένιος, σημερινός ιδιοκτήτης του Il Bacaro, συμμετείχε επίσης ως DJ.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Η global techno σκηνή εδραιώνεται με φεστιβάλ όπως το Love Parade (Βερολίνο) και το Sonar (Βαρκελώνη).
- Οι Daft Punk κυκλοφορούν το 1997 το «Homework» φέρνοντας τη γαλλική house στο προσκήνιο.
- Η ιδέα του underground clubbing παίρνει νέα μορφή με warehouse parties και αυτοοργανωμένα δίκτυα σε Ευρώπη και Αμερική.
Τέλη δεκαετίας 1990– Barfly και νεότερες γενιές DJs
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, το Barfly στη Λεμεσό γίνεται ένας από τους πρώτους χώρους που δίνει βήμα σε νεότερους DJs και σε πιο «ανοιχτά» μουσικά είδη, συνδέοντας την τοπική σκηνή με την ανεξάρτητη dance κουλτούρα της Ευρώπης. Ήταν σημείο αναφοράς για όσους ήθελαν να πειραματιστούν, να παίξουν μουσικές εκτός ραδιοφώνου και να καλλιεργήσουν προσωπικό μουσικό στίγμα.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Το 1998 κυκλοφορεί το «Music Has the Right to Children» των Boards of Canada, καθιερώνοντας το IDM ως συναισθηματική, νοσταλγική φόρμα.
- Ο Aphex Twin μετατρέπει το glitch σε μορφή τέχνης με το «Windowlicker» (1999).
- Η βρετανική σκηνή με labels όπως η Warp επαναπροσδιορίζει την έννοια της ηλεκτρονικής παραγωγής.
2001– Το Klub D και η underground αναγέννηση
Το 2001, ο Danny Tsolakis ιδρύει το klub D, το οποίο εξελίσσεται σε ένα από τα πιο σημαντικά underground clubs της Μεσογείου. Το D λειτουργεί μέχρι το 2019 και στηρίζει με συνέπεια τοπικούς αλλά και διεθνείς DJs που προωθούν έναν αυθεντικό, ανεξάρτητο ήχο. Από εκεί ξεκίνησαν ή αναδείχθηκαν καλλιτέχνες όπως οι Alex Tomb, Plasmatik κ.π.ά.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Η electroclash σκηνή με καλλιτέχνες όπως οι Miss Kittin & The Hacker, Fischerspooner, κ.ά. συνδυάζει αισθητική του ’80 και techno επιρροές.
- Το 2001 κυκλοφορεί το «Drukqs» του Aphex Twin, σηματοδοτώντας την επιστροφή του σε πιο σύνθετες δομές.
- Το minimal techno αρχίζει να κυριαρχεί με labels όπως η Kompakt και η Minus.
Δεκαετία 2000– Από τη New Division στο Sousami Bar
Στη Λευκωσία η New Division λειτουργεί ως bar πάντα ανοιχτό σε καινούριους ήχους, που δίνει χώρο και σε ηλεκτρονικά ακούσματα, δημιουργώντας σταδιακά μια αισθητική και ηχητική ταυτότητα που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Στη Λεμεσό, το Sousami Bar ιδρύεται το 2010 και από τότε λειτουργεί καθημερινά με DJs, παραμένοντας πιστό στην τέχνη του DJing και ποτέ στο mainstream. Με αυστηρό αισθητικό και μουσικό κριτήριο, το Sousami αναδεικνύεται σε σταθερό πυλώνα της ανεξάρτητης ηλεκτρονικής σκηνής στην Κύπρο.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Το dubstep γεννιέται στο Λονδίνο και κυριαρχεί διεθνώς (2005–2012).
- Το Boiler Room ξεκινά το 2010, φέρνοντας το DJ culture στο προσκήνιο μέσω livestreaming.
- Το 2010 κυκλοφορεί το «Swim» του Caribou, παντρεύοντας pop φόρμες με deep house και minimal techno.
Δεκαετία 2010- Αfrobanana Festival
Το Afrobanana Festival ξεκίνησε το 2010 και αποτέλεσε το πρώτο μεγάλης κλίμακας, εμπορικά οργανωμένο φεστιβάλ στην Κύπρο με σαφή κατεύθυνση προς τη σύγχρονη εναλλακτική μουσική και τις τέχνες. Στο πλαίσιο αυτό, το φεστιβάλ συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία μιας παράλληλης ηλεκτρονικής σκηνής, φέρνοντας αναγνωρισμένους και εκλεκτικούς διεθνείς DJs και παραγωγούς, σε διάλογο με τοπικούς καλλιτέχνες και DJs και προωθώντας τη συνύπαρξη μεταξύ σκηνών και τη μεταφορά τεχνογνωσίας.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Φεστιβάλ όπως τα Sonar, Unsound, Dekmantel αποκτούν διεθνή χαρακτήρα με παγκόσμια απήχηση.
- Το Red Bull Music Academy λειτουργεί ως θεσμός υποστήριξης ανεξάρτητων παραγωγών.
- Τα streaming services (Spotify, SoundCloud, Bandcamp) επανακαθορίζουν τη διανομή και ακρόαση της μουσικής.
2015- Honest Electronics
Η πρωτοβουλία Honest Electronics ιδρύθηκε το 2015 με τη διοργάνωση του φεστιβάλ The Gathering και από το 2016 λειτουργεί και ως δισκογραφική πλατφόρμα. Η προσφορά της αφορά κυρίως την προώθηση της πειραματικής και ανεξάρτητης ηλεκτρονικής μουσικής, τη στήριξη τοπικών παραγωγών που δουλεύουν με ambient, modular, minimal techno και πιο υβριδικές φόρμες, τη δημιουργία εναλλακτικών συνθηκών ακρόασης, με events σε φυσικά τοπία και μη-αστικά περιβάλλοντα.
Τι συνέβαινε τότε στον κόσμο:
- Η έννοια του community- based label επανέρχεται, με τοπικές συλλογικότητες να λειτουργούν ανεξάρτητα από τη βιομηχανία.
- Modular synths και DIY κουλτούρα γνωρίζουν άνθιση παγκοσμίως.
- Πλατφόρμες όπως το Bandcamp ενισχύουν το underground μέσα από απευθείας στήριξη στους καλλιτέχνες.
* Ο Κωνσταντίνος Κυπριανού είναι ο ιδρυτής και καλλιτεχνικός διεθυντής του Φεστιβάλ ABR
