Αφορμή στάθηκε ένα νοσταλγικό κείμενο της φίλης Σεβκιούλ Ουλουτάγκ για τα πανηγύρια του παρελθόντος. Όχι τα σύγχρονα πολιτικά πανηγύρια, αλλά αυτά των χωριών και των αγίων που κρατούσαν τον τόπο, τους ανθρώπους και τους κόπους τους μαζί, ως ενότητα αδιατάραχτη. Έγραφε η Σεβγκιούλ για πραματευτάδες, το αρσίν, τους μποξατζήδες, λέξεις που για ένα νέο βλαστάρι της σημερινής κοινωνίας δε σημαίνουν τίποτα.
Το κείμενο της Σεβκιούλ σε συνδυασμό με το αλλαλούμ για «τες πέτρες» της Μπιενάλε πονά τον κάθε νούσιμο κάτοικο του νησιού. Η θεία πρόνοια όμως σε συνεργασία με την Επίτροπο Περιβάλλοντος οργάνωσε, πριν το κομφούζιο που προέκυψε, συνέδριο για την επιστήμη της ξερολιθιάς και τα οφέλη της για τούτον τον τόπον που μέσα στην άγνοια και την περιφρόνηση για τα αληθινά δικά του έχει αναγάγει σε τέχνη την ακαλαισθησία, τον άκρατο μιμητισμό, τον νεοπλουτισμό και την αππωμάρα, απεμπολώντας ταυτόχρονα ότι πιο αυτούσιο έχει ο τόπος.
Ένας βουλευτής αποφάσισε ότι δεν συμφωνεί με ένα κείμενο γραμμένο για ανθρώπους που έχουν σχέση με τέχνη. Και λοιπόν; Το κείμενο που μιλά στη υπέροχη διάλεκτο μας δεν είναι ένα επιστημονικό σύγγραμμα, είναι μια κατάθεση ψυχής για μια αρετή των Κυπραίων του παρελθόντος. Οι ξερολιθιές είναι η κυπριακή ύπαιθρος και αντανακλά ό΄,τι πιο αληθινό και ωφέλιμο έχει ο τόπος. Αυτό που είπε Διονύσιος Σολωμός, Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό είναι ότι είναι αληθές.
Το παρελθόν της ζωής της υπαίθρου του νησιού είναι ευτυχώς ακόμη μαζί μας όσο και αν το περιφρονούμε, όσο και αν δεν το εκτιμήσαμε ποτέ θεωρώντας ότι αυτοί οι καιροί διάβηκαν ανεπιστρεπτί. Απαλλαχτήκαμε με βιασύνη περισσή από τη σοφία των προγόνων μας, υποτιμήσαμε τη σχέση τους με τη φύση, αγνοήσαμε συλλογικά τις αλήθειες, και εφεύραμε δικαιολογητικά αφηγήματα της συχνά παράλογης συμπεριφοράς μας. Επιλέξαμε συνειδητά το εύκολο και ψεύτικο, το δήθεν, το εφήμερο και το εφετζίδικο κίτς όπως μαρτυρεί η φωτογραφία.
Οι παραδοσιακοί οικισμοί των χωριών, η γήινη αρχιτεκτονική– διαβάστε ένα άρθρο για τη γήινη υπόσταση της αρχιτεκτονικής, που προστατεύεται από την UNESCO (World Heritage-Earthen Architecture WHEAP), οι δόμες και οι ξερολιθιές μας, η σοφία των μαστόρων, όλα αυτά τα μεγάλα, τα σπουδαία μας επιτεύγματα τα προσπεράσαμε και τα υποτιμήσαμε. Μαζί με αυτά στο στόχαστρο η λαλιά μας, η κυπριακή διάλεκτος, ότι πιο σπουδαίο και αυθεντικό και αντιπροσωπευτικό της ιστορίας και του χαρακτήρα μας!
Σήμερα ο κόσμος κτίζει, τρώει και καταναλώνει χωρίς κόπο, ούτε ενδοιασμούς για το μέλλον, όχι μόνο του εαυτού του και του δρόμου του, αλλά του τόπου και του πλανήτη που τον φιλοξενεί. Σπίτι Όσο Χωρείς και Χωράφι Όσο Θωρείς έλεγαν οι παλαιοί. Ισοδύναμες αξίες και αλληλένδετες. Στη γειτονιά μου τις προάλλες κατεδαφίστηκε ένα σπίτι από πωρόλιθο του 1950-60, κτισμένο σίγουρα από παλιό τεχνίτη που ήξερε ότι στη Χώρα η δροσιά έρχεται από τη δύση. Ένα ταπεινό σπίτι με ηλιακό και βεράντες για τα δειλινά των γιασεμιών.
Τι να πω για τις επαύλεις που κτίζονται για το θεαθήναι, τους γυάλινους πύργους που φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια, για πόλεις, δρόμους και πλατείες που τσιμεντώνονται αγνοώντας περίτρανα την αξία του περιβάλλοντος. Πετάμε με μια ευκολία αφάνταστη. Παλιά τουλάχιστον προσπαθούσαμε να διορθώσουμε κάτι που χαλούσε, τώρα είναι πιο φτηνό να αγοράσεις ένα καινούργιο, χάθηκαν πια από το παζάρι οι τεχνίτες που μπορούν να διορθώσουν ένα στεγνωτήρα μαλλιών ή ένα πλυντήριο.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεσή της Κομισιόν η Κύπρος παράγει τα περισσότερα σκουπίδια φαγητού ανά κεφαλή στην ΕΕ!!! Πετάμε φαγητό – ενώ δίπλα και γύρω μας- είναι είδος προς εξαφάνιση είτε ελέω κλιματικής αλλαγής, είτε ελέω αφρόνων και πολεμοχαρών ηγετών. Μια Γερμανίδα μου έλεγε ότι υπάρχουν οργανώσεις που αγοράζουν τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά που δεν τα δέχονται οι υπεραγορές -γιατί δεν πληρούν άρτια εμφάνιση- και πωλούν σε μισή τιμή ή τα προσφέρουν σε κόσμο που τα έχει ανάγκη.
Δεν πετούσαμε ποτέ το φαγητό κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας μας. Τουναντίον το τζιεύκαμε, το ψάχναμε στους κάμπους και τα βουνά, το εκτιμούσαμε, ένα βίντεο να δείτε της κυρίας Λέλλας της Μαρωνίτισσας που μαζεύει αγριοτζινάρες και χόρτα, ατενίζοντας το χωριό της μέσα στο συρματόπλεγμα, και θα καταλάβετε τι πάει να πει εκτίμηση και αγάπη για τη γη και τους καρπούς της. Έτσι ζούσε η Κύπρος παλιά, είχε αξία, δεν ήταν ψεύτικη ούτε κάλπικη.
Δεν είναι ρομαντισμός να εκτιμάς πράγματα και έργα ανθρώπων του παρελθόντος. Να μαθαίνεις στους νέους την τεχνική της ξερολιθιάς. Δεν προτείνω να χρησιμοποιούμε το μαλλί από ένα παλιό πουλόβερ για να πλέξουμε ένα καινούργιο! Δε μαζεύουν όλες οι γυναίκες πολύχρωμα ρουχούθκια για να φτιάξουν με περισσή αγάπη μποξάδες για να βάλουν μέσα τα καθαρά τους ρούχα για το χαμάμ! Υπάρχουν βέβαια οι εξαιρέσεις Νάσω και Μαρία, που συνεχίζεται να μαζεύεται ρουχούθκια και να φτιάχνετε αριστουργήματα! Στα παιδιά μας δεν αγοράζουμε ρούχα και παπούτσια από τους πραματευτάδες των πανηγυριών, και εκείνα δε χαίρονται με μια «τύχη», αν ξέρετε ακόμη, νεαροί αναγνώστες της στήλης, τι είναι μια «τύχη» και τι περιείχε.
Δεν είναι εύκολο να αποδέχεσαι αμαχητί ότι σήμερα η αξία της ζωής ενός Εβραίου ισούται με την αξία της ζωής 100 Παλαιστινίων.
Ελεύθερα, 15.5.2025
