Λέγεται πως ο λευκός καρχαρίας δεν έχει την αίσθηση του κορεσμού. Τρώει τόνους μικρών ψαριών και, παρόλο που έχει φάει μέχρι σκασμού, συνεχίζει ακάθεκτος.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει εδώ και επτά χρόνια στην πολύπαθη Κύπρο, με τη λεγόμενη «μεταβατική αγορά ηλεκτρισμού». Δημιούργησε φαινόμενα αχορταγιάς, παρόμοια με εκείνα του λευκού καρχαρία. Το κόστος αυτής της αχορταγιάς δεν είναι σε τόνους ψαριών, αλλά σε εκατομμύρια ευρώ — συγκεκριμένα, εκτιμάται στα 350 εκατομμύρια ευρώ.
Τι συνέβη στη μεταβατική αγορά;
Στο πλαίσιο της μεταβατικής αγοράς, που λειτουργεί μέχρι σήμερα, ιδιώτες προμηθευτές (μεσάζοντες) εξασφάλιζαν ηλεκτρισμό μόνο από Φωτοβολταϊκά Πάρκα, είτε από δικά τους, είτε αγοράζοντας από άλλα πάρκα.
Για παράδειγμα, πώς διαχειρίζονται σήμερα την συνολική παραγωγή π.χ 100 κιλοβατωρών μέχρι τη δύση του ήλιου σε διάρκεια ενός μήνα (με απόφαση της ΡΑΕΚ η ενέργεια εκκαθαριζόταν κάθε μήνα, δηλαδή τι παρήγαγες, αγόρασες και τι πούλησες σε ένα μήνα ως προμηθευτής);
Η ΡΑΕΚ τούς επέτρεπε να βρουν πελάτες των οποίων η συνολική κατανάλωση, με βάση το παράδειγμα, θα ήταν κοντά στις 100 κιλοβατώρες σε 24ωρη βάση. Έτσι, απέφευγαν, να αγοράσουν ρεύμα από την ΑΗΚ, εκτός και αν είχαν να καλύψουν τυχόν υπερβάσεις. Δηλαδή, αγόραζαν από την ΑΗΚ μόνο αν οι πελάτες τους αύξησαν την κατανάλωση τους ή η παραγωγή των φωτοβολταϊκών τους δεν ήταν η αναμενόμενη μέσα στον εκάστοτε μήνα.
Αν και οι μονάδες της ΑΗΚ παρήγαγαν ηλεκτρική ενέργεια και για τους πελάτες των ιδιωτών προμηθευτών, τις ώρες χωρίς ηλιοφάνεια, οι ιδιώτες προμηθευτές δεν χρεώνονταν ανάλογα — καθώς η ΡΑΕΚ είχε διαμορφώσει το σύστημα έτσι ώστε το κόστος αυτό να μην τους επιβαρύνει.
Με άλλα λόγια, αυτοί οι ιδιώτες —ειδικά όσοι ήταν και παραγωγοί και προμηθευτές— λειτουργούσαν σαν να είχαν σύστημα net metering. Τα φωτοβολταϊκά πάρκα τους ήταν σαν «οικιακή στέγη» και το δίκτυο της ΑΗΚ λειτουργούσε ως «μπαταρία». Η βασική διαφορά είναι ότι πληρώνουν τέλος δικτύου (το μετακυλίουν στον πελάτη τους) για όλη την ενέργεια που πωλούν, ενώ ο απλός καταναλωτής με net metering πληρώνει μόνο για την ενέργεια που εισάγεται στο σπίτι του.
Παρά ταύτα, οι τιμές που χρέωναν στους πελάτες τους ήταν σχεδόν ίδιες με αυτές της ΑΗΚ, η οποία παράγει με το ακριβό καύσιμο.
Τι αλλάζει με την ανταγωνιστική αγορά;
Η εισαγωγή της ανταγωνιστικής αγοράς την 1η Οκτωβρίου βάζει ένα μικρό φρένο στο «πάρτι». Γιατί;
Γιατί, τις ώρες ακόμη και με ηλιοφάνεια, οι ιδιώτες προμηθευτές που αντλούν ενέργεια σήμερα μόνο απο ΑΠΕ , θα πρέπει να αγοράζουν ηλεκτρισμό και από την ΑΗΚ.
Η αδράνεια που παρέχουν οι θερμικές μονάδες της ΑΗΚ για τη σταθεροποίηση του συστήματος —και χάρη στην οποία μπορούν να λειτουργούν και τα φωτοβολταϊκά— πλέον θα χρεώνεται σε όλους.
Μέχρι σήμερα, αυτό το κόστος το επωμιζόταν μόνο ο απλός καταναλωτής – δηλαδή ο πελάτης της ΑΗΚ.
Και τώρα που έρχονται οι κανόνες, ξεκίνησαν τα παράπονα. Οι ιδιώτες που ωφελήθηκαν από τις μέχρι τώρα στρεβλώσεις στο σύστημα, πλέον αντιδρούν. Κάποιοι στοχοποιούν ακόμη και θεσμικούς παράγοντες του κράτους. Όμως, αυτή η πρακτική φανερώνει πόσο πολύ έχουν καλομάθει. Δεν αντέχουν το μικρό φρένο στο φαγοπότι, δεν θέλουν όρια. Θέλουν όλο το σύστημα για την πάρτη τους, όπως ο λευκός καρχαρίας θέλει ολόκληρο το θαλάσσιο οικοσύστημα.
Φτάνουν στο σημείο να ενοχλούνται ακόμη και από προειδοποιήσεις ότι, αν συνεχίσουν στρεβλώσεις και στην ανταγωνιστική αγορά, το κράτος θα παρέμβει. Ίσως ορισμένοι νομίζουν πως είναι «κράτος εν κράτει».
Η ανάγκη για σταθερότητα και ασφάλεια
Με τη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς, ορθώς χαρακτηρίστηκαν κάποιες μονάδες ως «υποχρεωτικά ενταγμένες» (must run). Αυτές είναι μονάδες της ΑΗΚ που εντάσσονται υποχρεωτικά στο σύστημα από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) λόγω τεχνικών ή λειτουργικών απαιτήσεων. Προς το παρόν δεν υπάρχει άλλη τεχνολογία ή άλλος ανεξάρτητος παραγωγός με μονάδες με καύσιμο που να παρέχουν τις τεχνικές και λειτουργικές απαιτήσεις.
Ο βασικός λόγος είναι αυτός που αναφέρθηκε:
Αδράνεια και ευστάθεια: Οι μονάδες καύσης (ΑΗΚ σήμερα) παρέχουν αδράνεια και σταθερότητα στο σύστημα – ένα στοιχείο που οι ΑΠΕ, προς το παρόν, δεν μπορούν να προσφέρουν. Χωρίς αυτές, το σύστημα απειλείται.
Το τι είναι αδράνεια έχει επεξηγηθεί σε άλλη ανάρτηση. Όσοι την αμφισβητούν ως αναγκαία για το σύστημα, ας ρωτήσουν και τους Ισπανούς.
Παράλληλα, η λειτουργία μονάδων καύσης προσφέρουν υποστήριξη στις ΑΠΕ. Οι ΑΠΕ είναι μεταβλητές και για να μπορούν να λειτουργήσουν, χρειάζονται δίπλα τους αυτές τις θερμικές μονάδες.
Οι «υποχρεωτικά ενταγμένες μονάδες» (που χωρίς αυτές το σύστημα απειλείται με κατάρρευση) θα πληρώνονται εκτός αγοράς, και το κόστος αυτό πρέπει να κατανεμηθεί σε όλους τους προμηθευτές (ΑΗΚ και ιδιώτες) μέσω ειδικών μηχανισμών που διαχειρίζεται ο ΔΣΜΚ.
Καταληκτικά:
Η ανταγωνιστική αγορά δεν είναι πανάκεια, αλλά σίγουρα μειώνει τις στρεβλώσεις του προηγούμενου καθεστώτος. Μέχρι σήμερα, όλο το βάρος το σήκωνε ο καταναλωτής της ΑΗΚ, ενώ κάποιοι «παραέξυπνοι» ιδιώτες έκαναν κέρδη σε βάρος του κοινού συμφέροντος.
Υστερόγραφο: Τυχαίο είναι άραγε που πολιτικό πρόσωπο που συμμετέχει στη Βουλή —ως φερόμενος εκπρόσωπος του λαού— αμφισβητεί σταθερά εδώ και καιρό την αναγκαιότητα λειτουργίας αυτών των μονάδων που διασφαλίζουν την ασφάλεια του συστήματος;
